Changing Land Use in Recent Decades and Its Impact on Plant Cover in Agricultural and Forest Landscapes in Poland

Anna Bomanowska; Marcin Kiedrzyński

doi:10.2478/v10107-009-0014-1

Authors

Anna Bomanowska University of Łódź, Department of Geobotany and Plant Ecology
Marcin Kiedrzyński University of Łódź, Department of Geobotany and Plant Ecology

DOI:

https://doi.org/10.2478/v10107-009-0014-1

Keywords:

cultural landscape, human disturbance, land use changes, regeneration, secondary succession, vegetation dynamics processes

Abstract

The objective of this paper is to present the effects of general changes in land use in recent decades on plant cover structure in Poland. The paper is focused on spontaneous processes that occur in agricultural and forest areas being no longer under human pressure. Studies carried out in different geobotanical regions of Poland demonstrated that the directions and range of dynamic changes in plant cover are similar across the country. The formation of secondary forest phytocenoses, on the lands delivered from human activity is a common ecological process observed today in the agricultural landscape. In the dynamics of forest vegetation the basic process is regeneration after ceased use, and the introduction of legal protection.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Adamowski, W., Bomanowska, A. 2007. Udział drzew i krzewów obcego pochodzenia w procesie zasiedlania gruntów porolnych w rejonie Puszczy Białowieskiej. Acta Botanica Warmiae et Masuriae 4: 309–320.
Google Scholar

Adamowski, W., Bomanowska, A. 2008. Zmiany użytkowania gruntów na obrzeżach cennych obiektów przyrodniczych a wkraczanie nierodzimych gatunków roślin. Przegl. Przyr. 19 (3/4): 3–17.
Google Scholar

Adamowski, W., Bomanowska, A. 2011. Forest return on an abandoned field – secondary succession under monitored conditions. Folia Biol. Oecol. 7: 49–73.
Google Scholar

Andrzejewski, R., Weigle, A. (eds). 2003. Róznorodność biologiczna Polski. Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska, Warszawa.
Google Scholar

Bakker, J.P. 2005. Vegetation conservation, management and restoration. In: E. Van Der Maarel (ed.), Vegetation Ecology. Blackwell Publishing, pp. 309–331.
Google Scholar

Balcerkiewicz, S. 1997. Wokół „krajobrazu porolnego” słów kilka. Przegl. Przyr. 8 (1/2): 3–12.
Google Scholar

Balon, J., German, K. 2001. Przemiany a funkcjonowanie środowiska przyrodniczego jako interdyscyplinarny problem badawczy. In: K. German, J. Balon (eds), Przemiany środowiska przyrodniczego Polski a jego funkcjonowanie. Problemy Ekologii Krajobrazu 10, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, PAEK, Kraków, pp. 23–27.
Google Scholar

Bański, J. 1997. Przemiany rolniczego użytkowania ziemi w Polsce w latach 1975-1988. Pr. Geogr. IGiPZ PAN 168: 1–105.
Google Scholar

Barabasz, B. 1994. Wpływ modyfikacji tradycyjnych metod gospodarowania na przemiany roślinności łąk z klasy Molinio-Arrhenatheretea. Wiad. Bot. 38 (1–2): 85–94.
Google Scholar

Barabasz-Krasny, B. 2002. Sukcesja roślinności na łąkach, pastwiskach i nieużytkach porolnych Pogórza Przemyskiego. Fragm Flor. Geobot. Polonica Suppl. 4: 3–81.
Google Scholar

Bąba, W. 2003. Changes in the structure and floristic composition of the limestone grasslands after cutting trees and shrubs and mowing. Acta Soc. Bot. Pol. 72 (1): 61–69.
Google Scholar

Bengtsson, J., Nilsson, S., Franc, A., Menozzi, P. 2000. Biodiversity, disturbances, ecosystem function and management of European forests. For. Ecol. Manage. 132: 39–50.
Google Scholar

