Ideologia w edukacji. Spojrzenie opisowe, negatywne i pozytywne na przykładzie wybranych stanowisk pedagogiki katolickiej i krytycznej

Wojciech Kruszelnicki

doi:10.18778/1689-4286.60.02

Authors

Wojciech Kruszelnicki University of Silesia

DOI:

https://doi.org/10.18778/1689-4286.60.02

Keywords:

eduaction, pedagogy, ideology, Catholic pedagogy, Catholic Church, science

Abstract

The paper compares the interpretation of the concept of ideology within educational research undertaken by certain Catholic scholars, with the secular problematization of this concept on the grounds of both Polish and foreign educational studies. By using the example of selected theorists representing Catholic pedagogy, the author aims to demonstrate the shortcomings of the dogmatically Catholic rendering of the notion of ideology in education; this very rendering is said to have infested education and therefore it is valued strictly negatively and remains in opposition to philosophically grounded scholarship, including the more progressive Catholic interpretations of this concept. It is argued that in order to think of ideology in a modern and critical way, one cannot cling only to the dogmatic teachings of the Catholic Church and has to take into consideration not only the negative meaning of the term, but also its descriptive and pedagogically positive significance, much in the way it is done in the discourse of critical pedagogy.

References

Adamski, F. (2005). Personalizm i pedagogika personalistyczna. W: T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 4 (349–351). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
View in Google Scholar

Althusser, L. (1983). Ideologie i aparaty ideologiczne państwa. Wskazówki dla poszukiwań. Przeł. B. Ponikowski, J. Gajda-Krynicka. Warszawa: Komisja Kształcenia i Wydawnictw RN ZSP.
View in Google Scholar

Aronowitz, S. (1980). Science and Ideology. Current Perspectives in Social Theory, 1, 75–101.
View in Google Scholar

Bauman, Z. (2010). Socjalizm. Utopia w działaniu. Przeł. M. Bogdan. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
View in Google Scholar

Bloch, E. (1982). Rzeczywistość antycypowana, czyli jak przebiega i co osiąga myślenie utopijne. Przeł. A. Czajka. Studia Filozoficzne, 7–8, 49–57.
View in Google Scholar

Geertz, C. (1992). Religia jako system kulturowy. W: E. Mokrzycki (red.), Racjonalność i styl myślenia (498–555). Warszawa: Czytelnik.
View in Google Scholar

Dróżdż, A. (2000). Mity i utopie pedagogiczne. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
View in Google Scholar

Episkopat Polski. (2009). Służyć prawdzie o małżeństwie i rodzinie. Dokument Konferencji Episkopatu Polski przygotowany przez Radę ds. Rodziny. Tarnów: Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej.
View in Google Scholar

Giroux, H.A. (1981). Schooling and the Myth of Objectivity: Stalking the Politics of the Hidden Curriculum. McGill Journal of Education, 16, 282–304.
View in Google Scholar

Giroux, H.A. (2003). Theory and Resistance in Education: A Pedagogy for the Opposition. Westport: Bergin & Garvey.
View in Google Scholar

Giroux, H.A. (1988). Teachers as Intellectuals: Toward a Critical Pedagogy of Learning. New York: Bergin & Garvey.
View in Google Scholar

Giroux, H.A., Searls-Giroux, S. (2004). Take Back Higher Education. New York: Palgrave MacMillan. https://doi.org/10.1057/9781403982667
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1057/9781403982667

Gizowski, M., Krasnodębski, M. (2019). Ideologizacja pedagogiki. Destrukcja etycznego i racjonalnego myślenia o wychowaniu. Człowiek w kulturze. Pismo poświęcone filozofii i kulturze, 29, 118–150.
View in Google Scholar

Gouldner, A. (1976). The Dialectic of Ideology and Technology: The Origins, Grammar, and Future of Ideology. New York: Seabury Press. https://doi.org/10.1007/978-1-349-15663-4
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-349-15663-4

Gramsci, A. (1971). Selection from The Prison Notebooks. Edited and translated by Q. Hoare and G.N. Smith. New York: International Publishers.
View in Google Scholar

Gutek, G. (2003). Filozoficzne i ideologiczne podstawy edukacji. Przeł. A. Kacmajor, A. Sulak. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
View in Google Scholar

Hall, S., Donald, J. (1986). Introduction. W: Politics and Ideology, J. Donald, S. Hall (red.), IX–XX. Milton Keynes: Open University Press.
View in Google Scholar

Hejnicka-Bezwińska, T. (2012). Ideologiczne uwikłanie celów formułowanych w obszarze edukacji. Paedagogia Christiana, 1, 69–88. https://doi.org/10.12775/PCh.2012.004
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12775/PCh.2012.004

Ideologia. W: Powszechna encyklopedia filozofii, t. 4, A. Maryniarczyk (red.), Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, http://ptta.pl/pef/index.php?id=hasla_a&lang=pl/ideologia , dostęp: 15.06.2022.
View in Google Scholar

Jaroszyński, P. (2019). Od Redakcji. Człowiek w kulturze. Pismo poświęcone filozofii i kulturze, 29, 5–6.
View in Google Scholar

