Historia traumatyczna oraz jej psychologiczne i moralne następstwa

Magdalena Skoneczna

doi:10.18778/1689-4286.65.04

Autor

Magdalena Skoneczna Uniwersytet Łódzki https://orcid.org/0000-0001-7433-700X

DOI:

https://doi.org/10.18778/1689-4286.65.04

Słowa kluczowe:

historia traumatyczna, trauma historyczna, resentyment, Nietzsche, moralność

Abstrakt

Artykuł podejmuje problematykę traumatycznych wydarzeń historycznych, wspólnotowych sposobów ich upamiętniania oraz ich długofalowych konsekwencji psychologicznych i moralnych. Za punkt wyjścia przyjmuje książkę Traumaland Michała Bilewicza, analizującą wpływ przemocy historycznej – wojny, prześladowań, ludobójstwa – na tożsamość zbiorową i postawy poznawcze. Praca zestawia diagnozy psychologiczne z wybranymi kategoriami filozoficznymi Friedricha Nietzschego, w szczególności jego typologią historii oraz koncepcją resentymentu. Na tej podstawie wprowadza pojęcie „historii traumatycznej” jako formy kulturowego upamiętniania krzywd, która może zarówno podtrzymywać pamięć i tożsamość, jak i utrwalać postawy reaktywne, prowadzące do resentymentu. Artykuł wskazuje na związek między traumą historyczną a kształtowaniem moralności opartej na lęku, urazie i bezsilności, a także analizuje możliwości ich krytycznego przepracowania. W miejsce resentymentalnej fiksacji proponuje krytyczną refleksję nad własnym dziedzictwem jako drogę do samowiedzy i transformacji tożsamości zbiorowej.

Bibliografia

Aescbach, S. (2017). „Ressentiment” – An Anatomy, Doctoral Thesis. https://archive-ouverte.unige.ch/unige:103621 Dostęp: 23.11.2014.
Zobacz w Google Scholar

Bilewicz, M. (2024). Traumaland. Polacy w cieniu przeszłości. Kraków: Mando.
Zobacz w Google Scholar

Deleuze, G. (2012). Nietzsche i filozofia. Przeł. Bogdan Banasiak. Łódź: Officyna.
Zobacz w Google Scholar

Dragan, W. (2021). Czy traumę można odziedziczyć? Międzygeneracyjny przekaz traumy z perspektywy badań epigenetycznych. W: M. Dragan, M. Rzeszutek (red.), Z badań nad traumą psychiczną w Polsce (97–106). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Zobacz w Google Scholar

Hunt, G. (2013). Redeeming Resentment: Nietzsche’s Affirmative Ripostes. American Dialectic, 3 (2/3), 118–147.
Zobacz w Google Scholar

Kapralski, S. (1989). Resentyment i zmiana społeczna. Studia Socjologiczne, 2 (113), 67–80.
Zobacz w Google Scholar

Kołtan, J. (2016). Czas przesilenia. O świecie, który nadchodzi. In J. Kołtan (red.) Przesilenie. Nowa kultura polityczna (15–38). Gdańsk: Europejskie Centrum Solidarności.
Zobacz w Google Scholar

Kucmin T. et al. (2016). Historia traumy i zaburzeń potraumatycznych w literaturze. Psychiatria Polska, 50(1): 269–281. DOI: http://dx.doi.org/10.12740/PP/43039
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12740/PP/43039

Matyja R. (2021). Miejski grunt. 250 lat polskiej gry z nowoczesnością. Kraków: Karakter.
Zobacz w Google Scholar

Nietzsche, F. (2009). Ecce homo. Jak się staje, czym się jest. Przeł. Bogdan Baran. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia. DOI: https://doi.org/10.1093/owc/9780199552566.001.0001
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/owc/9780199552566.001.0001

Nietzsche, F. (2012). Niewczesne rozważania. Przeł. Paweł Pieniążek. Łódź: Officyna.
Zobacz w Google Scholar

Nietzsche, F. (2012) To rzekł Zaratustra. Przeł. Lisiecka, S., Jaskula, Z. Łódź: Wydawnictwo OD DO.
Zobacz w Google Scholar

Nietzsche, F. (2018). Z genealogii moralności. Przeł. Paweł Pieniążek. Łódź: Officyna.
Zobacz w Google Scholar

Rothschild, B. (2014). Ciało pamięta. Psychofizjologia traumy i terapia osób po urazie psychicznym. Przeł. Robert Andruszko. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Zobacz w Google Scholar

Scheler, M. (2008). Resentyment a moralności. Przeł. Bogdan Baran. Warszawa: Fundacja Aletheia.
Zobacz w Google Scholar

Sugarman, R.I. (1980). Rancor Against Time: The Phenomenology of “Ressentiment”. Hamburg: Felix Meiner Verlag.
Zobacz w Google Scholar

Szwajca, K. (2022). Międzygeneracyjny przekaz traumy. Część 1. Opis zjawiska, konceptualizacje. Psychiatria po Dyplomie, (04). https://podyplomie.pl/psychiatria/37943,miedzygeneracyjny-przekaz-traumy-czesc-1-opis-zjawiska-konceptualizacje [dostęp: 23.11.2024].
Zobacz w Google Scholar

Wojciszke, B. (2004). The negative social world: The Polish culture of complaining. International Journal of Sociology, 34 (4). DOI: 10.1080/00207659.2004.11043140
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/00207659.2004.11043140

Van Tuinen, S., Sloterdijk, P. (2018). The Power of Ambivalence: A Conversation with Peter Sloterdijk. In S. van Tuinen (red.) The Polemics of “Ressentiment”. Variations on Nietzsche (215–226). London: Bloomsbury Academic.
Zobacz w Google Scholar

Van Tuinen, S. (2020). The resentment-ressentiment complex: a critique of liberal discourse. Global Discourse, 10 (2), 237–253. DOI: 10.1332/204378920X15828100918561
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1332/204378920X15828100918561

Van Tuinen, S. (2024). The Dialectic of Ressentiment. Pedagogy of a concept. New York and London: Routledge. DOI: https://doi.org/10.4324/9781003384250
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9781003384250