Helena Radlińska w latach 1939–1945 – historia zrekonstruowana ze wspomnień

Autor

DOI:

https://doi.org/10.18778/2450-4491.08.12

Słowa kluczowe:

wspomnienia uczniów o mistrzyni, mistrzyni w obszarze działania, cechy/tendencje aktywności mistrza, konstruowanie biografii ze wspomnień

Abstrakt

Artykuł łączy ze sobą wspomnienia osób, które w latach okupacji hitlerowskiej spotykały się z Radlińską i były częścią jej życia wojennego. Biografia, jaką udało się zrekonstruować z wielu połączonych ze sobą relacji na temat uczonej, posiada układ chronologiczno-problemowy, ożywia zachowaną pamięć o mistrzu oraz pozwala zobaczyć jego życie w toczącym się procesie, niekiedy nacechowanym „zerwaniami i nieciągłościami”. Tekst daje do myślenia nad zagadnieniem mistrzostwa – szczególnie mistrzostwa dostrzegalnego w aktywnościach mistrza. Artykuł skłania do refleksji nad mistrzostwem Radlińskiej, które manifestowało się w szczególnych cechach jej aktywności.

Tekst uzupełniają wspomnienia Radlińskiej zawarte w Liście dziesiątym i Liście jedenastym, które znajdują się w Listach o nauczaniu i pracy badawczej (1964) – „pamiętnikach” Profesor.

Biogram autora

Izabela Kamińska-Jatczak - Uniwersytet Łódzki, Katedra Pedagogiki Społecznej

Kamińska-Jatczak Izabela – pedagog społeczny, doktor nauk społecznych. Pracuje jako adiunkt w Katedrze Pedagogiki Społecznej Uniwersytetu Łódzkiego. Zainteresowania dotyczą analizy aktywności, tożsamości profesjonalnej konstruowanej w polu pracy socjalnej; paradoksów / dylematów działania profesjonalnego, dyskursu pedagogiki społecznej Heleny Radlińskiej. Stażystka w Faculty of Social Studies, University of Ostrava, Czechy (2019).

 

Bibliografia

anonimowy (1943) Rzeczywistość i teraźniejszość, „Pismo Młodych”, nr 9 (14) [6 VI 1943], s. 1–2.
Google Scholar

Bauman T. (2004) Mistrzowie i szkoły myślenia w Uniwersytecie w: Gdańskie rodowody pedagogiczne. Geneza – kontynuacje – inspiracje – przemieszczenia znaczeń wychowawczych, E. Rodziewicz, K. Rzedziecka, E. Zalewska (red.), Gdańsk, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, s. 71–80.
Google Scholar

Biernacka M. (1983) Oświata a społeczno-kulturowe przeobrażenia wsi w latach ostatniej wojny i w okresie powojennym, „Etnografia Polska”, t. XXVII, z. 2, s. 103–131.
Google Scholar

Bogusławska A. (1971a) Helena Radlińska w czasie drugiej wojny światowej i potem, „Zeszyty Historyczne”, t. 200, z. 19, s. 147–164.
Google Scholar

Bogusławska A. (1971b) Szkoła „jutrzejsza” i jej kierowniczka, „Zeszyty Historyczne”, t. 200, z. 19, s. 167–184.
Google Scholar

Brodowska H. (1958) Z dziejów kształcenia pracowników społeczno-oświatowych, 1925–1952, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Nauki Humanistyczno-Społeczne”, seria I, z. 10, s. 121–169.
Google Scholar

Brodowska-Kubicz H. (1994) Z chłopskiej łąki. Wspomnienia, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Caillois R. (1973) Żywioł i ład, przeł. A. Tatarkiewicz, seria: Biblioteka Myśli Współczesnej, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar

Chojnacki W. (1970) Bibliografia zwartych druków konspiracyjnych wydanych pod okupacją hitlerowską w latach 1939–1945, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Czapska M. (1971) Helena Radlińska. Rozmowy, „Zeszyty Historyczne”, t. 200, z. 19, s. 98–128.
Google Scholar

Dinter H. (1981) Sekcja Społeczno-Oświatowa Wolnej Wszechnicy Polskiej podczas okupacji – w świetle aktywności Heleny Radlińskiej w: Problem kształcenia pracowników społecznych, seria: Studia z pedagogiki społecznej i polityki społecznej TWWP, t. IV, I. Lepalczyk (red.), Warszawa, Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej, s. 49–68.
Google Scholar

Friszke A. (1987) Wstęp od Redakcji, „Więź”, nr 5 (343), s. 79–81.
Google Scholar

Hessen S. (1936), Recenzja pracy: Stosunek wychowawcy do środowiska społecznego, „Chowanna”, R. VII, z. I, s. 37–44.
Google Scholar

