Kaktus in statu nascendi. Włodzimierz Scisłowski and the satirical magazine Kaktus [Cactus] in the censorship documents of People’s Poland (Part 2. Censors’ interventions)

Ph.D., Assistant Professor, University of Lodz, Faculty of Philology, Institute of Polish Philology and Speech-Language Pathology, Department of the Literature of the 20th and 21st Century, ul. Pomorska 171/173, 90-236 Łódź; anna.wisniewska.grabarczyk@gmail.com

https://orcid.org/0000-0002-3005-200X

Kaktus in statu nascendi. Włodzimierz Scisłowski and the satirical magazine Kaktus [Cactus] in the censorship documents of People’s Poland (Part 2. Censors’ interventions)^*

Summary

The article aims to discuss the censorship strategies applied to works by Włodzimierz Scisłowski submitted for publication in the satirical magazine Kaktus [Cactus] in 1957–1960. The source material is a collection of cryptotexts, i.e. confidential documents evaluating articles from the weekly, created at Wojewódzki Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Poznaniu [WUKPPiW, Voivodship Office for the Control of the Press, Publications and Public Performances in Poznan]. Censors interfered with Scislowski’s satirical works – epigrams, poems, ballads, accusing the author of negative and exaggerated depictions of the political and social reality of the country. Some of the works were released after introducing changes imposed by the censorship office; some were not allowed for publication.

Keywords: censorship of literature in post-war Poland, source materials (archivals), cryptotext, Włodzimierz Scisłowski, Kaktus satirical magazine, satire–humor–wit, Wojewódzki Urząd Kontroli Prasy Publikacji i Widowisk w Poznaniu [Voivodship Office for the Control of the Press, Publications and Public Performances in Poznan]

Censors’ interventions of Włodzimierz Scisłowski texts submitted to Kaktus magazine

1. Censorship intervention from the 23^rd of May, 1957

The first discussed censorship intervention is an example of censorship of materials that, in the opinion of the evaluators, could have been ridiculed or presented in an unfavorable light to politicians and high-ranking officials in the country or an inappropriate assessment of the very conduct of politics at the local and national level. Scisłowski’s poem (classified in the censorship material as a collection of epigrams) described various types of waiting, including the one that aroused the censor’s vigilance – waiting for Józef Cyrankiewicz, who was then the Prime Minister, to come to Poznan.

Censors took care to eliminate the “sensitive” suggestion regarding the mere waiting for the guest to appear (an allusion to Beckett’s Godot) and ordered a reformulation of the fragment of the work:

The censors referred to the celebrations of the National Day of the Rebirth of Poland planned for July 22, 1957, in Poznan. The choice of the place was not accidental – the inhabitants of Greater Poland, who protested a year ago during the June ’56 (Poznan Riots), were now to enthusiastically greet the columns of the people’s army and the stands of politicians, headed by Józef Cyrankiewicz and Władysław Gomułka (First Secretary of the Central Committee of the Polish United Workers’ Party). This “disenchantment” of the events of ‘56 was meticulously planned. It could not be allowed to be disturbed, for example, by the booing of Cyrankiewicz, who was highly disliked in the Greater Poland region. Let us remind you that while Gomułka still enjoyed his post-October authority, people did not forget that Cyrankiewicz took a strong stance against the workers of the Cegielski factory in 1956 and gave the order to suppress the strike. An excerpt from his speech about “chopping off the hands” of anyone who opposes the people’s power will be remembered for a long time.^[2] To prevent an undesirable scenario for the celebrations, the visit of Cyrankiewicz (the longest-serving Polish Prime Minister) was postponed to July 16.

2. Censorship intervention from the 5^th of June, 1957

In June 1957, the epigram entitled “Nadgorliwość” was evaluated. The work was to be published in the thirteenth issue of Kaktus on June 2, 1957. The censorship material did not mention the author of the troublesome work. Still, the method of its presentation in the archival document – placing it after the epigram “Samokrytyka” [Self-Criticism] – and the analysis of the content of the indicated number of the magazine allow for the hypothesis that the author was Scisłowski. Several of the writer’s epigrams were published in the issue, including “Samokrytyka”, but “Nadgorliwość” was not among them. It is difficult to say whether another has replaced the removed epigram; it is worth noting, however, that quite an extensive line spacing introduced in the presentation of Scisłowski’s works may suggest the absence of the removed one and the lack of replacement. However, such a composition of the text also appeared in other journal issues. Staying within the sphere of research hypotheses, let us quote an epigram that was not approved for printing:

Without a doubt, Scisłowski’s epigram refers to the “policy of renewal” – the flagship slogan of many of (not only) post-October changes. The author prepares for possible difficulties with the provisioning. Still, it is not possible to determine whether it was, as the title of the piece indicates, “eagerness” or an allusion to the actual problems he predicted. Perhaps we are dealing with the hyperbole needed to draw attention to the failures of some of the postulates of the “renewal policy.”

3. Censorship intervention from 28^th of June, 1957

As I mentioned, Kaktus has repeatedly raised the problems of the everyday life of the inhabitants of Poznan and the region. An example can be found in Scisłowski’s “Krótki leksykon targowy,” which shortly and humorously defined a few selected terms in the spirit of, let’s call it, market culture and certainly not without the connection with the Poznan International Fair, which takes place regularly in the capital of the Greater Poland.

It is worth noting that in the censorship material, in place of the expected title Kaktus, the title of another vital periodical of the Poznan thaw, “Wyboje”^[3] was entered by mistake. The censor corrected the error by deleting the wrong title, which he may have just finished reviewing, which could explain the error.

Let us return to the columns of Kaktus and quote the following five (out of fifty proposed entries) that did not pass the censor’s sieve and were not allowed for publication:

When creating his lexicon, Scisłowski referred to the surface and deep structures of language, to associations and similarities at its various levels. The phenomenon of paronymy, i.e. the similar sound of words, was used in “Targowica” – the village in which in 1792 a magnate conspiracy was announced is compared with “targ” (in English “expo,” “fair,” “market”) – these in turn lead to associations of a higher order: “targowiczanie,” “negotiating for Poland’s sale,” “to bargain at the Poznan International Fair”; this is just the beginning of a long path of associations in which tsarist Russia also appears.

Some of the slogans defined by Scisłowski do not seem to have much in common with the “expo” and the “fair” culture. Still, the satirist’s penetrating eye reveals these hidden meanings and unconscious connotations. An example may be “pinda” (in English a “slut”) – an easy woman readily charmed by the owners of wealthy Western cars.

