Na betonie kwiaty nie rosną: Rola zieleni w przestrzeniach miejskich
DOI:
https://doi.org/10.18778/2082-8675.29.01Słowa kluczowe:
tereny zieleni, tekst kultury, jakość życia, dostęp do zieleni, charakter miejscaAbstrakt
W dobie postępujących zmian klimatu powszechny dostęp do terenów zieleni traktowany jest w badaniach nad jakością życia na równi z dostępem do pozostałych usług, które są zapewniane w obszarach zurbanizowanych. Tereny zieleni zapewniają bioróżnorodność, miejsca do wypoczynku i rekreacji, budują niepowtarzalny charakter miast, pomagają w redukcji stresu oraz pozytywnie wpływają na stan psychiczny użytkowników. Tematyka ta poza literaturą fachową znajduje odzwierciedlenie także w licznych tekstach kultury. Jako cel w niniejszym artykule przyjęto zatem konfrontację tekstu kultury z ustaleniami literatury naukowej w zakresie jakości i poziomu życia w miastach w kontekście terenów zieleni. Punktem wyjścia do zaprezentowanych rozważań był tekst utworu muzycznego pt. „Na betonie kwiaty nie rosną”. Kolejne wersy tego utworu zostały zinterpretowane z wykorzystaniem wiedzy płynącej z literatury naukowej. Na tej podstawie stwierdzono, że spostrzeżenia występujące w rozważanym tekście kultury są zbieżne z nurtami widocznymi w badaniach łączących jakość życia z dostępnością terenów zieleni, jak również pozostają wciąż aktualne z punktu widzenia decyzji podejmowanych przez wielu włodarzy polskich miast i miasteczek.
Bibliografia
Atmoterm (2012). Diagnoza stanu środowiska miasta Krakowa (Etap 2) Załącznik 11.2. do Programu ochrony środowiska dla miasta Krakowa na lata 2012–2015 z uwzględnieniem zadań zrealizowanych w 2011 roku oraz perspektywą na lata 2016–2019. Kraków: Urząd Miasta Krakowa.
Zobacz w Google Scholar
Cieszewska, A. (2019). Green belts: Zielone pierścienie wielkich miast. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie SEDNO.
Zobacz w Google Scholar
Bartnicka, M., & Ullman, I. (2009). Wykorzystać wszystkie atuty zieleni. Architectuae et Artibus, 1(2), 17–22.
Zobacz w Google Scholar
Biernacka, M. (2020). Przegląd i ocena wybranych wskaźników dostępności i atrakcyjności miejskich terenów zieleni. Acta Universitatis Lodziensis Folia Oeconomica, 2(346), 53–70. https://doi.org/10.18778/0208-6018.347.04
Zobacz w Google Scholar
Cavallo, A., Marino, D., & Marrucci, V. (2010). The traditional agrarian landscape: the role of cultural landscapes between human factors and environment al characters. Cultural Landscape, 17(6), 51–59.
Zobacz w Google Scholar
Chmielewski, T. J., Śleszyński, P., Chmielewski, S., & Kułak, A. (2018). Ekologiczne i fizjonomiczne koszty bezładu przestrzennego. Warszawa: Polska Akademia Nauk.
Zobacz w Google Scholar
Chojecka, A. (2014). Znaczenie terenów zielonych w przestrzeni publicznej oraz ich wpływ na jakość życia miejskiego. Rynek-Społeczeństwo-Kultura, 1(9), 48–54.
Zobacz w Google Scholar
Czarnecki, W. (1968). Planowanie miast i osiedli: Krajobraz i tereny zielone. Warszawa–Poznań: PWN.
Zobacz w Google Scholar
Dadura, R. (2021.08.06). Olimpijska architektura. Dostęp dnia 2023.10.10 ze źródła https://www.national-geographic.pl/artykul/niezwykla-architektura-olimpijskich-obiektow#los-angeles-colliseum
Zobacz w Google Scholar
Dworak, M. (2015). Rola Europejskiego Centrum Ekologicznego i innych organizacji pozarządowych w kształtowaniu systemu ochrony środowiska w Polsce. Ecological Safety as the Basis of Sustainable Development. European Experience and Perspectivеs, 198–200.
Zobacz w Google Scholar
EEA (2016). Air quality in Europe – 2016 Report No 28/2016. Kopenhaga: European Environment Agency.