Kiereś, B. (2019). Ideologizacja pedagogiki. Współczesne tendencje. Człowiek w kulturze. Pismo poświęcone filozofii i kulturze, 29, 96–108.
View in Google Scholar

Kołakowski, L. (1999). Śmierć utopii na nowo rozważona. Przeł. A. Pawelec. W: tenże, Moje słuszne poglądy na wszystko (14–30). Kraków: Znak.
View in Google Scholar

Kwieciński, Z. (2000a). Pedagogia przejścia i pogranicza. Zamiast wstępu. W: tenże, Tropy — ślady — próby. Studia i szkice z pedagogii pogranicza (11–36). Legnica: Wydawnictwo Edytor.
View in Google Scholar

Kwieciński, Z. (2000b). Mimikra czy sternik? Dramat pedagogiki w sytuacji przesilenia formacyjnego. W: tenże, Tropy — ślady — próby. Studia i szkice z pedagogii pogranicza (37–65). Legnica: Wydawnictwo Edytor.
View in Google Scholar

Kwieciński, Z. (2007a). Problem pedagogii nurtów głównych i pobocznych. W: tenże, Między patosem a dekadencją. Studia i szkice socjopedagogiczne (107–129). Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
View in Google Scholar

Kwieciński, Z. (2007b). Epidemie społeczne w środowisku akademickim. W: tenże, Między patosem a dekadencją. Studia i szkice socjopedagogiczne (63–74). Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
View in Google Scholar

Lenin, W. I. (1971). What is to be done? New York: International Publishers.
View in Google Scholar

Mannheim, K. (1992). Ideologia i utopia. Przeł. J. Miziński. Lublin: Test.
View in Google Scholar

Marcuse, H. (1968). Negations. Essays in Critical Theory. Transl. J.J. Shapiro. London: Penguin Press.
View in Google Scholar

Meighan, R. (1993). Socjologia edukacji. Przeł. E. Kiszkurno-Koziej, Z. Knutsen, P. Kwieciński. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
View in Google Scholar

Męczkowska, A. (2005). Ku utopijności pedagogicznego myślenia. Kwartalnik Pedagogiczny, 3, 5–17.
View in Google Scholar

McLaren, P. (1989). On Ideology and Education: Critical Pedagogy and the Politics of Empowerment. Social Text, 19–20, 153–185. https://doi.org/10.2307/466183
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/466183

Nowak, M. (2008). Teorie i koncepcje wychowania. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
View in Google Scholar

Nowak, M. (1994). Teoria czy praktyka, ideologia czy nauka? Dylematy metodologiczne współczesnych koncepcji wychowania. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Studia Edukacyjne, 12, 17–33.
View in Google Scholar

Pawłowicz, J.J. (2012). Ideologia gender jako realne zagrożenie dla małżeństwa i rodziny. Teologia i moralność, 12, 139–154. https://doi.org/10.14746/tim.2012.11.1.9
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/tim.2012.11.1.9

Rokeach, M. (1954). The Nature and Meaning of Dogmatism. Psychological Review, 61 (3), 194–204. https://doi.org/10.1037/h0060752
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037/h0060752

Rokeach, M. (1964). The Open and Closed Mind: Investigations into the Nature of Belief Systems and Personality Systems. New York: Basic Books.
View in Google Scholar

Sośnicki, K. (1967). Istota i cele wychowania. Warszawa: Nasza Księgarnia.
View in Google Scholar

Szacki, J. (1980). Spotkania z utopią, Warszawa: Iskry.
View in Google Scholar

Szacki, J. (1991). Dylematy historiografii idei oraz inne szkice i studia. Warszawa: PWN.
View in Google Scholar

Szacki, J. (1991a). Ideologia. W: A. Kłoskowska (red.). Encyklopedia kultury polskiej XX wieku (189–204). Wrocław: Wiedza o Kulturze.
View in Google Scholar

Sztaba, M. (2012). W trosce o wiedzę pedagogiczną / wiedzę w pedagogice wolną od iluzji, część I. Roczniki Pedagogiczne, 3, 5–27.
View in Google Scholar

Śliwerski, B., Szkudlarek, T. (1992). Wyzwania pedagogiki krytycznej i antypedagogiki. Kraków: Impuls.
View in Google Scholar

Śliwerski, B. (1993). Wyspy oporu edukacyjnego. Kraków: Impuls.
View in Google Scholar

Śliwerski, B. (1995). Pedagogika alternatywna — dylematy teorii. Kraków: Impuls.
View in Google Scholar

Śliwerski, B. (1996). Edukacja autorska. Kraków: Impuls.
View in Google Scholar

Śliwerski, B. (2010). Pedagogika alternatywna. W: B. Śliwerski (red.). Pedagogika, t. 4: Subdyscypliny i dziedziny wiedzy o edukacji (443–468). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
View in Google Scholar

Witkowski, L. (2018). Humanistyka stosowana. Wirtuozeria, pasje, inicjacje. Kraków: Impuls.
View in Google Scholar