Another strategy of the satirist was to invoke the artifacts of everyday life to indicate that, located in a specific context, they take on a new meaning. An example may be the “neon lights” defined by Scisłowski. They illuminated the streets of large Polish cities already in the interwar period. In the 1940s and 1950s, due to the nationalization of trade, neon signs advertising private initiatives disappeared from the streets. They became a symbol of capitalism and the bourgeois. The thaw brought changes, also in the legal dimension. It is enough to mention that advertising companies and cooperatives such as Lumen, Spójnia, and Reklama were established at this time. These companies played an important role in the plan of “neonization” i.e., “brightening up” Polish cities announced by the state. In addition to the indicated network of references, it is also necessary to mention the functions performed by the neon lights, i.e., the informational and decorative roles. Logically, it should be assumed that socialism (even though the term is missing in Scisłowski’s explanation; the whole phrase is “Polish road to socialism”) is to be illuminated by the informational signs. After all, decorative neon signs belonged to a different, foreign world. On the other hand, maybe Scisłowski suggests that it is just the opposite?^[4]

4. Censorship intervention from 29^th of June, 1957

In the fifteenth issue of Kaktus from 1957, Włodzimierz Scisłowski’s text entitled “Z Pamiętnika Ślusarza” was to be published. Censors recognized the anti-Semitic meaning of the piece and decided to detain it. Other officers assessing this interference (maybe their superiors) noticed a few additional disturbing elements in the reviewed material, which they mentioned in the assessment of the redaction. Before we look at them, however, let us quote the text not approved for publication in the fifteenth issue of Kaktus:

Officers assessing their colleagues certainly decoded the journal well, after all, the references to loosening and tightening the censor’s screw are all too visible. “Meteorological discussions” about the frosts and thaws were conducted not only in the press (i.e. in open texts), but also in confidential censorship Bulletins.^[5]

What were then the antisemitic aspects of “Z Pamiętnika Ślusarza”? Was it the toponyms and the Jewish emigration related to the thaw? Or maybe the censors saw an antisemitic stereotype in the construction of the main character when they inferred that it says Jews are fascinated by money and its multiplication, even in a dishonest way. After all, the piece’s protagonist leaves for Aqaba – a city located on the shores of the Red Sea in Jordan, bordering the Israeli town of Eilat. One should also consider the interpretation that the Jews were accused of being obedient officers who were happy to “tighten the screw.”

5. Censorship intervention from 15^th of July, 1957

The reasons for not allowing the texts to be published could be multifaceted. Usually, censors indicated specific reasons behind such a decision, but they often left some vagueness, which their superiors or their censors-colleagues had to fill in on their own. To explain this process of interpretation, I refer to the concept of François Recanati, who introduces the concept of “saturation”.^[6] This concept means that there are hidden parameters in each statement, the value of which the interpreter adjusts to himself based on the context analysis. The reference to Recanati is justified because, in both cases, the sender of the message – the author or censor (to whom, regardless of our preferences, we must grant the status of “some kind” author) – has a particular influence on the reader’s interpretations and can control them by appropriate selection of communication channels. While the ontological status of censors’ vagueness is similar, the reasons for their existence are different. Without going into detailed considerations (undoubtedly necessary, but not at this point), let me point out that censors needed to cover their insecurity or incompetence. This often resulted in vagueness in censorship materials. Was this the case for “Ballada tragiczna” – another text by Scisłowski, not approved for publication? It seems so; after all, the censors stopped the work for its “ambiguous meaning.” In this case, this comment was the only explanation (the press material in the archive is broken, which is why stanzas five and six are incomplete – I mark it as [fragment lost]):

Despite the incomplete text, we can very likely assume that “Ballada tragiczna” describes the pain of football fans’ of “Lech Poznan,” which has fallen from the 1st to the 2nd league.^[7] This event took place in 1957 – in 1956, the club, still operating under the name “Kolejarz Poznan,” was at the 8th position in the 1st league, while in 1957, it fell to the 12th position, which resulted in the next year’s relegation to the 2nd league. Including this defeat in the famous legend of Lech, Czech and Rus increased the ironic dimension of the piece – the juxtaposition of “Lech Poznan” with the legendary progenitor of Poles, the founder of the Polan state, the author broke the principle of decorum, creating a comedic effect. We could also wonder whether the 12th position in a league refers only to sports? Maybe it was about a game at a higher level, between the Poles and the rest of Europe, the world – but these are already far-reaching deliberations and therefore we remain in the sphere of hypotheses.

Let us enrich our considerations with one more critical piece of information. As I wrote, “Ballada tragiczna,” which was to be published in 1957 in Kaktus, was stopped by the Poznan censorship. However, in later years, Scisłowski several times published a piece called “Klechda,” which is very similar to the detained work. Let us, therefore, quote this peculiar variation of “Ballada tragiczna,” leaving the comparative analysis to the reader:

6. Censorship intervention from 29^th of October, 1957

In October 1957, Scisłowski’s poem entitled “My” was to be published. The piece has been stopped, and we will not find it in the indicated thirty-fourth issue of the magazine. Let’s fix this censorship decision and quote the full text here:

The poem ironically depicts the realities governing Polish politics: political and social connections, coterie, patting each other’s backs, and eliminating those who do not belong to the narrow group of “people.”

7. Censorship intervention from 10^th of July, 1958

On July 13, 1958, two epigrams by Scisłowski – “Dyrygenci” and “Metamorfoza” – were to appear in Kaktus, which dealt with the issues of changes during the Polish thaw. By the decision of the functionaries of the “Ministry of Truth,” both were forbidden for publication:

The first of the epigrams that were put on hold evokes associations with critical processes in the Polish People’s Republic – the forced collectivization of villages, industrialization of cities, and the exodus of young Poles from rural areas and their more or less real social advancement in cities. The reference to Warsaw as a decision-making center allowed the censor to decode the text as a critique of “employment policy,” which could perhaps also be interpreted as a critique of the wider phenomenon of the centrally planned economy.

The second censored epigram probably refers to Gomułka’s speech, which he gave on June 28, 1958, during the Sea Days at the Gdańsk Shipyard. It was then that the First Secretary recognized the death sentence of Prime Minister Imre Nagy, executed less than two weeks earlier, on June 16 – one of the leaders of the ‘56 Hungarian Revolution. The correlation between the Hungarian Revolution and the Polish October was all too obvious, and Gomułka might have been afraid that he would share the fate of Nagy, who, like him, in the initial period of transformation, introduced a quite liberal socio-economic policy. The speech of the First Secretary is a retreat from the ideals of Polish October and one of the events at the end of the thaw.^[9]

8. Censorship intervention from 7^th of November, 1959

In November 1959, another of Scisłowski’s epigrams was not allowed to be published, and this time it was to be placed in the permanent column “Random thoughts.” This time, Scisłowski criticized the propensity of his countrymen to organize briefings, and various types of meetings – the satirist warned against the consequences of this peculiar “gathering mania” with the following slogan:

The archival material presented below shows the version submitted for evaluation by the Poznan censorship office (left column with the epigram for deletion) and the version after the interference (right column – no “harmful” work).