Bomanowska, A., Adamowski, W. 2007. Grasses (Poaceae) in secondary succession of oak-hornbeam series in Białowieża Forest. In: L. Frey (ed.), Biological issues in grasses. W. Szafer Institute of Botany, pp. 131–143.
Google Scholar

Bomanowska, A., Adamowski, W. 2009. The role of woody species in the secondary succession under monitored conditions (Bialowieża Forest, NE Poland). In: D. Ivanova (ed.), Plant, fungal and habitat diversity investigation and conservation. Proceedings of IV Balkan Botanical Congress, Sofia, 20–26 June 2006. Institute of Botany, Bulgarian Academy of Sciences, Sofia, pp. 291–295.
Google Scholar

Ciołkosz, A., Poławski, Z.F. 2006. Zmiany użytkowania ziemi w Polsce w drugiej połowie XX wieku. Przegląd Geograficzny 78 (2): 173–190.
Google Scholar

Crutzen, P.J. 2002. Geology of mankind. Nature 415: 23.
Google Scholar

Crutzen, P.J., Steffen,W. 2003. How long have we been in the anthropocene era? Climatic Change 61: 251–257.
Google Scholar

Cwener, A., Nowak, M. 2011. Actual state and changes of flora and vegetation in the Broczówka steppe reserve. Folia Biol. Oecol. 7: 163–176.
Google Scholar

Czerepko, J. 2004. Rola drzewostanu sosnowego w rozwoju fitocenozy na siedlisku lasu grądowego. Leśne Prace Badawcze 4: 77–102.
Google Scholar

Dzwonko, Z. 2011. Effect of changes in land use during the 20th century on woodland and calcareous grassland vegetation in southern Poland. Folia Biol. Oecol. 7: 27–48.
Google Scholar

Dzwonko, Z., Loster, S. 1992. Species richness and seed dispersal to secondary woods in southern Poland. J. Biogeogr. 19: 195–204.
Google Scholar

Dzwonko Z., Loster, S. 1998. Dynamics of species richness and composition in a limestone grassland restored after tree cutting. J. Veg. Sci. 9: 387–394.
Google Scholar

Dzwonko, Z., Loster, S. 2007. A functional analysis of vegetation dynamics in abandoned and restored limestone grasslands. J. Veg. Sci. 18: 203–212.
Google Scholar

Ellenberg, H. 1988. Vegetation ecology of Central Europe. Cambridge University Press, Cambridge.
Google Scholar

Faliński, J.B. 1986a. Vegetation dynamics in temperate lowland primeval forests. Ecological studies in Białowieża Forest. Geobotany 8. Dr W. Junk Publishers, Dordrecht/Boston/Lancaster, pp. 1–537.
Google Scholar

Faliński, J.B. 1986b. Sukcesja roślinności na nieużytkach porolnych jako przejaw dynamiki ekosystemu wyzwolonego spod długotrwałej presji antropogenicznej. Wiad. Bot. 30 (1): 12–50.
Google Scholar

Faliński, J.B. 1988a. Succession, regeneration and fluctuation in the Białowieża Forest (NE Poland). Vegetatio 77: 115–128.
Google Scholar

Faliński, J.B. 1998b. Invasive alien plants and vegetation dynamics. In: U. Starfinger, K. Edwards, I. Kowarik, M. Williamson (eds), Plant invasions. Ecological consequences and human responses. Backhuys, Leiden, pp. 3–21.
Google Scholar

Falkowski, M. (ed.). 1983. Łąkarstwo i gospodarka łąkarska. PWRiL, Warszawa.
Google Scholar

Fijałkowski, D., Świerczyńska, S. 1991. Zmiany powierzchni zespołów roślinności kserotermicznej na Wyżynie Lubelskiej. Prądnik, Pr. Muz. Szafera 3: 121–123.
Google Scholar

Foley, J.A., Defries, R., Asner, G.P., Barford, C., Bonan, G., Carpenter, S.R., Chapin, F.S., Coe, M.T., Daily, G.C., Gibbs, H.K., Helkowski, J.H., Holloway, T., Howard, E.A., Kucharik, C.J., Monfreda, C., Patz, J.A., Prentice, I.C., Ramankutty, N., Snyder, P.K. 2005. Global consequences of land use. Science 309: 570–574.
Google Scholar

