Wyjaśnianie naukowe i rozumienie a epistemologiczne problemy badań nad turystyką (rozważania na kanwie teorii Kurta Lewina i Johna Tribe’a)

Authors

DOI:

https://doi.org/10.18778/0867-5856.29.2.13

Keywords:

turystyka, badania nad turystyką, teoria, typologia, wyjaśnianie, rozumienie, predykcja, epistemologia

Abstract

W artykule scharakteryzowano istotę oraz różne modele wyjaśniania naukowego i eksplanacyjne walory rozumienia, wskazując na ich użyteczność oraz ograniczenia w poznawaniu praw i mechanizmów rządzących turystyką. Szczególną uwagę zwrócono na epistemologiczny wymiar dorobku wyłaniającego się z dotychczasowych badań i studiów nad turystyką, starając się ukazać nowe kierunki badań w tym zakresie. W pracy odwołano się do dwóch modeli rozważań o epistemologicznych aspektach badań nad turystyką, w których centralne miejsce zajmuje kategoria prawdy o turystyce, a które przedstawione zostały w dwóch artykułach J. Tribe’a.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Ablewicz, K. (1998). Hermeneutyka i fenomenologia w badaniach pedagogicznych. W: S. Palka (red.), Orientacje w metodologii badań pedagogicznych (s. 25–41). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Ablewicz, K. (2003). Teoretyczne i metodologiczne podstawy pedagogiki antropologicznej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Aitchison, C. (1996). Patriarchal paradigms and the politics of pedagogy: A framework for a feminist analysis of leisure and tourism studies. World Leisure and Recreation, 38 (4), 38–40.
Google Scholar

Alejziak, W. (2005). Present status and perspectives of tourism research development. W: W. Alejziak, R. Winiarski (red.), Tourism in scientific research (s. 257–279). Kraków–Rzeszów: AWF Kraków, WSIZ Rzeszów.
Google Scholar

Alejziak, W. (2008a). Metodologia badań w turystyce. W: R. Winiarski (red.), Turystyka w naukach humanistycznych (s. 140–164). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Alejziak, W. (2008b). Podstawowe paradygmaty i podejścia badawcze w studiach nad turystyką. W: G. Gołembski (red.), Nowe trendy rozwoju turystyki (s. 13–25). Sulechów: Wydawnictwo PWSZ.
Google Scholar

Alejziak, W. (2013). Typologizacja i modelowanie jako instrumenty naukowego wyjaśniania zjawisk i procesów turystycznych. W: L. Butowski (red.), Badania naukowe w turystyce – stan i perspektywy (s. 9–38). Warszawa: Instytut Turystyki, Szkoła Główna Turystyki i Rekreacji.
Google Scholar

Alejziak, W. (2016). Atrybucje i wyjaśnianie przyczynowe w badaniach nad turystyką (na przykładzie analizy inhibitorów aktywności turystycznej Europejczyków w latach 1997–2014). W: Człowiek w turystyce. Role, potrzeby, zachowania (s. 67–90). Warsztaty z geografii turyzmu. Tom 7. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Alejziak, W. (2018). Metodologia nauk prawnych a metodologia badań nad turystyką – w poszukiwaniu podobieństw oraz różnic w paradygmatach i podejściach badawczych. W: P. Cybula (red.), Prawne aspekty podróży i turystyki – historia i współczesność (s. 51–95). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Alejziak, W., Liszewski, S. (2016). Rola czasopism naukowych w transferze wiedzy w turystyce. Folia Turistica, 41, 81–135. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0010.4005
Google Scholar

Apanowicz, J. (2000). Metodologiczne elementy procesu poznania naukowego w teorii organizacji i zarządzania. Gdynia: WSAiB.
Google Scholar

Ballantyne, R., Packer, J., Axelsen, M. (2009). Trends in tourism research. Annals of Tourism Research, 36 (1), 149–152. DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2008.07.001
Google Scholar

Benckendorff, P., Zehrer, A. (2013). A network analysis of tourism research. Annals of Tourism Research, 43, 121–149. DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2013.04.005
Google Scholar

Bogucka, I. (1991). Wyjaśnianie a wyjaśnianie funkcjonalne. Folia Philosophica, 8, 95–114.
Google Scholar

Botterill, D. (2001). The epistemology of a set of tourism studies. Leisure Studies, 20 (3), 199–214. DOI: https://doi.org/10.1080/02614360127084
Google Scholar