9. Censorship intervention from 17^th February, 1960

The last interference in Scisłowski’s texts, preserved in the cryptotextual collection in Poznan, once again concerns the epigram (included in the “Random thoughts” column) – the genre that the Poznan author debuted in and one that he probably exercised through his whole life. It was certainly not the last work by Scisłowski, stopped by the censorship – let’s fix at least this one decision of the Office by quoting the interfered text:

The presented epigram refers to another phenomenon used politically in the Polish People’s Republic, which was the vindication of wrongfully convicted persons. Let us recall that the first of them took place during the October breakthrough, and subsequent vindication and amnesty took place throughout the existence of the People’s Poland. It seems that the epigram criticizes the process, pointing out that the vindication was typically too late to make up for the unjustly convicted who may have already be dead (at least in the professional or social sense).

Instead of a conclusion

^* The article was created as part of the grant project entitled Humor jako strategia przetrwania. Pismo satyryczne “Kaktus” w ingerencjach cenzorskich z lat 1957–1960 (Humor as a survival strategy. Satirical magazine “Kaktus” in censorship interventions in the years 1957–1960), financed by the University of Lodz (UŁ / IDUB, decision no. 2/2021, principal investigator Anna Wiśniewska-Grabarczyk, implementation time 2022–2024). It is the second of two articles devoted to the censorship of Włodzimierz Scisłowski’s works in the Kaktus magazine; the first one is included in this volume, see: “Kaktus in statu nascendi. Włodzimierz Scisłowski and the satirical magazine Kaktus [Cactus] in the censorship documents of People’s Poland (Part 1. Introduction),” Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica 2022, issue 1 (64), pp. 399–419.

„Kaktus” in statu nascendi. Włodzimierz Scisłowski i satyryczne pismo „Kaktus” w dokumentach cenzorskich Polski Ludowej (cz. 2. Ingerencje cenzorskie)^*

Anna Wiśniewska-Grabarczyk

Dr, Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Instytut Filologii Polskiej i Logopedii, Zakład Literatury Polskiej XX i XXI w., ul. Pomorska 171/173, 90–236 Łódź; anna.wisniewska.grabarczyk@gmail.com

Streszczenie

Celem artykułu jest omówienie strategii cenzorskich stosowanych wobec utworów Włodzimierza Scisłowskiego złożonych do publikacji w piśmie satyrycznym „Kaktus” w latach 1957–1960. Materiał źródłowy stanowi zbiór kryptotekstów, czyli poufnych dokumentów oceniających artykuły z tygodnika, powstały w Wojewódzkim Urzędzie Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Poznaniu. Cenzorzy ingerowali w utwory satyryczne Scisłowskiego – we fraszki, wiersze, poematy, ballady, zarzucając autorowi złośliwe i przejaskrawione przedstawianie rzeczywistości politycznej i społecznej kraju. Część utworów ukazała się po wprowadzeniu narzuconych przez urząd cenzury zmian, część nie została dopuszczona do publikacji.

Słowa kluczowe: cenzura literatury w powojennej Polsce, materiał źródłowy (archiwalny), kryptotekst, Włodzimierz Scisłowski, pismo satyryczne „Kaktus”, satyra–humor–dowcip, Wojewódzki Urząd Kontroli Prasy Publikacji i Widowisk w Poznaniu

Ingerencje cenzorskie w teksty Włodzimierza Scisłowskiego złożone do pisma „Kaktus”

1. Ingerencja z 23 maja 1957 r.

Pierwsza omawiana ingerencja jest przykładem cenzurowania materiałów, w których mogło dojść, zdaniem oceniających, do ośmieszenia lub przedstawienia w niekorzystnym świetle polityków i osób piastujących najwyższe urzędy w państwie lub do niestosowanej oceny samego sposobu prowadzenia polityki na szczeblu lokalnym i krajowym. Poemat Scisłowskiego (sklasyfikowany w materiale cenzorskim jako zbiór fraszek) opisywał różne rodzaje czekania, w tym to, które wzbudziło cenzorską czujność – czekanie na przyjazd do Poznania Józefa Cyrankiewicza.

Cenzorzy zadbali o wyeliminowanie „drażliwej” sugestii dotyczącej samego oczekiwania na pojawienie się gościa (aluzja do Beckettowskiego Godota) i polecili przeformułować fragment utworu:

Jak się wydaje, cenzorzy odnieśli się do planowanych na 22 lipca 1957 r. w Poznaniu obchodów Narodowego Święta Odrodzenia Polski. Wybór miejsca nie był przypadkowy – mieszkańcy Wielkopolski, którzy jeszcze rok temu protestowali w trakcie Poznańskiego Czerwca, mieli teraz entuzjastycznie witać kolumny wojska ludowego i trybuny polityków, z Gomułką i Cyrankiewiczem na czele. Owo „odczarowywanie” wydarzeń ‘56 r. było skrupulatnie zaplanowane i nie można było pozwolić, by zostało zakłócone, np. przez wygwizdanie skrajnie nielubianego w Wielkopolsce Cyrankiewicza. Przypomnijmy bowiem, że o ile Gomułka cieszył się jeszcze swym popaździernikowym autorytetem, Cyrankiewiczowi nie zapomniano tego, że w 1956 r. wystąpił ostro przeciwko robotnikom zakładów Cegielskiego i wydał rozkaz stłumienia strajku, a fragment z jego przemówienia o „odrąbywaniu rąk” każdemu, kto przeciwstawi się władzy ludowej, zostanie zapamiętany na długo^[12]. By zapobiec niepożądanemu scenariuszowi obchodów, wizytę najdłużej urzędującego premiera Polski przeniesiono na 16 lipca.

2. Ingerencja z 5 czerwca 1957 r.

W czerwcu 1957 r. poddano ocenie fraszkę pt. Nadgorliwość. Utwór miał się ukazać w trzynastym numerze „Kaktusa” z 2 czerwca 1957 r. W materiale cenzorskim nie podano autora kłopotliwej pracy, jednak sposób prezentacji w dokumencie archiwalnym – umieszczenie jej po fraszce Samokrytyka – oraz analiza zawartości wskazanego numeru pisma pozwalają wysunąć hipotezę, że autorem omawianej fraszki jest właśnie Scisłowski. W numerze opublikowano kilka fraszek pisarza, w tym Samokrytykę, jednak zabrakło w nich Nadgorliwości. Trudno powiedzieć, czy usuniętą fraszkę zastąpiono inną; warto jednak zaznaczyć, że dość duża interlinia wprowadzona przy prezentacji utworów Scisłowskiego może sugerować nieobecność tej wyingerowanej i niezastąpienie jej inną; jednak taki skład tekstu pojawiał się także w innych numerach pisma. Pozostając w sferze hipotez badawczych, zacytujmy niedopuszczoną do druku fraszkę:

Fraszka Scisłowskiego w niepozbawiony uszczypliwości sposób odnosi się do „polityki odnowy” – sztandarowego hasła wielu (nie tylko) popaździernikowych zmian. Autor przygotowuje się do możliwych trudności z aprowizacją, jednak nie da się jednoznacznie ustalić, czy była to, jak wskazuje tytuł utworu, „nadgorliwość” czy też aluzja do rzeczywistych przewidywanych przez niego problemów; a może mamy do czynienia z hiperbolizacją, która była potrzebna do zwrócenia uwagi na niepowodzenia niektórych postulatów „polityki odnowy”.