Grinn-Gofroń, A. 2007. Zbiorowiska zastępcze w monokulturach sosnowych na gruntach porolnych. Acta Botanica Warmiae et Masuriae 4: 269–282.
Google Scholar

GUS 2010. Rocznik Statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej. Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa.
Google Scholar

Herbichowa, M. 1998. Ekologiczne studium rozwoju torfowisk wysokich właściwych na przykładzie wybranych obiektów ze środkowej części Pobrzeża Bałtyckiego. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Google Scholar

Hodgson, J.G., Grime, J.P., Wilson, P.J., Thompson, K., Band, S.R. 2005. The impacts of agricultural changes (1963–2003) on the grassland flora of Central England: processes and prospects. Basic Appl. Ecol. 6: 107–118.
Google Scholar

Holeksa, J., Szwagrzyk, J. 2006. Zakres, tempo i mechanizmy zmian w przyrodzie terenów chronionych w Polsce – wprowadzenie. In: J. Holeksa (ed.), Zakres, tempo i mechanizmy zmian w przyrodzie terenów chronionych w Polsce. Studia Nat. 54, cz. I: 7–11.
Google Scholar

Jakubowska-Gabara, J. 1991. Recesja zespołu świetlistej dąbrowy Potentillo albae-Quercetum Libb. 1933 w rezerwacie Trębaczew. Par. Nar. Rez. Przyr. 10 (3/4): 69–79.
Google Scholar

Jakubowska-Gabara, J. 1993. Recesja zespołu świetlistej dąbrowy Potentillo albae-Quercetum Libb. 1933 w Polsce. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar

Jasnowski, M. 1972. Rozmiary i kierunki przekształceń szaty roślinnej torfowisk. Phytocoenosis 1 (3): 193–208.
Google Scholar

Jasnowski, M., Jasnowska, J., Markowski, S. 1968. Ginące torfowiska wysokie i przejściowe w pasie nadbałtyckim Polski. Ochr. Przyr. 33: 69–124.
Google Scholar

Jermaczek, A. 2008. Zalesiać czy dać szanse naturze? Możliwości wykorzystania naturalnej sukcesji w zalesieniach. In: A. Jermaczek (ed.), Zalesiać czy nie zalesiać? Wydawnictwo Klubu Przyrodników, Świebodzin, pp. 107–111.
Google Scholar

Jutrzenka-Trzebiatowski, A. 1999. Wpływ człowieka na szatę leśną Polski północno-wschodniej w ciągu dziejów. Rozprawy i Materiały Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego. Olsztyn.
Google Scholar

Kaźmierczakowa, R., Grodzińska, K. 2007. Przemiany zbiorowisk naskalnych i kserotermicznych w Pienińskim Parku Narodowym w ciągu ostatnich 35 lat XX w. In: J. Holeksa (ed.), Zakres, tempo i mechanizmy zmian w przyrodzie terenów chronionych w Polsce. Studia Nat. 54, cz. I: 85–132.
Google Scholar

Kiedrzyński, M., Zielińska, K., Grzelak, P. 2011. Transformation of forest vegetation after 40 years of protection in the Tomczyce nature reserve (Central Poland). Folia Biol. Oecol. 7: 207–227.
Google Scholar

Kornaś, J. 1977. Wpływ człowieka i jego gospodarki na szatę roślinną Polski – flora synantropijna. In: W. Szafer, K. Zarzycki (eds), Szata roślinna Polski. I. PWN, Warszawa, pp. 95–128.
Google Scholar

Kornaś, J., Dubiel, E. 1990. Przemiany zbiorowisk łąkowych w Ojcowskim Parku Narodowym w ostatnim trzydziestoleciu. Prądnik, Pr. Muz. Szafera 2: 97–106.
Google Scholar

Kucharski, L. 1999. Szata roślinna łąk Polski Środkowej i jej zmiany w XX stuleciu. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar

