Na betonie kwiaty nie rosną: Rola zieleni w przestrzeniach miejskich
DOI:
https://doi.org/10.18778/2082-8675.29.01Keywords:
tereny zieleni, tekst kultury, jakość życia, dostęp do zieleni, charakter miejscaAbstract
W dobie postępujących zmian klimatu powszechny dostęp do terenów zieleni traktowany jest w badaniach nad jakością życia na równi z dostępem do pozostałych usług, które są zapewniane w obszarach zurbanizowanych. Tereny zieleni zapewniają bioróżnorodność, miejsca do wypoczynku i rekreacji, budują niepowtarzalny charakter miast, pomagają w redukcji stresu oraz pozytywnie wpływają na stan psychiczny użytkowników. Tematyka ta poza literaturą fachową znajduje odzwierciedlenie także w licznych tekstach kultury. Jako cel w niniejszym artykule przyjęto zatem konfrontację tekstu kultury z ustaleniami literatury naukowej w zakresie jakości i poziomu życia w miastach w kontekście terenów zieleni. Punktem wyjścia do zaprezentowanych rozważań był tekst utworu muzycznego pt. „Na betonie kwiaty nie rosną”. Kolejne wersy tego utworu zostały zinterpretowane z wykorzystaniem wiedzy płynącej z literatury naukowej. Na tej podstawie stwierdzono, że spostrzeżenia występujące w rozważanym tekście kultury są zbieżne z nurtami widocznymi w badaniach łączących jakość życia z dostępnością terenów zieleni, jak również pozostają wciąż aktualne z punktu widzenia decyzji podejmowanych przez wielu włodarzy polskich miast i miasteczek.
References
Atmoterm (2012). Diagnoza stanu środowiska miasta Krakowa (Etap 2) Załącznik 11.2. do Programu ochrony środowiska dla miasta Krakowa na lata 2012–2015 z uwzględnieniem zadań zrealizowanych w 2011 roku oraz perspektywą na lata 2016–2019. Kraków: Urząd Miasta Krakowa.
View in Google Scholar
Cieszewska, A. (2019). Green belts: Zielone pierścienie wielkich miast. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie SEDNO.
View in Google Scholar
Bartnicka, M., & Ullman, I. (2009). Wykorzystać wszystkie atuty zieleni. Architectuae et Artibus, 1(2), 17–22.
View in Google Scholar
Biernacka, M. (2020). Przegląd i ocena wybranych wskaźników dostępności i atrakcyjności miejskich terenów zieleni. Acta Universitatis Lodziensis Folia Oeconomica, 2(346), 53–70. https://doi.org/10.18778/0208-6018.347.04
View in Google Scholar
Cavallo, A., Marino, D., & Marrucci, V. (2010). The traditional agrarian landscape: the role of cultural landscapes between human factors and environment al characters. Cultural Landscape, 17(6), 51–59.
View in Google Scholar
Chmielewski, T. J., Śleszyński, P., Chmielewski, S., & Kułak, A. (2018). Ekologiczne i fizjonomiczne koszty bezładu przestrzennego. Warszawa: Polska Akademia Nauk.
View in Google Scholar
Chojecka, A. (2014). Znaczenie terenów zielonych w przestrzeni publicznej oraz ich wpływ na jakość życia miejskiego. Rynek-Społeczeństwo-Kultura, 1(9), 48–54.
View in Google Scholar
Czarnecki, W. (1968). Planowanie miast i osiedli: Krajobraz i tereny zielone. Warszawa–Poznań: PWN.
View in Google Scholar
Dadura, R. (2021.08.06). Olimpijska architektura. Dostęp dnia 2023.10.10 ze źródła https://www.national-geographic.pl/artykul/niezwykla-architektura-olimpijskich-obiektow#los-angeles-colliseum
View in Google Scholar
Dworak, M. (2015). Rola Europejskiego Centrum Ekologicznego i innych organizacji pozarządowych w kształtowaniu systemu ochrony środowiska w Polsce. Ecological Safety as the Basis of Sustainable Development. European Experience and Perspectivеs, 198–200.
View in Google Scholar
EEA (2016). Air quality in Europe – 2016 Report No 28/2016. Kopenhaga: European Environment Agency.