3. Ingerencja z 28 czerwca 1957 r.

Jak wspominałam, w „Kaktusie” wielokrotnie poruszano problemy życia codziennego mieszkańców Poznania i regionu. Przykładem jest Krótki leksykon targowy Scisłowskiego, który w zwięzłych i niepozbawionych humoru hasłach zdefiniował kilka wybranych terminów w duchu, nazwijmy ją, kultury bazarowej i z pewnością nie bez związku z odbywającymi się cyklicznie w stolicy Wielkopolski Międzynarodowymi Targami Poznańskimi.

Warto zauważyć, że w materiale cenzorskim w miejscu spodziewanego tytułu „Kaktus” wpisano omyłkowo tytuł innego ważnego pisma poznańskiej odwilży – „Wyboje”^[13]. Funkcjonariusz naprawił błąd skreślając nieprawidłowy tytuł, który być może przed chwilą skończył recenzować, co mogłoby tłumaczyć tę pomyłkę.

Wróćmy na łamy „Kaktusa” i zacytujmy poniższych pięć haseł, które nie przeszły cenzorskiego sita i nie zostały dopuszczone do druku:

Tworząc swój leksykon, Scisłowski odwołał się do struktur powierzchniowych i głębokich języka, do asocjacji i podobieństw na różnych jego poziomach. Zjawisko paronimii, czyli podobieństwa brzmienia wyrazów, wykorzystał przy „Targowicy” – wieś, w której ogłoszono spisek magnacki, zostaje zestawiona z „targami” – te z kolei prowadzą do skojarzeń wyższego rzędu: „targowiczanie”, „targować się o Polskę”, „targować się na Targach Poznańskich”; to tylko początek długiej ścieżki skojarzeń, w której pojawia się także carska Rosja.

Niektóre z definiowanych przez Scisłowskiego haseł nie wydają się mieć wiele wspólnego z kulturą „targową”, jednak wnikliwe oko satyryka wydobywa na wierzch te ukryte znaczenia i nieuświadamiane konotacje. Przykładem może być „pinda”, tj. kobieta źle prowadząca się, która łatwo ulega urokowi właścicieli bogatych zachodnich aut.

Inną strategią satyryka było przywoływanie artefaktów życia codziennego po to, by wskazać, że umieszczone w konkretnym wycinku czasoprzestrzeni nabierają nowego znaczenia. Przykładem mogą być zdefiniowane przez Scisłowskiego „neony”, które już w okresie międzywojennym rozświetlały ulice wielkich polskich miast. W latach 40. i 50. XX w. w wyniku nacjonalizacji handlu neony reklamujące inicjatywy prywatne znikały z ulic, stając się symbolem kapitalistycznego i burżuazyjnego porządku. Odwilż przyniosła zmiany, także w wymiarze prawnym – dość wspomnieć, że w tym okresie powstały przedsiębiorstwa i spółdzielnie usług reklamowych, np. Lumen, Spójnia czy Reklama, które pełniły ważną rolę w ogłoszonym przez państwo planie „neonizacji”, czyli „rozświetlania” polskich miast. Poza wskazaną siatką odniesień, należy także wspomnieć o funkcjach, jakie spełniały neony, czyli o funkcji informacyjnej i ozdobnej. Zgodnie z logiką należałoby założyć, że „polską drogę do…” socjalizmu, bo takiego dopełnienia brakuje w eliptycznej wypowiedzi Scisłowskiego, oświetlają neony o funkcji informacyjnej, wszak neony ozdobne przynależą innemu, obcemu porządkowi – a może Scisłowski sugeruje, że jest właśnie odwrotnie?^[14]

4. Ingerencja z 29 czerwca 1957 r.

W numerze piętnastym „Kaktusa” z 1957 r. miał się ukazać tekst Włodzimierza Scisłowskiego pt. Z pamiętnika ślusarza. Cenzorzy dopatrzyli się w utworze wymowy antysemickiej i zdecydowali o jego zatrzymaniu. Oceniający tę ingerencję inni funkcjonariusze (może zwierzchnicy) zauważyli kilka dodatkowych niepokojących elementów w recenzowanym materiale, o których wspomnieli w ocenie ingerencji – zanim jednak o nich, przytoczmy niedopuszczony do publikacji w piętnastym numerze „Kaktusa” tekst:

Uzasadnienie niepełne. Satyra skierowana przeciw cenzurze i tym z kierownictwa, którzy jakoby przykręcają demokrację.

Funkcjonariusze oceniający swoich kolegów z pewnością dobrze zdekodowali utwór, wszak odniesienia do luzowania i przykręcania cenzorskiej śruby są aż nadto widoczne. „Dyskusje meteorologiczne” o przymrozkach i odwilży prowadzono nie tylko na łamach prasy (czyli w tekstach jawnych), ale także w poufnych Biuletynach cenzorskich^[15].

W czym zaś może tkwić antysemicki charakter pamiętnika ślusarza? Czyżby chodziło o toponimy i emigrację żydowską na fali odwilży? Wszak bohater utworu wyjeżdża do Akaby – miasta położonego nad brzegiem Morza Czerwonego w Jordanii, które graniczy z izraelskim miastem Ejlat. A może cenzorzy w konstrukcji głównego bohatera dostrzegli antysemicki stereotyp, zgodnie z którym Żydzi są zafascynowani pieniędzmi i ich pomnażaniem, nawet w nieuczciwy sposób. Należałoby także wziąć pod rozwagę i tę interpretację, zgodnie z którą Żydzi mieliby być użytecznymi funkcjonariuszami w dziele „przykręcania śruby”.