Zobacz w Google Scholar
Esfandeh, S., Danehkar, A., Salmanmahiny, A., Sadeghi, S. M., & Marcu, M. V. (2022). Climate Change Risk of Urban Growth and Land Use/Land Cover Conversion: An In Depth Review of the Recent Research in Iran. Sustainability, 14(1). https://doi.org/10.3390/su14010338
Zobacz w Google Scholar
Fiedorczuk, J., & Beltrán, G. (2020). Ekopoetyka/Ecopoetica/Ecopoetics. Warszawa: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego.
Zobacz w Google Scholar
Fransen, K., da Schio, N., Phillips, A., Roitsch, D., Derks, J., & De Vreese, R. (2020). Clearing House Project. Dostęp dnia 2023.07.07 ze źródła http://clearinghouseproject.eu/2020/07/23/green-spaces-urban-forests-during-the-covid-19pandemic/
Zobacz w Google Scholar
Gibas, P., & Heffner, K. (2018). Społeczne i ekonomiczne koszty bezładu przestrzeni– osadnictwo obszarów wiejskich. Studia KPZK PAN, 182, 163–195.
Zobacz w Google Scholar
Halber, A. (2014.06.15). Na betonie kwiaty nie rosną. Dostęp dnia 2024.01.01 ze źródła: https://www.pressreader.com/poland/angora/20140615/282406987411895
Zobacz w Google Scholar
Harasimowicz, A. (2018). Suburbanizacja a rola terenów otaczających miasto – ujęcie teorytyczne. Studia Miejskie, 29, 115–130. https://doi.org/10.25167/sm2017.029.08
Zobacz w Google Scholar
Hasse, J., & Lathrop, R. G. (2003). Land Resource Impact Indicators of Urban Sprawl. Applied Geography, 23, 159–175. https://doi.org/10.1016/j.apgeog.2003.08.002
Zobacz w Google Scholar
Hołuj, A., & Lityński, P. (2021). Ekonomiczne konsekwencje żywiołowej suburbanizacji. [w:] P. Śleszyński, M. J. Nowak, P. Legutko-Kobus, A. Hołuj, P. Lityński, A. Jadach-Sepioło, & M. Blaszke, Suburbanizacja w Polsce jako wyzwanie dla polityki rozwoju. Warszawa: Studia KZPK PAN, 91–123.
Zobacz w Google Scholar
Jarecka-Bidzińska, E. (2017). Warszawska Praga – szukanie tożsamości. Zeszyty Naukowe Uczelni Vistula, 53(2), 81–98.
Zobacz w Google Scholar
Jędrak, J., Konduracka, E., Badyda, A. J., & Dąbrowiecki, P. (2017). Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie. Kraków: Krakowski Alarm Smogowy.
Zobacz w Google Scholar
Karmiłowicz M. (2021.08). Budownictwo wielorodzinne – w kierunku progresu czy regresji? Dostęp dnia 2022.07.09. ze źródła https://promovendi.pl/wp-content/uploads/2021/08/Karmilowicz-Marta.pdf
Zobacz w Google Scholar
Kelly, F., & Fussell, J. (2011). Air pollution and airway disease. Clinical & Experimental Allergy, 41(8), 1059–1071. https://doi.org/10.1111/j.1365-2222.2011.03776.x
Zobacz w Google Scholar
Kibow, K. (2014.02.04). Na betonie kwiaty nie rosną. Dostęp dnia 2023.09.08 ze źródła https://www.youtube.com/watch?v=fDieVJfh_jw
Zobacz w Google Scholar
Kistowski, M. (2008). Niezrównoważony rozwój aglomeracji trójmiejskiej – problemy i perspektywy. Problemy Ekologii Krajobrazu, 22, 211–221.
Zobacz w Google Scholar
Kleszcz, J., & Sobierajewicz, P. (2017). Architektura zielona-wymóg czy przeznaczenie współczesnych miast zrównoważonych? Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 62, 57–75.
Zobacz w Google Scholar
Konieczny, R. (2023.02.17). Oberwanie chmury, czyli miejska choroba leczona inżynierią. Dostęp dnia 2023.11.17 ze źródła https://mokrarobota.com/2017/11/01/oberwanie-chmury-czyli-miejska-choroba-leczona-inzynieria/
Zobacz w Google Scholar
Kuchcik, M., & Milewski, P. (2018). Zanieczyszczenie powietrza w Polsce – stan, przyczyny, skutki. Studia KPZK PAN, 182, 341–364.
