Techniki pracy z zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym w terapii poznawczo-behawioralnej

Marcin Młynarczyk

doi:10.18778/1427-969X.22.03

Autor

Marcin Młynarczyk Pracownia Psychoterapii Poznawczo-Behawioralnej

DOI:

https://doi.org/10.18778/1427-969X.22.03

Słowa kluczowe:

zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD), terapia OCD, technika TBP, techniki kognitywne, techniki behawioralne, ekspozycja, desensytyzacja

Abstrakt

Artykuł przedstawia problem zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego (OCD) w kontekście terapii poznawczo-behawioralnej (TPB). Zaburzenie to polega na występowaniu nawracających, uporczywych myśli i wykonywanych w reakcji na nie czynnościach (fizycznych lub mentalnych) minimalizujących niepokój związany z tymi myślami. W pierwszej części artykułu zaprezentowane są kryteria diagnostyczne zaburzenia według klasyfikacji DSM 5. Druga część wprowadza w model terapii poznawczo-behawioralnej. Kolejna zaś ujmuje zaburzenie i jego rozwój w modelach poznawczo-behawioralnych. Po odniesieniu się do skuteczności leczenia zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego w opisywanym nurcie, przedstawione są specyficzne techniki terapeutyczne i model postępowania klinicznego. Artykuł sygnalizacyjnie ujmuje zagadnienie farmakoterapii, nie rozwijając go jednak. Skupia się na technikach TPB opartych na ekspozycji na bodźce awersyjne i powstrzymywaniu reakcji (E/PR), stopniowej desensytyzacji, eksperymentach behawioralnych oraz technikach poznawczych skupionych na zmianie dysfunkcyjnych interpretacji.

Bibliografia

Abramowitz J. S., Blakey M. S., Reuman L., Buchholz J. L. (2018). New directions in the cognitive-behavioral treatment of OCD: Theory, research and practice. Behavior Therapy, 49, 311–322.
Google Scholar

Abramowitz J. S., Tolin D. F., Street G. P. (2001). Paradoxical effect of thought suppression: A meta-analysis of controlled studies. Clinical Psychology Review, 21(5), 683–703.
Google Scholar

Alatiq Y., Alrshoud H. (2018). Family-based cognitive behavioural therapy for obsessive-compulsive disorder with family accommodation: Case report from Saudi Arabia. The Cognitive Behavior Therapist, 11(14), 1–13.
Google Scholar

Alford B. A., Beck A. T. (2005). Terapia poznawcza jako teoria integrująca psychoterapię. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Baxter L. R. (1992). Neuroimaging studies of obsessive-compulsive disorder. Psychiatric Clinics of North America, 15, 871–884.
Google Scholar

Beck J. (2012). Terapia poznawcza. Podstawy i zagadnienia szczegółowe. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Bryńska A. (red.) (2007). Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne. Rozpoznawanie, etiologia, terapia poznawczo-behawioralna. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Bryńska A., Kołakowski A., Srebnicki T. (2007). Planowanie, wdrażanie i prowadzenie terapii ekspozycyjnej. W: A. Bryńska (red.), Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne. Rozpoznawanie, etiologia, terapia poznawczo-behawioralna (60–123). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Bryńska A., Kołakowski A., Srebnicki T. (2007). Terapia poznawcza. W: A. Bryńska (red.), Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne. Rozpoznawanie, etiologia, terapia poznawczo-behawioralna (141–189). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Butler A., Chapman J., Forman E., Beck A. (2006). The empirical status of cognitive-behavioral therapy: A review of meta-analyses. Clinical Psychology Review, 26(1), 17–31.
Google Scholar

Czabała C. (2003). Podstawowe zaburzenia psychiczne. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, 3 (582–603). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar

Foa E. B. (2010). Cognitive behavioral therapy of obsessive-compulsive disorder. Dialogues in Clinical Neuroscience, 12(2), 199–207.
Google Scholar

Foa E. B., Kozak M. J. (1996). Psychological treatment for obsessive-compulsive disorder. W: M. R. Mavissakalian, R. F. Prien (eds.), Long-term treatments of anxiety disorders (285–309). Washington: American Psychiatric Association.
Google Scholar

Franklin M. E., Ledley D. A., Foa E. B. (2008). Response prevention. W: W. O’Donohue, J. E. Fisher (eds.), Cognitive behavior therapy: Applying empirically supported techniques in your practice. Second edition (445–451). New Jersey: Wiley & Sons.
Google Scholar