5. Ingerencja z 15 lipca 1957 r.

Powody niedopuszczenia tekstów do druku mogły być wielorakie – zazwyczaj cenzorzy wskazywali konkretne przyczyny stojące za taką decyzją, jednak nierzadko pozostawiali niedopowiedzenia, które zwierzchnicy lub ich koledzy-cenzorzy musieli samodzielnie uzupełniać. Aby wyjaśnić ten proces interpretacji, odwołam się do koncepcji Françoisa Recanatiego, który wprowadza pojęcie „nasycania” (saturation)^[16]. Pojęcie to oznacza, że w każdej wypowiedzi znajdują się ukryte parametry, których wartość interpretator dopowiada sobie na podstawie analizy kontekstu. Odwołanie do Recanatiego jest o tyle zasadne, że w obu przypadkach nadawca komunikatu – autor lub cenzor (któremu musimy, niezależnie od naszych preferencji, przyznać status „jakiegoś rodzaju” autora) – ma pewien wpływ na czytelnicze interpretacje i może je kontrolować przez odpowiedni dobór środków przekazu. O ile status ontologiczny tychże „niedopowiedzeń” jest podobny, o tyle różne są przyczyny ich powstawania. Nie wchodząc w szczegółowe rozważania (z pewnością potrzebne, ale nie w tym momencie) przypomnijmy cenzorską asekurację lub zwykłą niewiedzę, które często były przyczyną pojawiania się owych struktur w materiałach cenzorskich. Czy z taką sytuacją mamy do czynienia przy ocenie kolejnego niedopuszczonego do druku tekstu Scisłowskiego? Wydaje się, że tak, wszak poniższą Balladę tragiczną cenzorzy zatrzymali za jej „wieloznaczną wymowę” – nie wyjaśniając nic więcej (materiał prasowy wklejony w archiwum jest urwany, przez co strofy pięć i sześć są niepełne – zaznaczam to znakiem [fragment urwany]):

Mimo niepełnego tekstu możemy z dużym prawdopodobieństwem założyć, że Ballada tragiczna opisuje bolesny dla kibiców piłkarskich spadek „Lecha Poznań” z I do II ligi, co miało miejsce właśnie w 1957 r. – w 1956 r. klub, funkcjonujący jeszcze pod nazwą „Kolejarz Poznań”, zajmował 8 pozycję w I lidze, natomiast w 1957 r. spadł na pozycję 12, co skutkowało w roku następnym degradacją do II ligi^[17]. Wpisanie tej porażki w legendę o Lechu, Czechu i Rusie wzmogło ironiczny wymiar utworu – zestawienie „Lecha Poznań” z legendarnym protoplastą Polaków, założycielem państwa Polan, łamało zasadę decorum stając się źródłem komizmu. Niebezzasadne będzie także postawienie pytania, czy druga liga to tylko liga rozgrywek sportowych, czy też może chodzić o rozgrywki na wyższym szczeblu, między Polanami a resztą Europy, a może nawet całego świata – są to już jednak daleko posunięte dywagacje i dlatego pozostajemy w sferze hipotez.

Uzupełnijmy nasze rozważania jeszcze jedną niezwykle istotną informacją. Jak pisałam, mająca się ukazać w 1957 r. w „Kaktusie” Ballada tragiczna została zatrzymana przez poznańską cenzurę. Jednak w kolejnych latach kilkakrotnie ukazał się utwór Scisłowskiego pod tytułem Klechda, który wykazuje duże podobieństwo do zatrzymanej pracy. Przytoczmy zatem tę swoistą wariację Ballady tragicznej, pozostawiając analizę porównawczą czytelnikowi:

6. Ingerencja z 29 października 1957 r.

W październiku 1957 r. miał się ukazać w „Kaktusie” wiersz Scisłowskiego pt. My. Utwór został zatrzymany i nie znajdziemy go we wskazanym trzydziestym czwartym numerze pisma. Naprawmy tę cenzorską decyzję i przytoczmy pełny tekst:

Wiersz w ironiczny sposób przedstawia realia rządzące polską polityką: powiązania polityczno-towarzyskie, koterie i wzajemne poklepywanie się po ramionach oraz eliminowanie tych, którzy nie należą do wąskiego grona „swoich”.

7. Ingerencja z 10 lipca 1958 r.

Trzynastego lipca 1958 r. miały się ukazać w „Kaktusie” dwie fraszki Scisłowskiego – Dyrygenci i Metamorfoza, które podejmują problematykę przemian w okresie odwilży gomułkowskiej. Decyzją funkcjonariuszy „Ministerstwa Prawdy” obie zostały niedopuszczone do druku:

Pierwsza z zatrzymanych fraszek uruchamia skojarzenia z niezwykle ważnymi w PRL-u procesami – przymusową kolektywizacją wsi, uprzemysłowieniem miast oraz exodusem młodych Polaków z terenów wiejskich i ich, mniej lub bardziej rzeczywistym, awansem społecznym w miastach. Odwołanie do Warszawy jako ośrodka decyzyjnego pozwoliło cenzorowi zdekodować tekst jako krytykę „polityki zatrudnienia”, co można chyba zinterpretować także jako krytykę szerszego zjawiska, jakim była gospodarka centralnie planowana.

Druga wyingerowana fraszka odsyła najprawdopodobniej do przemówienia Gomułki, które wygłosił 28 czerwca 1958 r. z okazji Dni Morza w Stoczni Gdańskiej. To właśnie wtedy I sekretarz uznał wykonany 16 czerwca (a więc niespełna dwa tygodnie wcześniej) wyrok śmierci na jednym z przywódców rewolucji węgierskiej ’56 r., premierze Imre Nagyu. Korelacja między rewolucją węgierską a Polskim Październikiem była aż nadto oczywista i Gomułka mógł się obawiać, że podzieli los Nagya, który, jak i on w początkowym okresie przemian, proponował dość liberalną politykę społeczno-gospodarczą. Przemówienie I sekretarza to odwrót od ideałów Października ’56 i jedno z wydarzeń kończących odwilż^[19].

8. Ingerencja z 7 listopada 1959 r.

W listopadzie 1959 r. nie dopuszczono do druku kolejnej z fraszek Scisłowskiego, która miała być tym razem umieszczona w stałej rubryce „Takie sobie myśli”. Tym razem Scisłowski skrytykował predylekcję swoich rodaków do organizowania zebrań, posiedzeń, odpraw i różnego rodzaju spotkań – przed konsekwencjami tej swoistej „zebraniomanii” satyryk przestrzegał poniższym hasłem:

W zaprezentowanym niżej materiale archiwalnym widać wersję złożoną do oceny poznańskiego urzędu cenzury (kolumna lewa z zaznaczoną do usunięcia fraszką) i wersję po ingerencji (kolumna prawa – już bez „szkodliwego” utworu).