Brzeziński, J. (2005). Metodologia badań psychologicznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Bunge, M. (1968). O przyczynowości. Miejsce zasady przyczynowej we współczesnej nauce. Przekład: S. Amsterdamski. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Butler, R.W. (2015). The evolution of tourism and tourism research. Tourism Recreation Research, 40 (1), 16–27. DOI: https://doi.org/10.1080/02508281.2015.1007632
Google Scholar

Butowski, L. (2011). Turystyka jako dyscyplina nauki (artykuł dyskusyjny). Turyzm/Tourism, 21 (1–2), 17–24.
Google Scholar

Butowski, L. (2016). Tourism as a discipline in light of the non-classical sociology of science. Journal of Tourism and Cultural Change, 16 (4), 436–454.
Google Scholar

Butowski, L. (red.) (2014a). Searching for the scientific identity of tourism research. Warszawa: Warsaw School of Tourism and Hospitality Management.
Google Scholar

Chambers, D., Buzinde, C. (2015). Tourism and decolonisation: Locating research and self. Annals of Tourism Research, 51, 1–16. DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2014.12.002
Google Scholar

Charmaz, K. (2011). Grounded theory methods in social justice research. W: N.K. Denzin, Y.S. Lincoln (red.), Handbook of qualitative research (s. 359–380). Los Angeles: Sage.
Google Scholar

Chojnicki, Z. (2002). Wyjaśnianie w geografii społeczno-ekonomicznej w ujęciu relacjonistycznym. W: H. Rogacki (red.), Możliwości i ograniczenia zastosowań metod badawczych w geografii społeczno-ekonomicznej i gospodarce przestrzennej (s. 11–23). Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Cisek, S. (2008). Nauka 2.0: nowe narzędzia komunikacji naukowej. Pobrano z: http://eprints.rclis.org/11212/
Google Scholar

Coles, T., Hall, M., Duval, D. (2005). Mobilizing tourism: A post-disciplinary critique. Tourism Recreation Research, 30 (2), 31–42. DOI: https://doi.org/10.1080/02508281.2005.11081471
Google Scholar

Czarnowska, M. (1991). Myśl i pojęcie – ku rozumieniu tekstu filozoficznego. Białystok: Zakład Teorii Poznania, Filia Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Dann, G. (2011). Anglophone hegemony in tourism studies today. Enlightening Tourism. A Pathmaking Journal, 1 (1), 1–30.
Google Scholar

Dann, G., Nash, D., Pearce, P. (1988). Methodology in tourism research. Annals of Tourism Research, 15 (1), 1–28. DOI: https://doi.org/10.1016/0160-7383(88)90068-0
Google Scholar

Davis, J.B. (2001). Commentary: Tourism research and social theory – expending the focus. Tourism Geographies, 3 (2), 125–134. DOI: https://doi.org/10.1080/14616680010030248
Google Scholar

Filozofia a nauka. Zarys encyklopedyczny (1987). Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Polska Akademia Nauk, Ossolineum.
Google Scholar

Fraasen, B. van (1980). The scientific image. Oxford: Oxford University Press.
Google Scholar

Frankfort-Nachmias, Ch., Nachmias, D. (2001). Metody badawcze w naukach społecznych. Przekład: E. Hornowska. Warszawa: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Google Scholar

Franklin, A., Crang, M. (2001). The trouble with tourism and travel theory? Tourist Studies, 1 (1), 5–22. DOI: https://doi.org/10.1177/146879760100100101
Google Scholar

Gadamer, H.G. (1993). Koło jako struktura rozumienia. W: Wokół rozumienia. Studia i szkice z hermeneutyki. Wybór G. Sowiński. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej.
Google Scholar

Gretzel, U. (2011). Intelligent systems in tourism. A social science perspective. Annals of Tourism Research, 38 (3), 757–779. DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2011.04.014
Google Scholar

Grobler, A. (2006). Metodologia nauk. Kraków: Wydawnictwo AUREUS i Wydawnictwo Znak.
Google Scholar

Hall, C.M. (2015). Tourism and biological exchange and invasions: A missing dimension in sustainable tourism? Tourism Recreation Research, 40 (1), 81–94. DOI: https://doi.org/10.1080/02508281.2015.1005943
Google Scholar

Hall, C.M., Williams, A.M., Lew, A.A. (2004). Tourism: Conceptualizations, institutions, and issues. W: A.A. Lew, C.M. Hall, A.M. Williams (red.), A companion to tourism (s. 3–21). Oxford: Blackwell Publishing.
Google Scholar

Heller, M. (1992). Filozofia nauki. Wprowadzenie. Kraków: WAM.
Google Scholar

Hempel, C.G. (1965). Aspects of scientific explanation. W: C.G. Hempel, Aspects of scientific explanation and other essays in the philosophy of science (s. 367–403). New York: Free Press.
Google Scholar