Freeston M., Kendall T., Derisley J., Fineberg N., Flannaghan T., Heyman I., Jenkins R., Jones Ch., Knight G., Lowell K., Pettinari C., Premkumar P., Snelling C., Urey R., Veale D., Wilder H., Whittington C., Williams S. (2006). Obsessive-compulsive disorder: Core interventions in the treatment of obsessive-compulsive disorder and body dysmorphic disorder. London: The British Psychological Society and The Royal College of Psychiatrists.
Google Scholar

Gałecki P., Pilecki M., Rymaszewska J., Szulc A., Sidorowicz S., Wciórka J. (2018). Kryteria diagnostyczne zaburzeń psychicznych DSM 5. Wrocław: Edra.
Google Scholar

Hazlett-Stevens H., Craske M. G. (2008). Live (In Vivo) Exposure. W: W. O’Donohue, J. T. Fisher (eds.), Cognitive behavior therapy: applying empirically supported techniques in your practice (309–316). New Jersey: Wiley & Sons.
Google Scholar

Head L. S., Gross A. M. (2008). Systematic desensitization. W: W. O’Donohue, J. T Fisher (eds.), Cognitive behavior therapy: Applying empirically supported techniques in your practice. Second edition (542–549). New Jersey: Wiley & Sons.
Google Scholar

Head L. S., Gross A. M. (2009). Systematic desensitization. W: W. O’Donohue, J. T. Fisher (eds.), General principles and empirically supported techniques of cognitive behavior therapy. Second edition (640–647). Hoboken, NJ: Wiley & Sons.
Google Scholar

Hofmann S., Asnaani A., Vonk I., Sawyer A., Fang A. (2012). The efficacy of cognitive behavioral therapy: A review of meta-analyses. Cognitive Therapy and Research, 36(5), 427–440.
Google Scholar

Koran L. M., Hanna G. L., Hollander E., Blair Simpson H. (2007). Practice guideline for the treatment of patients with obsessive-compulsive disorder. The American Journal of Psychiatry, 164(7), 5–53.
Google Scholar

Laws D. R. (1995). A theory of relapse prevention. W: L. O’Donohue, L. Krasner (eds.), Theories of behavior therapy: Exploring behavior change (445–474). Washington: American Psychiatric Association.
Google Scholar

Levin R. B., Gross A. M. (1985). The role of relaxation in systematic desensitization. Behavior Research and Therapy, 23, 187–196.
Google Scholar

March J., Frances A., Carpenter D., Kahn D. (1997). The expert consensus guideline series: Treatment of obsessive-compulsive disorder. Journal of Clinical Psychiatry, 58, 37–44.
Google Scholar

McKay D., Sookman D., Neziroglu F., Wilhelm S., Stein D., Kyrios M., Matthews K., Veale D. (2015). Efficacy of cognitive-behavioral therapy for obsessive-compulsive disorder. Psychiatry Research, 225, 236–246.
Google Scholar

Meyer V. (1966). Modification of expectations in cases with obsessive rituals. Behavior Research and Therapy, 4, 270–281.
Google Scholar

Morrison J. (2014). DSM-5 bez tajemnic. Praktyczny przewodnik dla klinicystów. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Morris L., Nightingale J. (2014). CBT for OCD: Habituation or cognitive shift? The Cognitive Behavior Therapist, 7, 6.
Google Scholar

Mowrer O. H. (1960). Learning theory and behavior. New York: John Wiley and Sons.
Google Scholar

Obsessive-compulsive disorder and body dysmorphic disorder. Everything NICE has said on treating obsessive-compulsive disorder and body dysmorphic disorder in an interactive flowchart. (2018). National Institute for Care and Health Excellence. https://pathways.nice.org.uk/pathways/obsessive-compulsive-disorder-and-body-dysmorphic-disorder [dostęp 3.02.2018].
Google Scholar

Öst L. G. (2008). Cognitive behaviour therapy for anxiety disorders: 40 years of progress. Nordic Journal of Psychiatry, 62, 5–10.
Google Scholar

Padesky Ch. A., Greenberger D. (2004). Umysł ponad nastrojem. Podręcznik terapeuty. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Perwin L. A. (2006). Psychologia osobowości. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar

Popiel A., Pragłowska E. (2009). Psychoterapia poznawczo-behawioralna – praktyka oparta na badaniach empirycznych. Via-Medica: Psychiatria w Praktyce Klinicznej, 2(3), 146–155.
Google Scholar

Pozza A., Anderson G., Antonelli P., Dettore D. (2014). Computer-delivered cognitive-behavioural treatments for obsessive compulsive disorder: Preliminary meta-analysis of randomized and non-randomized effectiveness trials. The Cognitive Behaviour Therapist, 7(16), 1–27.
Google Scholar