9. Ingerencja z 17 lutego 1960 r.

Ostatnia z zachowanych w poznańskich zbiorze kryptotekstualiów ingerencja w teksty Scisłowskiego po raz kolejny dotyczy (zamieszczonej w rubryce „Takie sobie myśli”) fraszki – gatunku, którym poznański autor debiutował i w którym szkolił się bodaj całe życie. Z pewnością nie był to ostatni utwór Scisłowskiego, zatrzymany przez cenzurę – naprawmy tę kolejną decyzję Urzędu cytując wyingerowany tekst:

Zaprezentowana fraszka odsyła czytelnika do kolejnego wykorzystywanego politycznie w PRL-u zjawiska, jakim była rehabilitacja niesłusznie skazanych (czy posądzonych o jakieś przewinienie). Przypomnijmy, iż do takiej rehabilitacji doszło właśnie w okresie przełomu październikowego, a kolejne rehabilitacje i amnestie miały miejsce przez cały okres istnienia Polski Ludowej. Wydaje się, że fraszka krytykuje ten proces, wskazując, że windykacja była zazwyczaj zbyt późna, aby nadrobić straty niesłusznie oskarżonych, którzy być może już nie żyli (przynajmniej w sensie zawodowym czy towarzyskim).

Zamiast podsumowania

^* Anna Wiśniewska-Grabarczyk – Ph.D., researcher of censorship of Polish People’s Republic, writer and literary critic, author of several dozen books and academic articles, popular science articles, articles in the field of literary criticism, and opinion articles. For her novel Porzeczkowy Józef [Current Josef] she was nominated for the Witold Gombrowicz Literary Prize; she is the author of the script for the radio drama Spożywczy bigiel. Mrożące sok w listkach przygody Szpinaka Alberta; laureate of the Polityka weekly award, and of the University of Lodz Foundation Award for the best master’s thesis, and recipient of a distinction in the Władysław Pobóg-Malinowski Competition for the Best History Début of the Year. Principal investigator of NCN grant Powojenna literatura polska w świetle kryptotekstów (na podstawie biuletynów Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk z lat 1945–1956) [Post-war Polish literature in the light of cryptotexts (on the basis of bulletins of the Main Office of Control of Press, Publications and Shows 1945–1956)] and IDUB/UŁ grant Humor jako strategia przetrwania. Pismo satyryczne „Kaktus” w ingerencjach cenzorskich z lat 1957–1960 [Humour as a survival strategy. The Kaktus satirical periodical in censorship interventions in the years 1957–1960]; contractor in a grant run at the Faculty of Teacher Education, Zagreb University (Aktivno pamćenje i zaboravljanje u povijesti dječje književnosti [Active memory and forgetting in the history of children’s literature]). Recipient of a scholarship of the Maurycy Mochnacki Foundation; member of the Editorial Committee of the Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica journal, the Genetic and Documentary Research in Literature, Polish Academy of Sciences, Łódź division and a former member of the Polish Institute of Arts and Sciences of America (PIASA). She has published in, e.g., The Polish Review, Sztuka Edycji, Zagadnienia Rodzajów Literackich, Socjolingwistyka, Dzieje Najnowsze, Przegląd Orientalistyczny, Przegląd Biblioteczny, Nowe Książki, Twórczość, Zeszyty Literackie, Odra, Gazeta Wyborcza, Polityka, Krytyka Polityczna, and Kultura Liberalna.

^* Artykuł powstał jako część projektu grantowego pt. Humor jako strategia przetrwania. Pismo satyryczne „Kaktus” w ingerencjach cenzorskich z lat 1957–1960 (UŁ / IDUB, nr decyzji 2/2021, kierownik Anna Wiśniewska-Grabarczyk, czas realizacji 2022–2024 r.). Jest to drugi z dwóch artykułów poświęconych cenzurowaniu twórczości Włodzimierza Scisłowskiego na łamach pisma „Kaktus”; pierwszy z nich znajduje się w niniejszym tomie, zob. „Kaktus” in statu nascendi. Włodzimierz Scisłowski i satyryczne pismo „Kaktus” w dokumentach cenzorskich Polski Ludowej (cz. 1. Wprowadzenie), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 2022, nr 1 (64), s. 399–419.

Bibliography

List of works by Włodzimierz Scisłowski registered in the archival unit “Interventions regarding the Kaktus magazine 1957–1960”
(APP, WUKPPiW, file ref. no. 132)

List of other works and interviews by Włodzimierz Scisłowski mentioned in the paper

“Fraszki, szopki, wielokropki. Dialog z Włodzimierzem Scisłowskim”, interview by Zbigniew Kościelak, Głos Wielkopolski 31 December 1977–1 Januar 1978, issue 296, p. 12.

“Klechda,” [in:] Włodzimierz Scisłowski, Deficyt rymów, illustrated by Jerzy Flisak, Wydawnictwo Poznańskie, Poznan 1981, p. 52.

“Klechda,” [in:] Włodzimierz Scisłowski, Pieczeń z satyryka, illustrated by Jerzy Flisak, Wydawnictwo Poznańskie, Poznan 1989, p. 22.

“Klechda,” [in:] Włodzimierz Scisłowski, W moim aluzjonie, illustrated by Zbigniew Lengren, Wydawnictwo Poznańskie, Poznan 1967, p. 10.

“Nagrobek humorysty,” [in:] Włodzimierz Scisłowski, Mysi karnawał, illustrated by Stanisław Mrowiński, Wydawnictwo Poznańskie, Poznan 1961, p. 53.

“Poznań – przystanek końcowy,” interview with Włodzimierz Scisłowski by Janusz Przybysz, Gazeta Poznańska 16 May 1986, issue 114, p. 11.

Braniecki Włodzimierz, “«To są ikony dróg». «Wyboje». Pismo studentów i młodej inteligencji Wielkopolski,” Kronika Miasta Poznania 2005, issue 3, pp. 51–60.

“Fragmenty przemówienia Władysława Gomułki, wygłoszonego w Stoczni Gdańskiej, na temat oficjalnego stanowiska KC PZPR w sprawie Imre Nagya (28 czerwca 1958 r.),” [in:] Rewolucja węgierska 1956 w polskich dokumentach, Janos Tischler (ed.), ISP PAN, Warsaw 1995, series: „Dokumenty do Dziejów PRL,” issue 8, pp. 172–174.

Grzelczak Piotr, “«Nie żałuję tego przemówienia». Józef Cyrankiewicz w Poznaniu 28–30 VI 1956 r.,” Kronika Miasta Poznania 2020, issue 2, pp. 202–210.

Herbst Lothar, “Środowiskowe czasopisma społeczno-kulturalne lat 1956–1958 («Kontrasty», «Wyboje», «Poglądy», «Uwaga»),” [in:] Czasopisma Studenckie w Polsce (1945–1970), A.K. Waśkiewicz (ed.), Zarząd Główny Socjalistycznego Związku Studentów Polskich, Warsaw 1975, pp. 233–250.

