Historia pewnego plagiatu: Jan Teodor Grzechota Białe niewolnice

Autor

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.63.04

Słowa kluczowe:

plagiat, prawo autorskie, prasa dwudziestolecie, powieść odcinkowa, handel żywym towarem

Abstrakt

1 lipca 1926 r. „Ekspress Wieczorny Ilustrowany” rozpoczął druk powieści odcinkowej Jana Teodora Grzechoty Białe niewolnice. Dwanaście dni później gazeta opublikowała artykuł, w którym poinformowała, że druk powieści został wstrzymany, ponieważ praca okazała się plagiatem powieści skandynawskiej pisarki Elizabeth Schoyen pod tym samym tytułem. Pod pseudonimem Jan Teodor Grzechota krył się znany łódzki poeta Mieczysław Braun (Aleksander Mieczysław Bronsztejn). Podstawą plagiatu była niezwykle popularna powieść, której liczne tłumaczenia na język polski ukazywały się kilkakrotnie w latach 20. i 30. XX wieku w odrębnych wydaniach książkowych. O popularności motywu handlu ludźmi może świadczyć fakt, że motyw ten był wówczas wielokrotnie wykorzystywany także przez polską i europejską kinematografię i teatr. Wnikliwa analiza obu utworów pokazuje, że Braun niemal dokładnie skopiował treść powieści Shonyena – fabułę, postacie, detale. Pisarz dodał kilka początkowych epizodów powieści, aby osadzić akcję w łódzkiej rzeczywistości, co było jednym z wyznaczników poetyki powieści odcinkowej. Prawdopodobnie jedyną karą, jaką poniósł Braun, była publiczna krytyka jego haniebnego czynu, ponieważ nie obowiązywały jeszcze wówczas przepisy dotyczące praw autorskich.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Karolina Kołodziej - Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Zakład Literatury Pozytywizmu i Młodej Polski, ul. Pomorska 171/173, 91–404 Łódź

Karolina Kołodziej, dr, adiunktka w Zakładzie Literatury Pozytywizmu i Młodej Polski Uniwersytetu Łódzkiego. W roku 2005 obroniła doktorat pt. Obraz Łodzi w literaturze pozytywizmu i Młodej Polski, który ukazał się drukiem w roku 2009 (Wydawnictwo Piktor). Jest współautorką książek Zabytkowe przestrzenie Uniwersytetu Łódzkiego oraz Przewodnik literacki po Łodzi, a także autorką przewodnika dla dzieci Odkryj Łódź. Bardzo twórcza książka o niezwykłym mieście.

Bibliografia

Grzechota Jan Teodor (właściwie: Mieczysław Braun), Białe niewolnice, „Express Wieczorny Ilustrowany” 1926, 1 lipca, nr 180, s. 5.
Google Scholar

Grzechota Jan Teodor (właściwie: Mieczysław Braun), Białe niewolnice, „Express Wieczorny Ilustrowany” 1926, 2 lipca, nr 181, s. 5.
Google Scholar

Grzechota Jan Teodor (właściwie: Mieczysław Braun), Białe niewolnice, „Express Wieczorny Ilustrowany” 1926, 3 lipca, nr 182, s. 5.
Google Scholar

Grzechota Jan Teodor (właściwie: Mieczysław Braun), Białe niewolnice, „Express Wieczorny Ilustrowany” 1926, 4 lipca, nr 183, s. 5.
Google Scholar

Grzechota Jan Teodor (właściwie: Mieczysław Braun), Białe niewolnice, „Express Wieczorny Ilustrowany” 1926, 5 lipca, nr 184, s. 5.
Google Scholar

Grzechota Jan Teodor (właściwie: Mieczysław Braun), Białe niewolnice, „Express Wieczorny Ilustrowany” 1926, 6 lipca, nr 186 (właściwie 185), s. 5.
Google Scholar

Grzechota Jan Teodor (właściwie: Mieczysław Braun), Białe niewolnice, „Express Wieczorny Ilustrowany” 1926, 7 lipca, nr 186, s. 5.
Google Scholar

Grzechota Jan Teodor (właściwie: Mieczysław Braun), Białe niewolnice, „Express Wieczorny Ilustrowany” 1926, 8 lipca, nr 187, s. 5.
Google Scholar

