Tragizm vs. ironia – spór o sensowność „tego, co ludzkie”

Anna Kopeć

doi:10.18778/1689-4286.33.09

Authors

Anna Kopeć Uniwersytet Jagielloński

DOI:

https://doi.org/10.18778/1689-4286.33.09

Keywords:

subjectivity, tragic vision, irony, values, freedom, reductions, commitment, fortuitousness

Abstract

The article compares two approaches of subjectivity: ‘tragic subjectivity’ and ‘ironic’ one. Both of them include different anthropology. Tragic subjectivity is most fully expressed in commitment to values. Tragic protagonist is the one who by acting according to his commitment to values becomes self–conscious. However, subjectivity which emerges from tragic vision cannot exist in postmodern times, because of some reductions which postmodern philosophy has brought.

Ironic subjectivity took the place of the tragic one. This subjectivity manifests in negation. Ironic protagonist understands freedom as being uncommitted, as an abstraction from the externality. This escape from reality brings to the subject the feeling of self–doubt.

In the end of the article the author shows that ironic project is not a remedy for the problems which appear from postmodernity and suggests that new form of tragic vision (which again brings to the notion of ‘humanity’ special content) is possible.

References

Arendt, Hannah, 2010, Kondycja ludzka, przeł. Anna Łagodzka, Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
View in Google Scholar

Arystoteles, 1983, Poetyka, przeł. Henryk Podbielski, Wrocław: Biblioteka Narodowa.
View in Google Scholar

Arystoteles, 2012, Etyka Nikomachejska, przeł., oprac. Daniela Gromska, Warszawa: PWN.
View in Google Scholar

Bauman, Zygmunt, 1996, Etyka ponowoczesna, Warszawa: Aletheia.
View in Google Scholar

Camus, Albert, 1985, O przyszłości tragedii, „Miesięcznik Literacki”, VI.
View in Google Scholar

Gombrowicz, Witold, 1988, Ślub, [w:] tegoż, Dramaty, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
View in Google Scholar

Graczyk, Piotr, 2013, Rozważania o tragedii, ironii i polityce, Warszawa: Kronos.
View in Google Scholar

Jaeger, Werner, 2001, Paideia. Formowanie człowieka greckiego, przeł. Henryk Bednarek, Marian Plezia, Warszawa: Fundacja Aletheia.
View in Google Scholar

Janion, Maria, 2000, Tragizm, historia, prywatność, Kraków: Universitas.
View in Google Scholar

Jarzębski, Jerzy, 1982, Gra w Gombrowicza, Warszawa: PIW.
View in Google Scholar

Jaspers, Karl, 1990, O tragiczności, [w:] tegoż, Filozofia egzystencji, przeł. Anna Wołkowicz, Dorota Lachowska, Warszawa: PIW.
View in Google Scholar

Kleiner, Juliusz, 1981, Tragizm dwoistego oblicza czynu w „Edypie Królu”, [w:] Adam Hutnikiewicz (wybór i oprac.), W kręgu historii i teorii literatury, Warszawa: PWN.
View in Google Scholar

Knox, Bernard, 1998, Oedipus at Thebes. Sophocles’ Tragic Hero and His Time, Yale University Press.
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12987/9780300147100

Lesky, Albin, 2006, Tragedia grecka, przeł. Magdalena Weiner, Kraków: Homini.
View in Google Scholar

Margański, Janusz, 2012, Gombrowicz wieczny debiutant, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
View in Google Scholar

Markowski, Michał, Paweł, 2004, Czarny nurt. Gombrowicz, świat, literatura, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
View in Google Scholar

Meier, Christian, 2012, Powstanie polityczności u Greków, przeł. Marek Aleksander Cichocki, Warszawa: Teologia Polityczna.
View in Google Scholar

Myśliwski, Wiesław, 2013, Ostatnie rozdanie, Kraków: Znak.
View in Google Scholar

Romilly, Jacqueline, 1994, Tragedia grecka, przeł. Irena Sławińska, Warszawa: PWN.
View in Google Scholar

Rorty, Richard, 2009, Przygodność, ironia i solidarność, przeł. Wacław Jan Popowski, Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
View in Google Scholar

Scheler, Max, 1976, O zjawisku tragiczności, [w:] Władysław Tatarkiewicz (wybór i oprac.), Arystoteles, Hume, Scheler. O tragedii i tragiczności, przeł. Roman Ingarden, Teresa Tatarkiewicz, Władysław Tatarkiewicz, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
View in Google Scholar

Szestow, Lew, 1987, Dostojewski i Nietzsche. Filozofia tragedii, przeł. Cezary Wodziński, Warszawa: Czytelnik.
View in Google Scholar

Taylor, Charles, 1996, Etyka autentyczności, przeł. Andrzej Pawelec, Kraków: Znak.
View in Google Scholar