Zobacz w Google Scholar
Krzyżanowski, M. (2016). Wpływ zanieczyszczenia powietrza pyłami na układ krążenia i oddychania. Lek Wojskowy, 1, 17–22.
Zobacz w Google Scholar
Lityński, P. (2014). Ekonomiczne konsekwencje przestrzennej decentralizacji i centralizacji miasta na podstawie literatury zagranicznej. Zeszyty Naukowe Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, 12(936), 45–61. https://doi.org/10.15678/ZNUEK.2014.0936.1204
Zobacz w Google Scholar
Lityński, P. (2023). Living in sprawling areas: a cost-benefit analysis in Poland. Journal of Housing and the Built Environment, 38, 1069–1096. https://doi.org/10.1007/s10901-022-09986-6
Zobacz w Google Scholar
Lityński, P., & Hołuj, A. (2015). Profil gospodarstw domowych generujących zjawisko urban sprawl na przykładzie wybranego obszaru Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego. Studia KPZK PAN, 161, 402–414.
Zobacz w Google Scholar
Madurowicz, M. (2008). Turystyka architektoniczna. Architektura – Murator, 6.
Zobacz w Google Scholar
Mencwel, J. (2020). Betonoza. Jak się niszczy polskie miasta. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Zobacz w Google Scholar
Michniewicz-Ankiersztajn, H. (2014). Rola zieleni w kształtowaniu przestrzeni miast europejskich w kontekście jakości życia ich mieszkańców. Journal of Health Sciences, 4, 130–140.
Zobacz w Google Scholar
Nauka w Polsce PAP. (2020.12.24). Podczas pandemii wzrosło zainteresowanie przyrodą. Dostęp dnia 2023.07.11 ze źródła https://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C85482%2Cpodczas-pandemii-wzroslo-zainteresowanie-przyroda.html
Zobacz w Google Scholar
Noworól, A., Kopyciński, P., Hałat, P., Salamon, J., & Hołuj, A. (2022). The 15-Minute City – The Geographical Proximity of Services in Krakow. Sustainability, 14(12). https://doi.org/10.3390/su14127103
Zobacz w Google Scholar
Obserwatorium Językowe Uniwersytetu Warszawskiego. (2019.07.16). Betonoza. Dostęp dnia 2024.01.04 ze źródła: https://nowewyrazy.uw.edu.pl/haslo/betonoza.html
Zobacz w Google Scholar
Pielesiak, I. (2017). Tereny zieleni w gminie miejsko-wiejskiej Stryków i ich wpływ na jakość życia mieszkańców. Space-Society-Economy, 21, 51–71. https://doi.org/10.18778/1733-3180.21.03
Zobacz w Google Scholar
Podwysocki, K. (2022). Konsekwencje urbanizacji dla środowiska. Kosmos. Problemy nauk biologicznych, 71(1), 13–20. https://doi.org/10.36921/kos.2022_2807
Zobacz w Google Scholar
Polski Komitet Olimpijski. Igrzyska XX Olimpiady Monachium 1972. Dostęp dnia 2023.07.12 ze źródła: https://olimpijski.pl/igrzyska_letnie/monachium-1972/
Zobacz w Google Scholar
Pope III, A., & Dockery, D. (2006). Health effects of fine particulate air pollution: lines that connect. Journal of the air & waste management association, 56(6), 709–742. https://doi.org/10.1080/10473289.2006.10464485
Zobacz w Google Scholar
Rabinovitch, J. (1992). Curitiba: towards sustainable urban development. Environment and Urbanization, 4(2), 62–73. https://doi.org/10.1177/095624789200400206
Zobacz w Google Scholar
Roshan, G. R., Shahraki, Z. S., Sauri, D., & Borna, R. (2010). Urban sprawl and climate changes in Tehran. Iranian Journal od Environmental Health Science & Engineering, 7(1), 43–52.
Zobacz w Google Scholar
Ryńska, E. (2011). Zapewnienie jakości życia w przestrzeni zurbanizowanej. Problemy Rozwoju Miast, 3–4, 55–64.
Zobacz w Google Scholar
Skarzyńska, B. (2013). Przebudowa struktury funkcjonalno-przestrzennej miasta Kurytyba w Brazylii. Przegląd budowlany, 3, 161–164.