Hempel, C.G. (2001). Filozofia nauk przyrodniczych. Przekład B. Stanosz. Warszawa: Fundacja Aletheia.
Google Scholar

Hempel, C.G., Oppenheim, P. (1948). Studies in the logic of explanation. Philosophy of Science, 15, 135–175. DOI: https://doi.org/10.1086/286983
Google Scholar

Ingarden, R. (1988). O badaniach Edyty Stein. W: E. Stein, O zagadnieniu wczucia (s. 155–180). Kraków: Wydawnictwo Znak.
Google Scholar

Jafari, J. (2001). Scientification of tourism. W: V. Smith, M. Brent (red.), Hosts and guests revisited: tourism issues of the 21st century (s. 28–41). New York: Cognizant Communication Corporation.
Google Scholar

Jafari, J., Brent Ritchie, J. (1981). Toward a framework for tourism education: Problems and prospects. Annals of Tourism Research, 991, 13–34.
Google Scholar

Jennings, G., Junek, O. (2007). Grounded theory: Innovative methodology or a critical turning from hegemonic methodological praxis in tourism studies. W: I. Ateljevic, A. Pritchard, N. Morgan (red.), The critical turn in tourism studies, innovative research methodologies (s. 197–210). Oxford: Elsevier.
Google Scholar

Kaczmarek, J. (2018). Autentyczność epistemologiczna jako nakaz moralny wyjaśniania rzeczywistości turystycznych. Folia Turistica, 49, 119–220.
Google Scholar

Kowalczyk, A. (2014). Fenomenologia przestrzeni turystycznej. Turyzm, 24 (1), 9–15.
Google Scholar

Kuipers, T.A.F. Wiśniewski, A. (1994). An erotetic approach to explanation by specification. Erkenntnis, 40, 377–402. DOI: https://doi.org/10.1007/BF01128905
Google Scholar

Landgrebe, L. (1993). Rozumienie w naukach o duchu. W: Wokół rozumienia. Studia i szkice z hermeneutyki (s. 195–207). Wybór G. Sowiński. Kraków: Wydawnictwo Naukowe PAT.
Google Scholar

Leiper, N. (1979). The framework of tourism: Towards a definition of tourism, tourist, and the tourist industry. Annals of Tourism Research, 6 (4), 390–407. DOI: https://doi.org/10.1016/0160-7383(79)90003-3
Google Scholar

Lewin, K. (1943). Defining the „field at a given time”. Psychological Review, 50, 292–310. DOI: https://doi.org/10.1037/h0062738
Google Scholar

Liburd, J.J. (2012). Tourism research 2.0. Annals of Tourism Research, 39 (2), 883–907. DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2011.10.006
Google Scholar

Lubański, M. (1972). Objasnenie – funkcija nauki, E.P. Nikitin, Moskwa 1970: [recenzja]. Studia Philosophiae Christianae, 8 (1), 237–243.
Google Scholar

Machnikowski, R.M. (2011). Spór o relatywizm konstruktywistycznej socjologii wiedzy naukowej. W: P. Bytniewski, M. Chałubiński (red.), Teoretyczne podstawy socjologii wiedzy (s. 61–77). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar

Maciejewska, Ł., Moskwa, K., Urbańczyk, B. (2007). Czasopisma naukowe Open Access – model otwartego dostępu do wiedzy. W: IV Ogólnopolska Konferencja EBIB Internet w bibliotekach Open Access. Toruń, 7-8 grudnia 2007 roku – (EBIB Materiały konferencyjne nr 18). Warszawa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, Redakcja „Elektronicznej Biblioteki”.
Google Scholar

Maik, W. (2002). Strategia współpracy nauki i praktyki w zakresie planowania rozwoju turystyki. W: Partnerstwo nauki i praktyki w turystyce. Fakty, intencje, potrzeby rozwoju (s. 41–48). Bydgoszcz: Wyższa Pomorska Szkoła Turystyki i Hotelarstwa.
Google Scholar

Matteucci, X., Gnoth, J. (2017). Elaborating on grounded theory in tourism research. Annals of Tourism Research, 65, 49–59. DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2017.05.003
Google Scholar

Morton A. (2002). Przewodnik po teorii poznania. Przekład: T. Baszniak. Warszawa: Wydawnictwo Spacja.
Google Scholar

Motycka, A. (1984). Relatywistyczna wizja nauki. Wprowadzenie: filozoficzny spór o naukę. Wrocław: Ossolineum.
Google Scholar

