Spór kredytobiorców z bankami z powodu stosowania zmiennej stawki WIBOR w złotowych kredytach hipotecznych

Abstrakt

Niniejszy artykuł poświęcony jest problemowi eskalacji sporów prawnych pomiędzy kredytobiorcami hipotecznymi a bankami w związku z zastosowaniem w wiążących obie strony umowach zmiennej stopy referencyjnej WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate). Dotychczasowe orzeczenia sądów wskazują na niejednorodne stanowiska, co wzmacnia potencjalne ryzyko dalszego wzrostu liczby wnoszonych spraw. W szczególności analizie poddano kwestie prawne, ekonomiczne i regulacyjne dotyczące podstawy pozwów wytaczanych przez kredytobiorców kwestionujących umowy kredytów hipotecznych oparte na WIBOR. Określony został również prawdopodobny scenariusz rynkowy i gospodarczy na wypadek prawomocnego zakwestionowania prawidłowości kolejnych umów.

W pierwszej kolejności podjęto próbę usystematyzowania głównych przyczyn stojących za rosnącą falą pozwów, poprzez ocenę czynników makroekonomicznych, takich jak wyższe odczyty i prognozy inflacji oraz w ich konsekwencji wzrost poziomu stóp procentowych. Zweryfikowano kwestię komunikacji działań podejmowanych w ramach polityki monetarnej oraz gospodarczej, które okazały się nie bez znaczenia dla decyzji części kredytobiorców wybierających moment zawarcia umowy kredytu hipotecznego oraz decydujących o wariancie oprocentowania. Analizę rozszerzono o czynniki systemowe, w tym ograniczenia związane z funkcjonowaniem rynku kredytów hipotecznych. Dodatkowo zbadano, czy i w jakim stopniu próba reformy krajowego wskaźnika referencyjnego miała znaczenie dla wzrostu skali pozwów. Ponadto dokonano oceny innych czynników mających potencjalny wpływ na przedmiotową kwestię, w tym doświadczeń płynących z licznych wyroków unieważniających walutowe kredyty hipoteczne oraz powszechnie zawierane ugody w tym zakresie.

Poprzez krytyczną analizę ostatnich spraw sądowych, precedensów prawnych i ram regulacyjnych zbadano przesłanki stojące za roszczeniami kredytobiorców. Omówione zostały przyczyny, dla których przedmiotowy problem stał się jednym z głównych potencjalnych zagrożeń dla stabilności polskiego sektora bankowego. Następnie dokonano krytycznej analizy argumentów przedstawianych w kontekście zarówno obowiązujących aktów prawnych, działań nadzorcy rynkowego, jak i kluczowych praktyk stosowanych na krajowym rynku finansowym.

W procesie badawczym przeanalizowano istotne elementy umów kredytów hipotecznych opartych na zmiennym oprocentowaniu, które stały się zasadniczym przedmiotem składanych pozwów sądowych. Dodatkowo zbadano podnoszony w części pozwów zarzut dotyczący braku należycie rozwiniętej oferty kredytów hipotecznych o stałym oprocentowaniu, które – zdaniem części powodów – było celowym działania kredytodawców na szkodę swoich klientów. W pracy zastosowano wielowymiarową analizę przypadków publicznie dostępny orzeczeń i dokonano syntezy w zakresie trendów w orzecznictwie. Całość została wsparta metodą statystyczną.

W artykule podjęto polemikę z głównymi argumentami prezentowanymi w pozwach sądowych dotyczących złotowych kredytów hipotecznych. Argumenty wskazywane przez stronę powodową zostały skonfrontowane z przyjętą linią obrony banków. W tym świetle pozytywnie zweryfikowana została teza wskazująca na bezzasadne kwestionowania wskaźnika WIBOR zarówno w zakresie krajowego, jak i wspólnotowego porządku prawnego.

Niniejszy artykuł wnosi wkład w dyskurs na temat regulacji finansowych, przedstawiając kompleksową analizę wyzwań stojących przed kredytobiorcami i bankami w związku z kredytami hipotecznymi opartymi na WIBOR. Podkreśla potrzebę reform finansowych i uwypukla krytyczne luki w istniejących strukturach prawnych i regulacyjnych dotyczących produktów hipotecznych o zmiennym oprocentowaniu.