View in Google Scholar
Esfandeh, S., Danehkar, A., Salmanmahiny, A., Sadeghi, S. M., & Marcu, M. V. (2022). Climate Change Risk of Urban Growth and Land Use/Land Cover Conversion: An In Depth Review of the Recent Research in Iran. Sustainability, 14(1). https://doi.org/10.3390/su14010338
View in Google Scholar
Fiedorczuk, J., & Beltrán, G. (2020). Ekopoetyka/Ecopoetica/Ecopoetics. Warszawa: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego.
View in Google Scholar
Fransen, K., da Schio, N., Phillips, A., Roitsch, D., Derks, J., & De Vreese, R. (2020). Clearing House Project. Dostęp dnia 2023.07.07 ze źródła http://clearinghouseproject.eu/2020/07/23/green-spaces-urban-forests-during-the-covid-19pandemic/
View in Google Scholar
Gibas, P., & Heffner, K. (2018). Społeczne i ekonomiczne koszty bezładu przestrzeni– osadnictwo obszarów wiejskich. Studia KPZK PAN, 182, 163–195.
View in Google Scholar
Halber, A. (2014.06.15). Na betonie kwiaty nie rosną. Dostęp dnia 2024.01.01 ze źródła: https://www.pressreader.com/poland/angora/20140615/282406987411895
View in Google Scholar
Harasimowicz, A. (2018). Suburbanizacja a rola terenów otaczających miasto – ujęcie teorytyczne. Studia Miejskie, 29, 115–130. https://doi.org/10.25167/sm2017.029.08
View in Google Scholar
Hasse, J., & Lathrop, R. G. (2003). Land Resource Impact Indicators of Urban Sprawl. Applied Geography, 23, 159–175. https://doi.org/10.1016/j.apgeog.2003.08.002
View in Google Scholar
Hołuj, A., & Lityński, P. (2021). Ekonomiczne konsekwencje żywiołowej suburbanizacji. [w:] P. Śleszyński, M. J. Nowak, P. Legutko-Kobus, A. Hołuj, P. Lityński, A. Jadach-Sepioło, & M. Blaszke, Suburbanizacja w Polsce jako wyzwanie dla polityki rozwoju. Warszawa: Studia KZPK PAN, 91–123.
View in Google Scholar
Jarecka-Bidzińska, E. (2017). Warszawska Praga – szukanie tożsamości. Zeszyty Naukowe Uczelni Vistula, 53(2), 81–98.
View in Google Scholar
Jędrak, J., Konduracka, E., Badyda, A. J., & Dąbrowiecki, P. (2017). Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie. Kraków: Krakowski Alarm Smogowy.
View in Google Scholar
Karmiłowicz M. (2021.08). Budownictwo wielorodzinne – w kierunku progresu czy regresji? Dostęp dnia 2022.07.09. ze źródła https://promovendi.pl/wp-content/uploads/2021/08/Karmilowicz-Marta.pdf
View in Google Scholar
Kelly, F., & Fussell, J. (2011). Air pollution and airway disease. Clinical & Experimental Allergy, 41(8), 1059–1071. https://doi.org/10.1111/j.1365-2222.2011.03776.x
View in Google Scholar
Kibow, K. (2014.02.04). Na betonie kwiaty nie rosną. Dostęp dnia 2023.09.08 ze źródła https://www.youtube.com/watch?v=fDieVJfh_jw
View in Google Scholar
Kistowski, M. (2008). Niezrównoważony rozwój aglomeracji trójmiejskiej – problemy i perspektywy. Problemy Ekologii Krajobrazu, 22, 211–221.
View in Google Scholar
Kleszcz, J., & Sobierajewicz, P. (2017). Architektura zielona-wymóg czy przeznaczenie współczesnych miast zrównoważonych? Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 62, 57–75.
View in Google Scholar
Konieczny, R. (2023.02.17). Oberwanie chmury, czyli miejska choroba leczona inżynierią. Dostęp dnia 2023.11.17 ze źródła https://mokrarobota.com/2017/11/01/oberwanie-chmury-czyli-miejska-choroba-leczona-inzynieria/
View in Google Scholar
Kuchcik, M., & Milewski, P. (2018). Zanieczyszczenie powietrza w Polsce – stan, przyczyny, skutki. Studia KPZK PAN, 182, 341–364.
