Stosunki między Stolicą Apostolską a Litwą: stulecie historii

Abstrakt

W artykule zanalizowano stosunki między Stolicą Apostolską a Republiką Litewską od początku niepodległości państwa do dnia dzisiejszego. W pierwszej kolejności autorzy dokonali przeglądu etapów rozwoju tych relacji oraz głównych kwestii prawnych. Następnie w artykule dokonano analizy typowych postanowień konkordatu jako umowy międzynarodowej. Kolejna część artykułu poświęcona jest omówieniu postanowień dotychczasowych czterech umów między Stolicą Apostolską a Litwą, uzupełniając je o porównanie z umowami Stolicy Apostolskiej zawartymi z pozostałymi dwoma krajami bałtyckimi – Łotwą i Estonią. Badanie objęło kwestie prawne współpracy między Stolicą Apostolską a Litwą oraz niektóre aspekty przeplatającego się kontekstu historycznego, politycznego, międzynarodowego i religijnego. Autorzy konkludują, że w złożonym międzynarodowym kontekście politycznym Stolica Apostolska była i pozostaje jednym z najbardziej wiarygodnych partnerów Litwy i jest autorytetem moralnym dla Narodu, którego większość stanowią katolicy. Uznanie Litwy jako państwa wkrótce po ogłoszeniu niepodległości w 1918 r. i nieuznanie jego pięćdziesięcioletniej okupacji znacząco przyczyniły się do przywrócenia niepodległości państwa w 1990 r. Chociaż odrodzenie niepodległego państwa litewskiego oparte na kontynuacji tożsamości państwowej stworzyło przesłanki do obowiązywania od 1927 r. konkordatu zawartego przez Stolicę Apostolską i Republikę Litewską, nie odzwierciedlał on już nowych realiów, ponadto zasadnicze zmiany skłoniły strony do zawarcia nowych umów międzynarodowych. W 2000 r. Stolica Apostolska i Republika Litewska zawarły Umowę o prawnych aspektach stosunków między Kościołem katolickim a państwem, Umowę o współpracy w dziedzinie edukacji i kultury oraz Umowę o katolickim duszpasterstwie wojskowym, a w 2012 r. Umowę o uznawaniu kwalifikacji związanych z wyższym wykształceniem. Te dwustronne porozumienia zawierają postanowienia typowe dla konkordatów, co wynika z ich specyfiki łączenia spraw politycznych (prawnych) i kościelnych oraz zachowania autonomii stron: regulują status prawny Kościoła katolickiego oraz wiele kwestii, w tym instytucjonalne, dotyczące wolności wyznania, edukacji religijnej, życia rodzinnego, ochrony dziedzictwa kulturowego, duszpasterstwa i wiele innych. Postanowienia te są podobne do postanowień zawartych w umowach Stolicy Apostolskiej z dwoma innymi państwami bałtyckimi, Łotwą i Estonią, z których żadne nie ma religii państwowej. Jednak umowy międzynarodowe Stolicy Apostolskiej zawarte odpowiednio z Litwą i Łotwą zawierają więcej bardziej ogólnych i szczegółowych postanowień niż umowa z Estonią; ponadto niektóre kwestie dotyczą tylko konkretnego kraju i dlatego są regulowane jedynie w odniesieniu do niego.