Kijania-Placek Katarzyna, “Referencja przeniesiona,” Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria 2010, issue 3, pp. 77–97.

Kleyny Jerzy, “I jeszcze raz o satyrze,” Biuletyn Informacyjno-Instrukcyjny April 1955, no. 4 (40), pp. 9–25 (APG, WUKPPiW, file ref. no. 65).

Lipiński Piotr, Cyrankiewicz. Wieczny premier, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2016 [e-book].

Ratajczak Józef, “Moje «Wyboje»,” Kronika Miasta Poznania 2005, issue 3, pp. 51–62.

Recanati Franáçois, Direct Reference: From Language to Thought, Blackwell, Oxford 1993.

Wiśniewska-Grabarczyk Anna, “Kaktus in statu nascendi. Włodzimierz Scisłowski and the satirical magazine Kaktus [Cactus] in the censorship documents of People’s Poland (Part 1. Introduction),” Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica 2022, issue 1 (64), pp. 391–419.

Zieliński Jarosław, Tarwacka Izabella, Neony. Ulotny ornament warszawskiej nocy, Fundacja Hereditas, Warsaw 2010.

Footnotes

En epitaph suggested by Scisłowski to be put on his grave, see: W. Scisłowski, “Poznań – przystanek końcowy,” interview by J. Przybysz, Gazeta Poznańska 16 May 1986, issue 114, p 11; idem, “Nagrobek humorysty,” [w:] idem, Mysi karnawał, illustrated by S. Mrowiński, Wydawnictwo Poznańskie, Poznan 1961, p. 53; compare to another epitaph suggested by the artist in: W. Scisłowski, “Jak pisać fraszki,” Ziemia Gorzowska September 1978, p. 63. English translations are given in square brackets. ↑
See among others: P. Grzelczak, “«Nie żałuję tego przemówienia». Józef Cyrankiewicz w Poznaniu 28–30 VI 1956 r.,” Kronika Miasta Poznania 2020, issue 2, pp. 202–210; P. Lipiński, Cyrankiewicz. Wieczny premier, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2016, p. 172 and others [e-book]. ↑
See: W. Braniecki, “«To są ikony dróg». «Wyboje». Pismo studentów i młodej inteligencji Wielkopolski”; J. Ratajczak, “Moje «Wyboje»,” Kronika Miasta Poznania 2005, issue 3, pp. 51–62; L. Herbst, “Środowiskowe czasopisma społeczno-kulturalne lat 1956–1958 («Kontrasty», «Wyboje», «Poglądy», «Uwaga»),” [in:] Czasopisma Studenckie w Polsce (1945–1970), A.K. Waśkiewicz (ed.), Zarząd Główny Socjalistycznego Związku Studentów Polskich, Warsaw 1975, pp. 233–250. ↑
I. Karwińska, Polish cold war neon, Mark Batty, New York 2011; J. Zieliński, I. Tarwacka, Neony. Ulotny ornament warszawskiej nocy, Fundacja Hereditas, Warsaw 2010. ↑
See: J. Kleyny, “I jeszcze raz o satyrze,” Biuletyn Informacyjno-Instrukcyjny April 1955, no. 4 (40), pp. 9–25 (APG, WUKPPiW, file ref. no. 65). ↑
F. Recanati, Direct Reference: From Language to Thought, Blackwell, Oxford 1993, p. 313 and others; see also: K. Kijania-Placek, “Referencja przeniesiona,” Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria 2010, issue 3, pp. 77–97. ↑
Lech Poznań. Sezon po sezonie, [in:] Historia polskiej piłki nożnej (http://www.hppn.pl/liga/kluby/29,Lech-Poznan/sezon-po-sezonie?c=1 [accessed: 28.02.2022]). ↑
W. Scisłowski, “Klechda,” [in:] idem, Pieczeń z satyryka, illustrated by J. Flisak, Wydawnictwo Poznańskie, Poznan 1989, p. 22. See also: W. Scisłowski, “Klechda,” [in:] idem, W moim aluzjonie, illustrated by Z. Lengren, Wydawnictwo Poznańskie, Poznan 1967, p. 10; W. Scisłowski, “Klechda,” [in:] idem, Deficyt rymów, illustrated by J. Flisak, Wydawnictwo Poznańskie, Poznan 1981, p. 52. ↑
“Fragmenty przemówienia Władysława Gomułki, wygłoszonego w Stoczni Gdańskiej, na temat oficjalnego stanowiska KC PZPR w sprawie Imre Nagya (28 czerwca 1958 r.),” [in:] Rewolucja węgierska 1956 w polskich dokumentach, J. Tischler (ed.), ISP PAN, Warsaw 1995, series: „Dokumenty do Dziejów PRL,” issue 8, pp. 172–174. ↑
W. Scisłowski, “Fraszki, szopki, wielokropki. Dialog z Włodzimierzem Scisłowskim,” interview by Z. Kościelak, Głos Wielkopolski 31 December 1977–1 January 1978, issue 296, p. 12. ↑
Zaproponowany przez Włodzimierza Scisłowskiego napis na swój nagrobek, zob.: W. Scisłowski, Poznań – przystanek końcowy, rozmowę przepr. J. Przybysz, „Gazeta Poznańska” 16.05.1986, nr 114, s. 11; tenże, Nagrobek humorysty, [w:] tenże, Mysi karnawał, oprac. graf. S. Mrowiński, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1961, s. 53; por. z innym zaproponowanym przez artystę epitafium: W. Scisłowski, Jak pisać fraszki, „Ziemia Gorzowska” wrzesień 1978, s. 63. ↑
Zob. m.in.: P. Grzelczak, „Nie żałuję tego przemówienia”. Józef Cyrankiewicz w Poznaniu 28–30 VI 1956 r., „Kronika Miasta Poznania” 2020, nr 2, s. 202–210; P. Lipiński, Cyrankiewicz. Wieczny premier, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2016, s. 172 i in. [e-book]. ↑
Zob. m.in.: W. Braniecki, „To są ikony dróg”. „Wyboje”. Pismo studentów i młodej inteligencji Wielkopolski; J. Ratajczak, Moje „Wyboje”, „Kronika Miasta Poznania” 2005, nr 3, s. 51–62; L. Herbst, Środowiskowe czasopisma społeczno-kulturalne lat 1956–1958 („Kontrasty”, „Wyboje”, „Poglądy”, „Uwaga”), [w:] Czasopisma studenckie w Polsce (1945–1970), red. A.K. Waśkiewicz, Zarząd Główny Socjalistycznego Związku Studentów Polskich, Warszawa 1975, s. 233–250. ↑
I. Karwińska, Polish cold war neon, Mark Batty, Nowy Jork 2011; J. Zieliński, I. Tarwacka, Neony. Ulotny ornament warszawskiej nocy, Fundacja Hereditas, Warszawa 2010. ↑
Zob. m.in.: J. Kleyny, „I jeszcze raz o satyrze”, „Biuletyn Informacyjno-Instrukcyjny” kwiecień 1955, nr 4 (40), s. 9–25 (APG, WUKPPiW, sygn. 65). ↑
F. Recanati, Direct Reference: From Language to Thought, Blackwell, Oxford 1993, s. 313 i in.; zob. także: K. Kijania-Placek, Referencja przeniesiona, „Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria” 2010, nr 3, s. 77–97. ↑
Lech Poznań. Sezon po sezonie, [w:] Historia polskiej piłki nożnej (http://www.hppn.pl/liga/kluby/29,Lech-Poznan/sezon-po-sezonie?c=1 [dostęp: 28.02.2022]). ↑
W. Scisłowski, Klechda, [w:] tenże, Pieczeń z satyryka, il. J. Flisak, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1989, s. 22; por. także: W. Scisłowski, Klechda, [w:] tenże, W moim aluzjonie, oprac. graf. Z. Lengren, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1967, s. 10; W. Scisłowski, Klechda, [w:] tenże, Deficyt rymów, oprac. graf. J. Flisak, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1981, s. 52. ↑
Fragmenty przemówienia Władysława Gomułki, wygłoszonego w Stoczni Gdańskiej, na temat oficjalnego stanowiska KC PZPR w sprawie Imre Nagya (28 czerwca 1958 r.), [w:] Rewolucja węgierska 1956 w polskich dokumentach, oprac. J. Tischler, ISP PAN, Warszawa 1995, seria: „Dokumenty do Dziejów PRL”, z. 8, s. 172–174. ↑
W. Scisłowski, Fraszki, szopki, wielokropki. Dialog z Włodzimierzem Scisłowskim, rozmowę przepr. Z. Kościelak, „Głos Wielkopolski” 31.12.1977–1.01.1978, nr 296, s. 12. ↑