View in Google Scholar
Krzyżanowski, M. (2016). Wpływ zanieczyszczenia powietrza pyłami na układ krążenia i oddychania. Lek Wojskowy, 1, 17–22.
View in Google Scholar
Lityński, P. (2014). Ekonomiczne konsekwencje przestrzennej decentralizacji i centralizacji miasta na podstawie literatury zagranicznej. Zeszyty Naukowe Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, 12(936), 45–61. https://doi.org/10.15678/ZNUEK.2014.0936.1204
View in Google Scholar
Lityński, P. (2023). Living in sprawling areas: a cost-benefit analysis in Poland. Journal of Housing and the Built Environment, 38, 1069–1096. https://doi.org/10.1007/s10901-022-09986-6
View in Google Scholar
Lityński, P., & Hołuj, A. (2015). Profil gospodarstw domowych generujących zjawisko urban sprawl na przykładzie wybranego obszaru Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego. Studia KPZK PAN, 161, 402–414.
View in Google Scholar
Madurowicz, M. (2008). Turystyka architektoniczna. Architektura – Murator, 6.
View in Google Scholar
Mencwel, J. (2020). Betonoza. Jak się niszczy polskie miasta. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
View in Google Scholar
Michniewicz-Ankiersztajn, H. (2014). Rola zieleni w kształtowaniu przestrzeni miast europejskich w kontekście jakości życia ich mieszkańców. Journal of Health Sciences, 4, 130–140.
View in Google Scholar
Nauka w Polsce PAP. (2020.12.24). Podczas pandemii wzrosło zainteresowanie przyrodą. Dostęp dnia 2023.07.11 ze źródła https://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C85482%2Cpodczas-pandemii-wzroslo-zainteresowanie-przyroda.html
View in Google Scholar
Noworól, A., Kopyciński, P., Hałat, P., Salamon, J., & Hołuj, A. (2022). The 15-Minute City – The Geographical Proximity of Services in Krakow. Sustainability, 14(12). https://doi.org/10.3390/su14127103
View in Google Scholar
Obserwatorium Językowe Uniwersytetu Warszawskiego. (2019.07.16). Betonoza. Dostęp dnia 2024.01.04 ze źródła: https://nowewyrazy.uw.edu.pl/haslo/betonoza.html
View in Google Scholar
Pielesiak, I. (2017). Tereny zieleni w gminie miejsko-wiejskiej Stryków i ich wpływ na jakość życia mieszkańców. Space-Society-Economy, 21, 51–71. https://doi.org/10.18778/1733-3180.21.03
View in Google Scholar
Podwysocki, K. (2022). Konsekwencje urbanizacji dla środowiska. Kosmos. Problemy nauk biologicznych, 71(1), 13–20. https://doi.org/10.36921/kos.2022_2807
View in Google Scholar
Polski Komitet Olimpijski. Igrzyska XX Olimpiady Monachium 1972. Dostęp dnia 2023.07.12 ze źródła: https://olimpijski.pl/igrzyska_letnie/monachium-1972/
View in Google Scholar
Pope III, A., & Dockery, D. (2006). Health effects of fine particulate air pollution: lines that connect. Journal of the air & waste management association, 56(6), 709–742. https://doi.org/10.1080/10473289.2006.10464485
View in Google Scholar
Rabinovitch, J. (1992). Curitiba: towards sustainable urban development. Environment and Urbanization, 4(2), 62–73. https://doi.org/10.1177/095624789200400206
View in Google Scholar
Roshan, G. R., Shahraki, Z. S., Sauri, D., & Borna, R. (2010). Urban sprawl and climate changes in Tehran. Iranian Journal od Environmental Health Science & Engineering, 7(1), 43–52.
View in Google Scholar
Ryńska, E. (2011). Zapewnienie jakości życia w przestrzeni zurbanizowanej. Problemy Rozwoju Miast, 3–4, 55–64.
View in Google Scholar
Skarzyńska, B. (2013). Przebudowa struktury funkcjonalno-przestrzennej miasta Kurytyba w Brazylii. Przegląd budowlany, 3, 161–164.
