From the Adriatic to the Black Sea: The Italian economic and military expansion endeavour in the Balkan-Danube area

Corrado Montagnoli

doi:10.18778/2300-0562.08.07

Autor

Corrado Montagnoli University of Milan, Italy

DOI:

https://doi.org/10.18778/2300-0562.08.07

Słowa kluczowe:

Geopolityka, Bałkany, faszystowskie Włochy

Abstrakt

Po zakończeniu I wojny światowej region Adriatyku znalazł się w okresie głębokiego kryzysu gospodarczego z powodu pustki spowodowanej upadkiem Cesarstwa Austro-Węgierskiego. Dawne porty Habsburgów, które dostały się Włochom, straciły swoje naturalne zaplecze jako okna Europy Środkowej (Mitteleuropy) na Morze Śródziemne z powodu ustanowienia nowego porządku politycznego w Europie Środkowo-Wschodniej. Rzym podjął zatem szereg działań ekonomicznych mających na celu poprawę włoskiego handlu w portach juliańskich, przede wszystkim w porcie w Trieście oraz zachęcenie włoskich przedsiębiorców do penetracji Bałkanów. Realizowane bez powodzenia działania mające na celu pobudzenie handlowe wschodniego wybrzeża Adriatyku, połączone z dalmatyńskim irredentyzmem, stało się powodem oczekiwań na interwencję wojskową, która nastąpiła w roku 1941. Włoscy geopolitycy, którzy wówczas rozwinęli właśnie tę dyscyplinę, uczynili obszar Adriatyku wraz z Bałkanami jednym z najczęściej dyskutowanych tematów. Faszystowski projekt geopolityczny miał na celu stworzenie włoskiego szlaku handlowego między Adriatykiem a Morzem Czarnym, ominięcie cieśnin tureckich oraz ekspansję z północy w kierunku Morza Śródziemnego nazistowskiej przestrzeni bałtycko-środkowoeuropejskiej. Rzym podjął próbę porozumienia się z innymi państwami naddunajskimi, które podpisały Pakt Trójstronny, aby stworzyć rodzaj obszaru współpracy gospodarczej pod przewodnictwem Włoch. Dlatego wschodnią granicę wpływów geopolitycznych Włoch wytyczono daleko od granic narodowych.

Rzym planował objąć swoją kontrolą obszar aż do prawego brzegu Dunaju, dzieląc się z Berlinem jego częścią południową, składającą się z terytoriów historycznie traktowanych (i akceptujących to) jako niemiecką i rosyjską strefę interesów, którą Rzesza zamierzała zreorganizować po oczekiwanej klęsce Związku Radzieckiego.

Kraje te, położone pomiędzy brzegami Mórz Bałtyckiego, Śródziemnego i Czarnego, zostały ponownie uwikłane w więzi geopolityczne narzucone przez interesy obcych krajów. Jednak projekty te pozostały jedynie na papierze, gdyż włoska inwazja na Jugosławię przerodziła się w porażkę i ujawniła słabość militarną Włoch. Rzym okazał się nie mieć wpływu na organizację powojennego Nowego Porządku. Włochy mogły marzyć o swojej potędze tylko na stronach czasopism.

Bibliografia

Anonymous, 1939, Il porto di Trieste e la nuova sistemazione centro-europea, “Geopolitica”, 2: 139.
Google Scholar

Anonymous, 1939, La Marca Orientale e i problemi economici connessi, “Geopolitica”, 2: 106–108.
Google Scholar

Anonymous, 1939, Per lo sviluppo delle relazioni economiche tra i paesi dell᾿intesa balcanica, “Geopolitica”, 11: 600.
Google Scholar

Anonymous, 1940, Saluto!, “Geopolitica”, 1: 23.
Google Scholar

Anonymous, 1941, L᾿influenza religiosa nella questione balcanica, “Geopolitica”, 5: 288–289.
Google Scholar

Antonsich M., 1994, La rivista Geopolitica e la sua influenza sulla politica fascista, “Limes. Rivista italiana di geopolitica”, 4: 269–278, Editrice Periodici Culturali, Roma.
Google Scholar

Atkinson D., 1995, Geopolitics and the geographical imagination in Fascist Italy, Laughborough.
Google Scholar

Battaglia R., 1939, Slavi primitivi e slavi meridionali – Fattori antropologici e geografici nella formazione della Nazione Jugoslava, “Geopolitica”, 5: 275–285.
Google Scholar

Best A., Hanhimäki J., Maiolo J., Schulze K., a cura di Canavero A., 2014, Storia delle relazioni internazionali – Il mondo nel XX secolo e oltre, Utet, Novara.
Google Scholar

Boria E., 2007, Cartografia e potere, Utet università, Novara.
Google Scholar

Boria E., 2012, Carte come armi – Geopolitica, cartografia, comunicazione, Edizioni Nuova Cultura, Roma.
Google Scholar

Caldo C., 1982, Il territorio come dominio, Loffredo Editore, Napoli.
Google Scholar

Cametti Aspri D., 1940, Unità economica dell᾿Ungheria dopo l᾿annessione della Transilvania settentrionale, “Geopolitica”, 11: 470–474.
Google Scholar

Carelli G., 1941, La Dalmazia e i suoi confini, “Geopolitica”, 5: 243–249.
Google Scholar

