Filozoficzne korzenie konfliktu między Marksem a Bakuninem

Ann Robertson

doi:10.18778/1689-4286.40.10

Autor

Ann Robertson San Francisco State University

DOI:

https://doi.org/10.18778/1689-4286.40.10

Słowa kluczowe:

philosophical foundations of anarchism, philosophical foundations of Marxism, theory of state, revolutionary theory, human nature

Abstrakt

This essay explores the underlying philosophical differences separating Marxism and anarchism by examining the specific philosophies of Marx and Bakunin. The conflicting philosophical foundations of these two philosophers reveal why there were irreconcilable political and strategic differences between them, even though both were members of the First International and both were equally dedicated to the abolition of capitalism.
Bakunin, for example, posited humans as basically natural creatures with permanently fixed natures while for Marx humans have been evolving throughout history, becoming more rational in the process, and thus exhibiting different human natures in different historical periods. Accordingly, both authors adopted starkly different conceptions of freedom, where Bakunin sought to identify freedom with acting according to natural impulses while Marx defined it in terms of conscious, rational collective action.
With these contrasting philosophical foundations Marx and Bakunin proceeded to outline incompatible theories of the State and diverging strategies in abolishing it; they disagreed on who would be most likely to lead a revolutionary upheaval; and they differed on what organizational forms would be needed to accomplish their revolutionary aims.

Bibliografia

Bakunin, Michał, 1950, Marxism, Freedom and the State, London: Freedom Press.
Zobacz w Google Scholar

Bakunin, Michał, 1972, Statism and Anarchy, [w:] Shatz, Marshall (red.), The Essential Works of Anarchism, New York/Chicago: Bantam Books.
Zobacz w Google Scholar

Bakunin, Michał, 2012, Bóg i państwo, Poznań: Bractwo Trojka. Dolgoff, Sam (red.), 1972, Bakunin on Anarchy, New York: Vintage Books.
Zobacz w Google Scholar

Doyle, Kevin, 1995, Noam Chomsky on Anarchism, Marxism & Hope for the Future, „Red and Black Revolution”, 2.
Zobacz w Google Scholar

Eltzbacher, Paul, 1960, Anarchism, Exponents of the Ancient Philosophy, New York: sine loco.
Zobacz w Google Scholar

Hegel, G.W.F., 2002, Fenomenologia ducha, przeł. Ś.F. Nowicki, Warszawa: Fundacja Aletheia.
Zobacz w Google Scholar

Joll, James, 1980, The Anarchists, Cambridge, Mass.: Harvard University Press.
Zobacz w Google Scholar

Kenafick, K.J., 1948, Michael Bakunin and Karl Marx, Melbourne: A. Maller.
Zobacz w Google Scholar

Lehning, Arthur (red.), 1973, Michael Bakunin, Selected Writings, London: Jonathan Cape.
Zobacz w Google Scholar

Marks, Karol, 1949, Osiemnasty brumaire'a Ludwika Bonaparte, Warszawa: Książka i Wiedza.
Zobacz w Google Scholar

Marks, Karol, 1960, W kwestii żydowskiej, [w:] Marks, Karol i Engels, Fryderyk, Dzieła, t. 1, Warszawa: Książka i Wiedza.
Zobacz w Google Scholar

Marks, Karol, 1961, Święta rodzina, przeł. T. Kroński, S. Filmus, [w:] Karol Marks, Fryderyk Engels, Dzieła, t. 2, Warszawa: Książka i Wiedza.
Zobacz w Google Scholar

Marks, Karol, 1966a, Przyczynek do krytyki ekonomii politycznej, przeł. E. Lipiński, [w:] Marks, Karol i Engels, Fryderyk, Dzieła, t. 13, Warszawa: Książka i Wiedza.
Zobacz w Google Scholar

Marks, Karol, 1966b, Wprowadzenie do krytyki ekonomii politycznej, przeł. A. Bal, [w:] Marks, Karol i Engels, Fryderyk, Dzieła, t. 13, Warszawa: Książka i Wiedza.
Zobacz w Google Scholar

Marks, Karol, 1968, Kapitał, t. I, [w:] Marks, Karol i Engels, Fryderyk, Dzieła, t. 23, Warszawa: Książka i Wiedza.
Zobacz w Google Scholar

Marks, Karol, 1972, The Conspectus of Bakunin’s Book State and Anarchy, [w:] Marks, Karol, Engels, Fryderyk, Lenin, Włodzimierz, Anarchism and Anarcho-Syndicalism, Moskwa: Progress Publishers.
Zobacz w Google Scholar

Marks, Karol, 1973, Grundrisse, Middlesex: Penguin.
Zobacz w Google Scholar

Marks, Karol, 1977, Selected Writings, McLellan, David [red.], Oxford: Oxford University Press.
Zobacz w Google Scholar

Marks, Karol, 1983, Kapitał. Krytyka ekonomii politycznej, t. 3, przeł. E. Lipiński, [w:] Marks, Karol i Engels, Fryderyk, Dzieła, t. 25, cz. 1, Warszawa: Książka i Wiedza.
Zobacz w Google Scholar

Marks, Karol, 1984, Kapitał. Krytyka ekonomii politycznej, t. 3, księga trzecia, przeł. J. Maliniak, [w:] Marks, Karol i Engels, Fryderyk, Dzieła, t. 25, cz. 2, Warszawa: Książka i Wiedza.
Zobacz w Google Scholar

Marks, Karol i Engels, Fryderyk, 1968, Selected Works, New York: sine loco.
Zobacz w Google Scholar

Marks, Karol i Engels, Fryderyk, 1975a, Ideologia niemiecka, przeł. K. Błeszyński, S. Filmus, Warszawa: Książka i Wiedza.
Zobacz w Google Scholar

Marks, Karol i Engels, Fryderyk, 1975b, Selected Correspondence, Moskwa: Progress Publishers.
Zobacz w Google Scholar

Marks, Karol, Engels, Fryderyk, 1976, Collected Works, t. 6, New York: Progress Publishers.
Zobacz w Google Scholar

Marks, Karol, Engels, Fryderyk, 1978, Collected Works, t. 10, New York: Progress Publishers.
Zobacz w Google Scholar

Marks, Karol, Engels, Fryderyk, 1984, Alians Demokracji Socjalistycznej a Międzynarodowe Stowarzyszenie Robotników, [w:] Marks, Karol, Engels, Fryderyk, Lenin, Włodzimierz, O anarchizmie i anarchosyndykalizmie, Warszawa: Książka i Wiedza.
Zobacz w Google Scholar

Maximoff, G. P. [red.], 1953, The Political Philosophy of Bakunin: Scientific Anarchism, Glencoe: The Free Press of Glencoe.
Zobacz w Google Scholar