View in Google Scholar
Skibińska, E. (2011). Miasto jako przestrzeń edukacyjna. Edukacja Dorosłych, 2(65), 19–31.
View in Google Scholar
Słownik Języka Polskiego PWN. Tereny zielone. Dostęp 2023.07.11 ze źródła: https://sjp.pwn.pl/slowniki/tereny%20zielone.html
View in Google Scholar
Smętkowski, M., Jałowiecki, B. & Gorzelak, G. (2009). Obszary metropolitalne w Polsce – diagnoza i rekomendacje. Studia Regionalne i Lokalne, 1(35), 52–73.
View in Google Scholar
Sobolak, J. (2021.12.20). Patodeweloperka przenosi się poza miasta i na rynek wtórny „Wynik chciwości”. Dostęp dnia 2024.01.03 ze źródła: https://wyborcza.biz/biznes/7,147758,27894721,patodeweloperka-przenosi-sie-poza-miasta-chciwosc-nie-ma-granic.html
View in Google Scholar
Staniak, M. (2009). Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich w aspekcie środowiskowym. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, 9(3), 187–194.
View in Google Scholar
Stelmaszewska, N. (2020). Konsekwencje suburbanizacji dla miast i stref podmiejskich w świetle literatury krajowej i zagranicznej. Problemy Rozwoju Miast, 66, 25–34. https://doi.org/10.2478/udi-2020-0008
View in Google Scholar
Studia Krajobrazowe. Krajobraz miejski. Dostęp dnia 2024.01.03 ze źródła: http://studiakrajobrazowe.amu.edu.pl/vocabulary/krajobraz-miejski
View in Google Scholar
Trzepacz, P. (2010). Autostrady i porty lotnicze w kształtowaniu przestrzeni miejskiej i podmiejskiej. Studia Miejskie, 2, 153–165.
View in Google Scholar
Ustawa (2004). Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz.U. 2022 poz. 916 ze zm.).
View in Google Scholar
Ustawa (2015). Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji (tj. Dz.U. 2021 poz. 485).
View in Google Scholar
Wang, H., Shi, Y., Zhang, A., Cao, Y., & Liu, H. (2017). Does Suburbanization Cause Ecological Deterioration? An Empirical Analysis of Shanghai, China. Sustainability, 9. https://doi.org/10.3390/su9010124
View in Google Scholar
Winkowska, J. (2021). Analiza wdrożeń smart city w Polsce i na świecie. Akademia Zarządzania, 5(3), 207–224.
View in Google Scholar
Wojtkun, G. (2021). Epidemiczne determinanty w mieszkalnictwie. Przestrzeń i Forma, 47, 9–28. https://doi.org/10.21005/pif.2021.47.A-01
View in Google Scholar
Worłowska, M. & Marko-Worłowska, M. (2011). Problemy ekologiczne w zielonej architekturze miasta. Proceedings of ECOpole, 5(1), 342–347.
View in Google Scholar
Włoch-Szymla, A. (2019). Urban sprawl and smart growth versus quality of life. Technical Transactions, 116(12), 85–98. https://doi.org/10.4467/2353737XCT.19.131.11497
View in Google Scholar
Zachariasz, A. (2006). Zieleń jako współczesny czynnik miastotwórczy ze szczególnym uwzględnieniem roli parków publicznych. Kraków: Wydawnictwo PK.
View in Google Scholar
Zieliński, M. (2010). Nowa Huta-miasto zielone, miasto socrealistyczne-koncepcja architektoniczno krajobrazowej rewitalizacji centrum Nowej Huty. Przestrzeń i Forma, 13, 293–310.
View in Google Scholar
Ziernicka-Wojtaszek, A. (2011). Kształtowanie się postaw ekologicznych na przykładzie studentów Wydziału Rolniczo-Ekonomicznego UR w Krakowie. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 2, 225–233.
View in Google Scholar
Zachariasz, A. (2015). Zieleń jako element tożsamości krajobrazu miasta, na przykładzie Krakowa. Tożsamość krajobrazu – O dziedzictwie przeszłości w krajobrazie, 2, 79–96.
View in Google Scholar
Downloads
Published
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