Nagel, E. (1985). Struktura nauki. Zagadnienia logiki wyjaśnień naukowych. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Nekrases, E. (1992). Wiedza prawdopodobna. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Nikitin, E. (1975). Wyjaśnianie jako funkcja nauki. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Oviedo-García, M.A. (2016). Tourism research quality: Reviewing and assessing interdisciplinarity. Tourism Management, 52, 586–592. DOI: https://doi.org/10.1016/j.tourman.2015.08.011
Google Scholar

Pawłowski, T. (1986). Tworzenie pojęć w naukach humanistycznych. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Pearce, D.G., Butler, R.W. (1993). Tourism research: Critiques and challenges. London: Routledge.
Google Scholar

Ritchie, B., Burns, P., Palmer, C., (2005). Tourism research methods: Integrating theory with practice. Wallingford: CABI Publishing.
Google Scholar

Rojek, C., Urry, J. (1997). Transformations of travel and theory. W: C. Rojek, J. Urry (red.), Touring cultures: transformations of travel and theory (s. 1–19). London: Routledge.
Google Scholar

Stivers, E., Wheelan, S. (1986). The Lewin legacy: Field theory in current practice. Berlin–Heidelberg–Nowy Jork–Londyn–Paryż–Tokio: Springer-Verlag.
Google Scholar

Strawiński, W. (2011). Funkcja i cele nauki – zarys problematyki metodologicznej. Zagadnienia Naukoznawstwa, 3 (189), 323–335.
Google Scholar

Stumpf, T.S., Sandstrom, J., Swanger, N. (2016). Bridging the gap: Grounded theory method, theory, development and sustainable tourism research. Journal of Sustainable Tourism, 24 (12), 1691–1708. DOI: https://doi.org/10.1080/09669582.2016.1149183
Google Scholar

Szulakiewicz, M. (2004). Filozofia jako hermeneutyka. Toruń: Wydawnictwo UMK.
Google Scholar

Theuns, L. (1986). Priorytety w badaniach turystycznych. Przegląd opinii ekspertów, ze szczególnym uwzględnieniem krajów rozwijających się. Problemy Turystyki, 1, 48–66.
Google Scholar

Tribe, J. (1997). The indiscipline of tourism. Annals of Tourism Research, 24 (3), 638–657. DOI: https://doi.org/10.1016/S0160-7383(97)00020-0
Google Scholar

Tribe, J. (2006). The truth about tourism. Annals of Tourism Research, 33 (2), 360–381. DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2005.11.001
Google Scholar

Tribe, J. (2010). Tribes, territories and networks in the tourism academy. Annals of Tourism Research, 37 (1), 7–33. DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2009.05.001
Google Scholar

Tribe, J., Dann, G., Jamal, T. (2015). Paradigms in tourism research: A trialogue. Tourism Recreation Research, 40 (1), 28–47. DOI: https://doi.org/10.1080/02508281.2015.1008856
Google Scholar

Tribe, J., Liburd, J.J. (2016). The tourism knowledge system. Annals of Tourism Research, 57, 44–61. DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2015.11.011
Google Scholar

Waszczyk, M. (1996). Wyjaśnianie i przewidywanie w bioelektronice. Roczniki Filozoficzne, XLIV (3), 145–176.
Google Scholar

Waszczyk, M., Szczerbicki, E. (2003). Metodologiczne aspekty opisowego modelowania w naukach ekonomicznych. Zeszyty Naukowe Politechniki Gdańskiej – Filozofia, 7, 3–22.
Google Scholar

Winiarski, R. (red.) (2003). Nauki o turystyce. Cz. I. Wyd. 2, poprawione i uzupełnione. Kraków: AWF Kraków.
Google Scholar

Winiarski, R. (red.) (2004). Nauki o turystyce. Cz. II. Kraków: AWF Kraków.
Google Scholar

Woleński, J. (1979). Wyjaśnianie a przewidywanie. Prace Naukoznawcze i Prognostyczne, 3 (24), 5–19.
Google Scholar

Xiao, H., Smith, S. (2004). Source knowledge for tourism research. Annals of Tourism Research, 32 (1), 272–275. DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2004.06.004
Google Scholar

Published

2019-12-30

How to Cite

Alejziak, W. (2019). Wyjaśnianie naukowe i rozumienie a epistemologiczne problemy badań nad turystyką (rozważania na kanwie teorii Kurta Lewina i Johna Tribe’a). Turyzm/Tourism, 29(2), 1–19. https://doi.org/10.18778/0867-5856.29.2.13

Issue

Section

Articles