Received: 2021-12-31; Verified: 2022-01-27. Accepted: 2022-02-08

ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS
Folia Litteraria Polonica 1(64) 2022
https://doi.org/10.18778/1505-9057.64.17

Anna Wiśniewska-Grabarczyk ^*

Kaktus in statu nascendi. Włodzimierz Scisłowski and the satirical magazine Kaktus [Cactus] in the censorship documents of People’s Poland (Part 2. Censors’ interventions)^*

Summary

1. Censorship intervention from the 23^rd of May, 1957

2. Censorship intervention from the 5^th of June, 1957

3. Censorship intervention from 28^th of June, 1957

4. Censorship intervention from 29^th of June, 1957

5. Censorship intervention from 15^th of July, 1957

6. Censorship intervention from 29^th of October, 1957

7. Censorship intervention from 10^th of July, 1958

8. Censorship intervention from 7^th of November, 1959

9. Censorship intervention from 17^th February, 1960

Instead of a conclusion

„Kaktus” in statu nascendi. Włodzimierz Scisłowski i satyryczne pismo „Kaktus” w dokumentach cenzorskich Polski Ludowej (cz. 2. Ingerencje cenzorskie)^*

Anna Wiśniewska-Grabarczyk

Streszczenie

Ingerencje cenzorskie w teksty Włodzimierza Scisłowskiego złożone do pisma „Kaktus”

1. Ingerencja z 23 maja 1957 r.

2. Ingerencja z 5 czerwca 1957 r.

3. Ingerencja z 28 czerwca 1957 r.

4. Ingerencja z 29 czerwca 1957 r.

5. Ingerencja z 15 lipca 1957 r.

6. Ingerencja z 29 października 1957 r.

7. Ingerencja z 10 lipca 1958 r.

8. Ingerencja z 7 listopada 1959 r.

9. Ingerencja z 17 lutego 1960 r.

Zamiast podsumowania

Bibliography

Footnotes

ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS Folia Litteraria Polonica 1(64) 2022https://doi.org/10.18778/1505-9057.64.17

Anna Wiśniewska-Grabarczyk *

Kaktus in statu nascendi. Włodzimierz Scisłowski and the satirical magazine Kaktus [Cactus] in the censorship documents of People’s Poland (Part 2. Censors’ interventions)*

Summary

1. Censorship intervention from the 23rd of May, 1957

2. Censorship intervention from the 5th of June, 1957

3. Censorship intervention from 28th of June, 1957

4. Censorship intervention from 29th of June, 1957

5. Censorship intervention from 15th of July, 1957

6. Censorship intervention from 29th of October, 1957

7. Censorship intervention from 10th of July, 1958

8. Censorship intervention from 7th of November, 1959

9. Censorship intervention from 17th February, 1960

Instead of a conclusion

„Kaktus” in statu nascendi. Włodzimierz Scisłowski i satyryczne pismo „Kaktus” w dokumentach cenzorskich Polski Ludowej (cz. 2. Ingerencje cenzorskie)*

Anna Wiśniewska-Grabarczyk

Streszczenie

Ingerencje cenzorskie w teksty Włodzimierza Scisłowskiego złożone do pisma „Kaktus”

1. Ingerencja z 23 maja 1957 r.

2. Ingerencja z 5 czerwca 1957 r.

3. Ingerencja z 28 czerwca 1957 r.

4. Ingerencja z 29 czerwca 1957 r.

5. Ingerencja z 15 lipca 1957 r.

6. Ingerencja z 29 października 1957 r.

7. Ingerencja z 10 lipca 1958 r.

8. Ingerencja z 7 listopada 1959 r.

9. Ingerencja z 17 lutego 1960 r.

Zamiast podsumowania

Bibliography

Footnotes

ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS
Folia Litteraria Polonica 1(64) 2022
https://doi.org/10.18778/1505-9057.64.17

Anna Wiśniewska-Grabarczyk ^*

Kaktus in statu nascendi. Włodzimierz Scisłowski and the satirical magazine Kaktus [Cactus] in the censorship documents of People’s Poland (Part 2. Censors’ interventions)^*

1. Censorship intervention from the 23^rd of May, 1957

2. Censorship intervention from the 5^th of June, 1957

3. Censorship intervention from 28^th of June, 1957

4. Censorship intervention from 29^th of June, 1957

5. Censorship intervention from 15^th of July, 1957

6. Censorship intervention from 29^th of October, 1957

7. Censorship intervention from 10^th of July, 1958

8. Censorship intervention from 7^th of November, 1959

9. Censorship intervention from 17^th February, 1960

„Kaktus” in statu nascendi. Włodzimierz Scisłowski i satyryczne pismo „Kaktus” w dokumentach cenzorskich Polski Ludowej (cz. 2. Ingerencje cenzorskie)^*