Grzechota Jan Teodor (właściwie: Mieczysław Braun), Białe niewolnice, „Express Wieczorny Ilustrowany” 1926, 9 lipca, nr 188, s. 5.
Google Scholar

Grzechota Jan Teodor (właściwie: Mieczysław Braun), Białe niewolnice, „Express Wieczorny Ilustrowany” 1926, 10 lipca, nr 189, s. 5.
Google Scholar

Grzechota Jan Teodor (właściwie: Mieczysław Braun), Białe niewolnice, „Express Wieczorny Ilustrowany” 1926, 11 lipca, nr 190, s. 5.
Google Scholar

„Białe niewolnice” nowa powieść „Expressu Wieczornego Ilustrowanego”, „Express Wieczorny Ilustrowany” 1926, 30 czerwca, nr 179, s. 3.
Google Scholar

Borowy Wacław, O wpływach i zależnościach w literaturze, Krakowska Spółka Wy- dawnicza, Kraków 1921.
Google Scholar

Dotkliwe uspokojenie smarkacza, „Ilustrowana Republika” 1926, 16 lipca, nr 195, s. 6.
Google Scholar

Gemra Anna, „Kwiaty zła” na miejskim bruku: o powieści zeszytowej XIX i XX wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1998.
Google Scholar

https://nordicwomensliterature.net/writers/schoeyen-elisabeth-3/?fbclid=IwAR0dfLJ5p0vVaBoIVJattuA5W1-PFr0IkChM1AYrj6IbB-H_UxtJlV5609E
Google Scholar

Irzykowski Karol, Futurystyczny tapir. Przyczynek do sprawy zwyczajów literackich i do sprawy plagiatu, „Ponowa” 1922, nr 5.
Google Scholar

Irzykowski Karol, Plagiatowy charakter przełomów literackich w Polsce, „Robotnik” 1922, nr 29–30.
Google Scholar

Jakubowski Maciej, Nieuchronny plagiat. Prawo autorskie w nowoczesnym dyskursie literackim, Instytut Badań Literackich PAN Wydawnictwo, Warszawa 2017.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4000/books.iblpan.2018

Kaden-Bandrowski Juliusz, Ballada o książce [w:] Juliusz Kaden-Bandrowski, Za stołem i na rynku, Zakład Narodowym im. Ossolińskich, Lwów 1932, s. 161.
Google Scholar

Kempa Andrzej, Szukalak Marek, Żydzi dawnej Łodzi: słownik biograficzny Żydów łódzkich oraz z Łodzią związanych, Oficyna Bibliofilów, tom 1, Łódź 2001.
Google Scholar

L.R. Teatr Popularny, Biała niewolnica Feliksa Fischera, „Hasło Łódzkie” 1930, 6 marca, nr 64, s. 8.
Google Scholar

Markiewicz Henryk, Zabawy literackie dawne i nowe, Universitas, Kraków 2003.
Google Scholar

Na marginesie: Koniec kariery literackiej młodego geniusza, „Rozwój” 1926, 14 lipca, nr 191.
Google Scholar

Na marginesie – „Łapaj…literata!”, „Głos Polski” 1926, 11 lipca, nr 188.
Google Scholar

Ochocki Adam, Reporter przed konfesjonałem, czyli jak się w Łodzi przed wojną robiło gazetę, Wydawnictwo Literatura, Łódź 2004.
Google Scholar

Oryginalne zakończenie nieoryginalnej powieści pióra wesołego skamandryty, „Express Wieczorny Ilustrowany” 1926, 12 lipca, nr 191, s. 5.
Google Scholar

Plagiator i kłamca, „Express Wieczorny Ilustrowany” 1926, 15 lipca, nr 194. Schoyer A. [Elizabeth Schøyen], Białe niewolnice, Warszawa 1926.
Google Scholar

Starski Julian, „Łapaj złodzieja! Woła Mieczysław Braun-Grzechota, „Express Wieczorny Ilustrowany” 1926, 14 lipca, nr 193.
Google Scholar

Surowy wyrok za plagiat, „Robotnik” 6.IV.1938.
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2021-12-30

Jak cytować

Kołodziej, K. (2021). Historia pewnego plagiatu: Jan Teodor Grzechota Białe niewolnice. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica, 63(4), 93–110. https://doi.org/10.18778/1505-9057.63.04