Rabe-Jabłońska J. (2007). Diagnoza i leczenie zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego. Via-Medica: Psychiatria, 4(4), 160–174.
Google Scholar

Rachman S. (1980). Emotional processing. Behavior Research and Therapy, 18, 51–60.
Google Scholar

Rosenham D. L., Seligman M. E. P. (1994) Psychopatologia 1. Warszawa: Polskie Towarzystwo Psychiatryczne.
Google Scholar

Roth D. A., Franklin E. M., Foa E. B. (2003). Response prevention. W: W. O’Donohue, J. E. Fisher, S. C. Hayes (eds.), Cognitive behaviour therapy: Applying empirically supported techniques in your practice (341–348). New Jersey: Wiley& Sons.
Google Scholar

Salkovskis P. M. (1991). Obsessions and compulsions. W: J. Scott, M. G. Williams, A. T. Beck (eds.), Cognitive therapy in clinical practice. An illustrative casebook (50–77). London: Routledge.
Google Scholar

Salkovskis P. M., Warwick H. M. C. (1988). Cognitive therapy of obsessive-compulsive disorder. W: C. Perris, I. M. Blackburn (eds.), The theory and practice of cognitive therapy (376–395). Heidelberg: Springer.
Google Scholar

Silva P. De (2007a). Obsessions and compulsions: Investigation. W: S. Lindsay (ed.), The Handbook of Clinical Adult Psychology (59–79). London: Routledge.
Google Scholar

Silva P. De (2007b). Obsessions and compulsions: Treatment. W: S. Lindsay (ed.), The Handbook of Clinical Adult Psychology (79–91). London: Routledge.
Google Scholar

Spielger M .D., Guevremont D. C. (1998). Contemporary behavior therapy. London: Brooks/Cole Publishing Company.
Google Scholar

Storach E. A., Merlo L. I., Keeley M. L., Grabill K., Milsom V. A., Geffken G. R., Ricketts E., Murphy T. K., Goodman W. K. (2008). Somatic symptoms in children and adolescents with obsessive-compulsive disorder: Associations with clinical characteristics and cognitive-behavioral response. Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 36, 283–297.
Google Scholar

Triscari M. T., Faraci P., Catalisano D., D’Angelo V., Urso V. (2015). Effectiveness of cognitive behavioral therapy integrated with systematic desensitization, cognitive behavioral therapy combined with eye movement desensitization and reprocessing therapy, and cognitive behavioral therapy combined with virtual reality exposure therapy methods in the treatment of flight anxiety: A randomized trial. Neuropsychiatry Disease and Treatment, 11, 2591–2598.
Google Scholar

Tundo A., Necci R. (2016). Cognitive-behavioural therapy for obsessive-compulsive disorder co-occurring with psychosis: Systematic review of evidence. World J. Psychiatry, 6(4), 449–455.
Google Scholar

Twohig M. P., Abramowitz J. S., Bluett E. J., Fabricant L. E., Jacoby R. J., Morrison K. L., Smith B. M. (2015). Exposure therapy for OCD from an acceptance and commitment therapy (ACT) framework. Journal of Obsessive-Compulsive and Related Disorders, 6, 167–173.
Google Scholar

Wells A. (1997). Cognitive Therapy of Anxiety Disorders: A Practice Manual and Conceptual Guide Chichester. New York–Weinheim–Brisbane–Singapore–Toronto: Wiley & Sons.
Google Scholar

Westbrook D. (2007). Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne. Warsztaty w ramach VI edycji szkolenia w psychoterapii poznawczo-behawioralnej (wykład, skrypt). Warszawa: Centrum Terapii Poznawczo-Behawioralnej.
Google Scholar

Westbrook D., Kirk J. (2005). Podstawy TPB: Teoria, diagnozowanie i formułowanie. Warsztaty w ramach VI edycji szkolenia w psychoterapii poznawczo-behawioralnej (wykład, skrypt). Warszawa: Centrum Terapii Poznawczo-Behawioralnej.
Google Scholar

Wilhelm S., Tolin D. F., Steketee G. (2004). Challenges in treating obsessive – compulsive disorder: Introduction. Journal of Clinical Psychology, 60, 1127–1132.
Google Scholar

Wolpe J. (1990), The practice of behavior therapy. New York: Pergamon Press.
Google Scholar

Zoellner L. A., Abramowitz S. A., Moore S. A., Slagle D. A. (2008). Flooding. W: W. O’Donohue, J. E Fisher (eds.), Cognitive behaviour therapy: Applying empirically supported techniques in your practice. Second edition (204–210). New Jersey: Wiley & Sons.
Google Scholar