Kujawa-Pawlaczyk, J., Pawlaczyk, P. 1997. Zmiany użytkowania ziemi w środkowej części Puszczy Drawskiej w ciągu ostatniego stulecia i ich geobotaniczne konsekwencje. Przegl. Przyr. 8 (1/2): 47–62.
Google Scholar

Kurowski, J.K. 2004. La degeneration et regeneration des phytocenoses forestières: l’exemple de la Pologne Centrale. Natura Mosana 57 (3): 57–76.
Google Scholar

Kurowski, J.K., Koczywąs, E., Pieńkowski, M. 2011. Estimation of population size of Dentaria enneaphyllos in the vincinity of the Bełchatów brown coal mine and the attempt of its metaplantation. Folia Biol. Oecol. 7: 247–259.
Google Scholar

Łaska, G. 1997. Kształtowanie się leśnych zbiorowisk zastępczych na terenach użytkowanych rolniczo. Przegl. Przyr. 8 (1/2): 77–86.
Google Scholar

Maciejewski, Z. 2011. Spontaneous regeneration of the Carpathian beech forest in planted pine stands of the Roztocze National Park (The Roztocze Highlands, South-east Poland). Pol. J. Ecol. 59 (2): 235–248.
Google Scholar

Matson, P.A., Parton, W.J., Power, A.G., Swift, M.J. 1997. Agricultural intensification and ecosystem properties. Science 277: 504–509.
Google Scholar

Matuszkiewicz, J.M. (ed.). 2007. Geobotaniczne rozpoznanie tendencji rozwojowych zbiorowisk leśnych w wybranych regionach Polski. Monografie IGiPZ PAN, 8: 1–980.
Google Scholar

Matysiak, A., Dębek,W. 2008. Zalesienia na obszarach o wysokiej randze ochrony przyrody na przykładzie Kampinoskiego Parku Narodowego. In: A. Jermaczek (ed.), Zalesiać czy nie zalesiać? Wydawnictwo Klubu Przyrodników, Świebodzin, pp. 87–105.
Google Scholar

Meiners, S.J., Pickett, S.T.A., Cadenasso M.L. 2002. Exotic plant invasions over 40 years of old field successions: ommunity patterns and associations. Ecography 25: 215–223.
Google Scholar

Michalik, S. 1990a. Przemiany roślinności kserotermicznej w czasie 20-letniej sukcesji wtórnej na powierzchni badawczej „Grodzisko” w Ojcowskim Parku Narodowym. Prądnik, Pr. Muz. Szafera 2: 43–52.
Google Scholar

Michalik, S. 1990b. Sukcesja wtórna i problemy aktywnej ochrony biocenoz półnaturalnych w parkach narodowych i rezerwatach przyrody. Prądnik, Pr. Muz. Szafera 2: 175–198.
Google Scholar

Michalska-Hejduk, D., Bomanowska, A. (eds). 2009. Rola Kampinoskiego Parku Narodowego w zachowaniu różnorodności biologicznej i krajobrazowej dawnych obszarów wiejskich. Kampinoski Park Narodowy, Łódź–Izabelin.
Google Scholar

Naaf, T,Wolf, M. 2011. Traits of winner and loser species indicate drivers of herb layer changes over two decades in forests of NW Germany. J. Veg. Sci. 22: 516–527.
Google Scholar

Niedrist, G., Tasser, E., Lüth, C., Dalla, Via J., Tappeiner, U. 2009. Plant diversity declines with recent land use changes in European Alps. Plant Ecol. 202: 195–210.
Google Scholar

Nowicki, J., Marks, M., Waniec, M., Buczyński, G. 1998. Ugorowanie gruntów jako element gospodarki ziemią w Polsce. Bibl. Fragm. Agron. 5.
Google Scholar

Olaczek, R. 1972. Formy antropogenicznej degeneracji leśnych zbiorowisk roślinnych w krajobrazie rolniczym Polski Niżowej. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar

Olaczek, R. 1976. Zmiany w szacie roślinnej Polski od połowy XIX wieku do lat bieżących. Zeszyty Problemowe Postępu Nauk Rolniczych 177: 369–402.
Google Scholar

Olaczek, R., Kucharski, L., Pisarek,W. 1990. Zanikanie obszarów podmokłych i jego skutki środowiskowe na przykładzie województwa piotrkowskiego (zlewni Pilicy i Warty). Studia Ośrodka Dokumentacji Fizjograficznej 18: 141–199.
Google Scholar

Orczewska, A., Fernes, M. 2011. Migration of herb layer species into the poorest post-agricultural pine woods adjacent to ancient pine forests. Pol. J. Ecol. 59 (1): 75–85.
Google Scholar

Paluch, J. 2006. Rębnia przerębowa jako nowoczesna metoda biologicznej racjonalizacji. Sylwan 10: 20–29.
Google Scholar

Petit, S., Firbank, L. 2006. Predicting the risk of losing parcels of semi-natural habitat to intensive agriculture. Agric. Ecosyst. Environ. 115: 277–280.
Google Scholar

Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2004–2006. http://www.minrol.gov.pl/DesktopDefault.aspx?TabOrgId=1319&LangId=0
Google Scholar

Poschlod, P., Bakker, J. P., Kahmen, S. 2005. Changing land use and its impact on biodiversity. Basic Appl. Ecol. 6: 93–98.
Google Scholar

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013. http://www.arimr.gov.pl/index.php?id=66&id1=0&id2=00
Google Scholar

Ratyńska, H., Grodzki, M., Waldon, B., Wachowiak, E. 2011. Introduction of alien tree species and its influence on floristical composition and vegetation structure of acidophilous oak forests: the experimental plots in the Zielonka Forest. Folia Biol. Oecol. 7: 177–190.
Google Scholar

Reidsma, P., Tekelenburg, T., Van Den Berg, M., Alkemade, R. 2006. Impacts of land-use change on biodiversity: An assessment of agricultural biodiversity in the European Union. Agric. Ecosyst. Environ. 114: 86–102.
Google Scholar

Rejmánek, M. 1999. Invasive plant species and invasible ecosystems. In: O.T. Sandlund, P.J. Schei, Ǻ. Viken (eds), Invasive species and biodiversity management. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht/Boston/London, pp. 79–102.
Google Scholar

Rewucki, M. 2008. Las rośnie sam, ale…? Zalesianie w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich. In: A. Jermaczek (ed.), Zalesiać czy nie zalesiać? Wydawnictwo Klubu Przyrodników, Świebodzin, pp. 147–165.
Google Scholar

Richardson, D.M., Williams, P.A., Hobbs, R.J. 1994. Pine invasions in the Southern Hemisphere determinants of spread and invasibility. J. Biogeogr. 21: 511–527.
Google Scholar

Sendek, A., Babczyńska-Sendek, B. 1990. Problemy ochrony roślinności kserotermicznej w rezerwatach Góra Gipsowa i Ligota Dolna na Opolszczyźnie. Prądnik Pr. Muz. Szafera 2: 17–21.
Google Scholar

Skolud, P. 2008. A co na to leśnicy? Lasy Państwowe a zalesianie gruntów porolnych. In: A. Jermaczek (ed.), Zalesiać czy nie zalesiać? Wydawnictwo Klubu Przyrodników, Świebodzin, pp. 167–189.
Google Scholar

Skowronek, I., Babczyńska-Sendek, B., Chmura, D. 2011. An attempt at assessment of Alnetum incanae LÜDI 1921 transformations in the Skawica River valley (Beskid Żywiecki Mts). Folia Biol. Oecol. 7: 191–206.
Google Scholar

Sukopp, H. 1972. Wandel der Flora und Vegetation in Mitteleuropa unter dem Einfluß des Menschen. Ber. Landwirtsch. 50: 112–139.
Google Scholar

Szafer, W. 1977. Szata roślinna Polski Niżowej. In: W. Szafer, K. Zarzycki (eds), Szata roślinna Polski. 2. PWN. Warszawa, pp. 17–188.
Google Scholar