Hulewicz J. (1964) Wstęp. Helena Radlińska – historyk oświaty w: Z dziejów pracy społecznej i oświatowej. Pisma pedagogiczne, t. 3, Wstęp J. Hulewicz, wybór i oprac. W. Wyrobkowa-Pawłowska, Komentarz W. Wyrobkowa-Pawłowska, J. Wojciechowska, Wrocław–Warszawa–Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. V–XXIX.
Google Scholar

Jeleński K. (1981) Marynia, „Kultura. Szkice. Opowiadania. Sprawozdania”, nr 7/406– 8/407, s. 189–191.
Google Scholar

Jurgielewiczowa I. (1937) 40-lecie pracy Heleny Radlińskiej, „Praca Oświatowa. Miesięcznik”, R. III, nr 3, s. 153–155.
Google Scholar

Jurgielewiczowa I. (1994/1995) Przemówienie Ireny Jurgielewiczowej w: Helena Radlińska. Człowiek i wychowawca, I. Lepalczyk, B. Wasilewska (red.), Warszawa, Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej, s. 173–175.
Google Scholar

Kamińska I. (2015) Relacja mistrz – uczeń: próba interpretacji na podstawie refleksji nad autobiografią naukową Ireny Lepalczyk w: Pedagogika społeczna. Wstępy i kontynuacje, E. Marynowicz-Hetka, E. Skoczylas-Namielska (red.), Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 139–154.
Google Scholar

Kamiński A. (1974) Piśmiennictwo publicystyczne i popularyzatorskie Heleny Radlińskiej w latach okupacji (1940–1944), „Roczniki Biblioteczne”, R. XVIII, z. 1–2, s. 191–213.
Google Scholar

Krasuski J. (1993) Ruch ludowy wobec szkolnictwa i oświaty wiejskiej w Polsce w latach 1939–1949, Kielce, Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego.
Google Scholar

Lepalczyk I. (1961) Helena Radlińska (1879–1954), „Przegląd Biblioteczny”, R. XXIX, z. 3/4, s. 225–247.
Google Scholar

Lepalczyk I. (2001) Helena Radlińska. Życie i twórczość, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek.
Google Scholar

Lepalczyk I. (2003) Wśród ludzi i książek, Łódź, Wydawnictwo WiNG.
Google Scholar

Lepalczyk I., Skibińska W. (1974) Helena Radlińska. Kalendarium życia i pracy, „Roczniki Biblioteczne”, R. XVIII, z. 1–2, s. 3–103.
Google Scholar

Lepalczyk I., Skibińska W. (1979) Helena Radlińska. Kalendarium życia i pracy. Suplement, „Roczniki Biblioteczne”, R. XXIII, z. 2, s. 391–402.
Google Scholar

Leśniewska P. (1998) Dom sióstr urszulanek SJK w Warszawie w latach 1938–1945 w: Szary Dom w Warszawie, Warszawa, Zgromadzenie Sióstr Urszulanek SJK, seria: Ocalić od zapomnienia.
Google Scholar

Listy Heleny Radlińskiej do Heleny Brodowskiej z lat 1945–1953 (1994) „Acta Universitatis Lodziensis”. Folia Paedagogica et Psychologica, Helena Radlińska – portret pedagoga (rozprawy, wspomnienia, materiały), I. Lepalczyk, B. Wasilewska (red.), oprac. Helena Brodowska, z. 34, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 171–181.
Google Scholar

Listy Heleny Radlińskiej do Jana Hulewicza z lat 1945–1954 (1974) wydał Jan Hulewicz, „Roczniki Biblioteczne”, R. XVIII, z. 1–2, s. 503–542.
Google Scholar

Manteuffel T. (1970) Formy tajnego nauczania akademickiego w Warszawie 1939 –1944, „Kwartalnik Historyczny”, R. LXXVII, z. 3, s. 748–753.
Google Scholar

Markertowa E. (1994) W klinice profesora Witolda Orłowskiego, „Acta Universitatis Lodziensis”. Folia Paedagogica et Psychologica, Helena Radlińska – portret pedagoga (rozprawy, wspomnienia, materiały), I. Lepalczyk, B. Wasilewska (red.), oprac. Helena Brodowska, z. 34, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 161–164.
Google Scholar

Marynowicz-Hetka E. (2013) Mistrzynie pracy socjalnej/społecznej – fenomen trwania z perspektywy koncepcji rozwoju poprzez zerwania i nieciągłości. Propozycja ram narzędzia analizy w: Kobiety w pracy socjalnej, A. Kotlarska-Michalska (red.), Poznań, Wydawnictwo UAM, s. 31–47.
Google Scholar