Zobacz w Google Scholar
Skibińska, E. (2011). Miasto jako przestrzeń edukacyjna. Edukacja Dorosłych, 2(65), 19–31.
Zobacz w Google Scholar
Słownik Języka Polskiego PWN. Tereny zielone. Dostęp 2023.07.11 ze źródła: https://sjp.pwn.pl/slowniki/tereny%20zielone.html
Zobacz w Google Scholar
Smętkowski, M., Jałowiecki, B. & Gorzelak, G. (2009). Obszary metropolitalne w Polsce – diagnoza i rekomendacje. Studia Regionalne i Lokalne, 1(35), 52–73.
Zobacz w Google Scholar
Sobolak, J. (2021.12.20). Patodeweloperka przenosi się poza miasta i na rynek wtórny „Wynik chciwości”. Dostęp dnia 2024.01.03 ze źródła: https://wyborcza.biz/biznes/7,147758,27894721,patodeweloperka-przenosi-sie-poza-miasta-chciwosc-nie-ma-granic.html
Zobacz w Google Scholar
Staniak, M. (2009). Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich w aspekcie środowiskowym. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, 9(3), 187–194.
Zobacz w Google Scholar
Stelmaszewska, N. (2020). Konsekwencje suburbanizacji dla miast i stref podmiejskich w świetle literatury krajowej i zagranicznej. Problemy Rozwoju Miast, 66, 25–34. https://doi.org/10.2478/udi-2020-0008
Zobacz w Google Scholar
Studia Krajobrazowe. Krajobraz miejski. Dostęp dnia 2024.01.03 ze źródła: http://studiakrajobrazowe.amu.edu.pl/vocabulary/krajobraz-miejski
Zobacz w Google Scholar
Trzepacz, P. (2010). Autostrady i porty lotnicze w kształtowaniu przestrzeni miejskiej i podmiejskiej. Studia Miejskie, 2, 153–165.
Zobacz w Google Scholar
Ustawa (2004). Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz.U. 2022 poz. 916 ze zm.).
Zobacz w Google Scholar
Ustawa (2015). Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji (tj. Dz.U. 2021 poz. 485).
Zobacz w Google Scholar
Wang, H., Shi, Y., Zhang, A., Cao, Y., & Liu, H. (2017). Does Suburbanization Cause Ecological Deterioration? An Empirical Analysis of Shanghai, China. Sustainability, 9. https://doi.org/10.3390/su9010124
Zobacz w Google Scholar
Winkowska, J. (2021). Analiza wdrożeń smart city w Polsce i na świecie. Akademia Zarządzania, 5(3), 207–224.
Zobacz w Google Scholar
Wojtkun, G. (2021). Epidemiczne determinanty w mieszkalnictwie. Przestrzeń i Forma, 47, 9–28. https://doi.org/10.21005/pif.2021.47.A-01
Zobacz w Google Scholar
Worłowska, M. & Marko-Worłowska, M. (2011). Problemy ekologiczne w zielonej architekturze miasta. Proceedings of ECOpole, 5(1), 342–347.
Zobacz w Google Scholar
Włoch-Szymla, A. (2019). Urban sprawl and smart growth versus quality of life. Technical Transactions, 116(12), 85–98. https://doi.org/10.4467/2353737XCT.19.131.11497
Zobacz w Google Scholar
Zachariasz, A. (2006). Zieleń jako współczesny czynnik miastotwórczy ze szczególnym uwzględnieniem roli parków publicznych. Kraków: Wydawnictwo PK.
Zobacz w Google Scholar
Zieliński, M. (2010). Nowa Huta-miasto zielone, miasto socrealistyczne-koncepcja architektoniczno krajobrazowej rewitalizacji centrum Nowej Huty. Przestrzeń i Forma, 13, 293–310.
Zobacz w Google Scholar
Ziernicka-Wojtaszek, A. (2011). Kształtowanie się postaw ekologicznych na przykładzie studentów Wydziału Rolniczo-Ekonomicznego UR w Krakowie. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 2, 225–233.
Zobacz w Google Scholar
Zachariasz, A. (2015). Zieleń jako element tożsamości krajobrazu miasta, na przykładzie Krakowa. Tożsamość krajobrazu – O dziedzictwie przeszłości w krajobrazie, 2, 79–96.
Zobacz w Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