Szwagrzyk, J. 1994. Co nauka jest winna ochronie przyrody? Przegl. Przyr. 5 (3/4): 3–15.
Google Scholar

Szwagrzyk, J. 1997. Znaczenie gruntów porolnych dla ochrony przyrody: analiza doświadczeń i wnioski na przyszłość. Przegl. Przyr. 8 (1/2): 33–42.
Google Scholar

Świercz, A. 2011. Reaction of coniferous forest vegetation to particulate deposition under alkaline pressure. Folia Biol. Oecol. 7: 229–246.
Google Scholar

Towpasz, K., Stachurska-Swakoń, A. 2011. The analysis of the forest flora of the Strzyżowskie Foothills from the perspective of presence of anthropogenic species. Folia Biol. Oecol. 7: 99–110.
Google Scholar

Tybirk, K., Strandberg B. 1999. Oak forest development as a result of historical land-use patterns and present nitrogen deposition. For. Ecol. Manage. 114: 97–106.
Google Scholar

Urban, S. 2009. Zmiany w użytkowaniu ziemi rolniczej w Polsce. Journal of Agribusiness and Rural Development 2(12): 257–265.
Google Scholar

Van Der Maarel, E. 1988. Vegetation dynamics: patterns in time and space. Vegetatio 77: 7–19.
Google Scholar

Waldhardt, R., Simmering, D., Albrecht, H. 2003. Floristic diversity at the habitat scale in agricultural landscapes of Central urope – summary, conclusions and perspectives. Agric. Ecosyst. Environ. 98: 79–85.
Google Scholar

Waldon, B. 1999. Zanikanie rzadkich i chronionych gatunków muraw kserotermicznych krawędzi doliny Wisły (okolice Gruczna). Przegl. Przyr. 10 (3–4): 129–133.
Google Scholar

Wilczek, Z., Romańczyk, M., Barć, A. 2011. Ancient woodlands’ and synanthropic plants as indicators of maintenance of the forest communities in the nature reserves of the Oświęcim Basin. Folia Biol. Oecol. 7: 111–123.
Google Scholar

Wolski, J. 2007. Przekształcenia krajobrazu wiejskiego Bieszczadów Wysokich w ciągu ostatnich 150 lat. Pr. Geogr. IGiPZ PAN 214: 1–228.
Google Scholar

Woziwoda, B., Ambrożkiewicz, K. 2011. Diversity of forest and shrub communities as a result of site history and of extensive and intensive forest management (Glinno Ługi case study). Folia Biol. Oecol. 7: 149–162.
Google Scholar

Woziwoda, B., Komperda, A. 2011. Anthropogenic causes of peatland species vanishing in Glinno Ługi area. Folia Biol. Oecol. 7: 139–148.
Google Scholar

Woziwoda, B., Michalska-Hejduk, D. 2011. Impact of land use changes and dynamic vegetation changes on vascular flora diversity in Małków-Martochów (Warta River valley). Folia Biol. Oecol. 7: 125–138.
Google Scholar

Wójcik, R. 1996. Sukcesja wtórna na gruntach porolnych. Sylwan 140 (8): 63–68.
Google Scholar

Zalasiewicz, J., Williams, M., Smith, A., Barry, T.L., Coe, A.L., Bown, P.R., Brenchley, P., Cantrill, D., Gale, A., Gibbard, P., Gregory, F.J., Hounslow, M.W., Kerrk, A.C., Pearson, P., Knox, R., Powell, J., Waters, C.,Marshall, J., Oates,M., Rawson, P., Stone, P. 2008. Are we now living in the Anthropocene? GSA Today 18 (2): 4–8.
Google Scholar

Załuski, T. 2011. Vegetation transformations of Kujawy-Pomerania region in the last twenty years period. Folia Biol. Oecol. 7: 75–98.
Google Scholar

Zerbe, S. 2002. Restoration of natural broad-leaved woodland in Central Europe on sites with coniferous forest plantations. For. Ecol. Manage. 167: 27–42.
Google Scholar