Marynowicz-Hetka E. (2018) Myśląc o życiu duchowym/mentalnym w kontekście aktywności: transformacje bezszelestne versus modyfikacje, „Studia z Teorii Wychowania”, t. IX, nr 1 (22), s. 9–23.
Google Scholar

Ostrowska T. (1986) Radliński Zygmunt [biogram], Internetowy Polski Słownik Biograficzny, https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/zygmunt-radlinski [dostęp: 06.02.2019].
Google Scholar

Radlińska H. [H. Orsza] (1932) Wspomnienia uczennicy i nauczycielki, „Niepodległość”, t. 5 z. 3 (11), s. 321–342.
Google Scholar

Radlińska H. (1946), Zasięg wychowania. Dawne poglądy i nowe doświadczenia, „Ruch Pedagogiczny”, R. XXX, nr 1, s. 35–40.
Google Scholar

Radlińska H. (1949) Materiały do dziejów walki o duszę ludu (1864–1913). (Fragmenty przedmowy spalonej książki H. Radlińskiej i B. Śliwińskiej) w: Studia z dziejów kultury, H. Barycz, J. Hulewicz (red.), Warszawa, Nakład Gebethnera i Wolffa, s. 517–537.
Google Scholar

Radlińska H. (1964) Listy o nauczaniu i pracy badawczej w: Z dziejów pracy społecznej i oświatowej. Pisma pedagogiczne, t. 3, Wstęp J. Hulewicz, wybór i oprac. W. Wyrobkowa- Pawłowska, Komentarz W. Wyrobkowa-Pawłowska, J. Wojciechowska, Wrocław– Warszawa–Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 329–478.
Google Scholar

Radlińska H. (2014) Życiorys własny, „Pedagogika Społeczna”, R. XIII, nr 4 (54), s. 81–85.
Google Scholar

Relacja Wandy Jarczyk, Wypędzeni z Warszawy 1944. Losy dzieci. Banwar 1944, http://www.banwar1944.eu/?ns_id=351 [dostęp: 20.02.2019[.
Google Scholar

Reymont S. (1987) Początki organizacji „Racławice”, „Więź”, nr 5 (343), s. 79–101.
Google Scholar

Reymont S. (1994/1995) Na Opaczewskiej i później. Spotkania z Babcią w: Helena Radlińska. Człowiek i wychowawca, I. Lepalczyk, B. Wasilewska (red.), Warszawa, Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej, s. 89–104.
Google Scholar

Sałuda M. (2002) Schronisko dla Sierot Wojennych, http://www.niedziela.pl/artykul/6803/nd/Schronisko-dla-Sierot-Wojennych [dostęp: 20.02.2019].
Google Scholar

Stanowski A. (1969) Helena Radlińska, „Znak. Miesięcznik”, R. XXI, nr 184 (10), s. 1333–1340.
Google Scholar

s. Szot B. (2002) Dwa światy Radlińskiej. Współpraca prof. Heleny Radlińskiej ze Zgromadzeniem Sióstr Urszulanek SJK w Warszawie w latach 1939–1945, Agencja Wydawniczo- Handlowa „Bożena”, Milanówek.
Google Scholar

Theiss W. (1984) Radlińska, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”.
Google Scholar

Theiss W. (2017) Wanda Wyrobkowa-Pawłowska: życie jako służba społeczna, „Pedagogika Społeczna”, R. XVI, nr 1 (63), s. 67–82.
Google Scholar

Tłomacka T. (1980) *** „Człowiek w pracy i w osiedlu. Biuletyn TWWP”, Pedagogika społeczna Heleny Radlińskiej, nr 2/92/XIX, 3/93/XIX, s. 242–250.
Google Scholar

Witkowski L. (2014) Niewidzialne środowisko. Pedagogika kompletna Heleny Radlińskiej jako krytyczna ekologia idei, umysłu i wychowania. O miejscu pedagogiki w przełomie dwoistości w humanistyce, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar

Wojtczak L. (1974) Bibliografia Heleny Radlińskiej, „Roczniki Biblioteczne”, R. XVIII, z. 1–2, s. 105–164.
Google Scholar

Żarnecka Z. (1994) W Domu Sióstr Urszulanek, „Acta Universitatis Lodziensis”. Folia Paedagogica et Psychologica, Helena Radlińska – portret pedagoga (rozprawy, wspomnienia, materiały), I. Lepalczyk, B. Wasilewska (red.), z. 34, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 165–170.
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2019-09-30

Jak cytować

Kamińska-Jatczak, I. (2019). Helena Radlińska w latach 1939–1945 – historia zrekonstruowana ze wspomnień. Nauki O Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne, 8(1), 179–210. https://doi.org/10.18778/2450-4491.08.12

Inne teksty tego samego autora