Cattaruzza M. (ed.), 2003, Nazionalismi di frontiera – Identità contrapposte sull᾿Adriatico nord-orientale 1850–1950, Rubettino Editore, Catanzaro.
Google Scholar

Cattaruzza M., 2015, L᾿Italia e il confine orientale, Il Mulino, Bologna.
Google Scholar

Chersi L., 1940, Problemi geopolitici del Mediterraneo, Ambiente mediterraneo e diritti italiani, “Geopolitica”, 5: 214–215.
Google Scholar

Ciano G., 1980, Diario 1937–1943, a cura di De Felice R., Rizzoli, Milano.
Google Scholar

Coceani B., 1939, Trieste sa che la geografia non è un᾿opinione, “Geopolitica”, 3: 164–165.
Google Scholar

Deakin F.W, 1962, The Brutal Friendship, Faber Finds, London.
Google Scholar

Di Nolfo E., 2006, Storia delle relazioni internazionali, Laterza, Bari.
Google Scholar

Dottori G., 2017, Il trimarium danneggia l᾿Italia, “Limes”, 12: 137–142.
Google Scholar

E.V., 1939, La funzione attuale di Trieste secondo un commerciante esportatore, “Geopolitica”, 3: 176.
Google Scholar

Festa A., 1940, La questione della Dobrugia, “Geopolitica”, 11: 475–480.
Google Scholar

G.D., 1939, L᾿idea ungherese di “Nazione”, “Geopolitica”, 7–8: 450–451.
Google Scholar

Grego A., 2010, Figlie della stessa Lupa, Fuoco Edizioni, Roma.
Google Scholar

Grioni G., 1939, Il commercio di esportazione e di transito attraverso Trieste, “Geopolitica”, 3: 164–166.
Google Scholar

Jaranoff D., 1940, L᾿Italia nella penisola balcanica (alcune considerazioni di un geografo bulgaro), “Geopolitica”, 5: 202–205.
Google Scholar

Jaranoff D., 1940, La Bulgaria paese danubiano e mediterraneo, “Geopolitica”, 11: 469.
Google Scholar

Knox MacGregor, 1982, Mussolini unleashed, Cambridge University Press, Cambridge.
Google Scholar

La Marca N., 1979, Italia e Balcani fra le due guerre – Saggio di una ricerca sui tentativi italiani di espansione economica nel Sud Est europeo fra le due guerre, Bulzoni Editore, Roma: 58.
Google Scholar

Losano G.M., 2011, La geopolitica del Novecento, Bruno Mondadori, Milano.
Google Scholar

Lunder D., 1940, La grande ferrovia transbalcanica, “Geopolitica”, 5: 238.
Google Scholar

Lunder D., 1941, Razze e religioni nel mosaico jugoslavo, “Geopolitica”, 5: 270–271.
Google Scholar

Magugliani L., 1942, Impostazione geopolitica del bacino Mediterraneo, “Geopolitica”, 8–9: 374–375.
Google Scholar

Massi E., 1939, La nuova situazione adriatica, “Geopolitica”, 4: 203–208.
Google Scholar

Mazzini G., 1909, Politica internazionale. Lettere slave, Nerbini, Firenze.
Google Scholar

Morandi M., 1939a, Sintesi geopolitiche – N. 3: Il Mediterraneo, “Geopolitica”, 3: 160–161.
Google Scholar

Morandi M., 1939b, Sintesi geopolitiche – N. 10: Il bacino Danubiano, “Geopolitica”, 12: 628–629.
Google Scholar

Morandi M., 1940, Sintesi geo-storica: Il Mediterraneo, “Geopolitica”, 12: 564–565.
Google Scholar

Morandi M., 1941, Sintesi geopolitiche – N. 22: L᾿Adriatico, “Geopolitica”, 5: 294–295.
Google Scholar

N.d.D., 1939, A proposito della Transilvania, “Geopolitica”, 7–8: 415.
Google Scholar

N.d.D., 1939, Il problema di Trieste – osservazioni ed appunti geopolitici, “Geopolitica”, 3: 162.
Google Scholar

N.d.Dir, senza titolo, 1941, “Geopolitica”, 12: 568.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/23267240.1941.10622899

Nocera G., 1942, 120 anni – influenze straniere in Grecia e modifiche territoriali, “Geopolitica”, 1: 4–14.
Google Scholar

Norbedo E., 1939, Le conseguenze economiche dell᾿Anschluss sul movimento ferroviario di Trieste, “Geopolitica”, 3: 171–175.
Google Scholar

Palumbo A., 1940, Mediterraneo in guerra visto da Parigi, “Geopolitica”, 2: 216–220.
Google Scholar

Pasini F., 1939, Motivi geopolitici nella storia dell᾿irredentismo, “Geopolitica”, 10: 527–535.
Google Scholar

Pess R., 1940, Aspetti geopolitici dell᾿Albania, “Geopolitica”, 1: 9–16.
Google Scholar

Polli B., 1942, Ruolo dell᾿Ungheria nell᾿Europa centrale, “Geopolitica”, 8–9: 404–406.
Google Scholar

Pozzi R.A., 1941, Nostri problemi della razza, “Geopolitica”, 5: 262.
Google Scholar

Pracchi R., 1940, L᾿Italia nell᾿economia degli Stati balcanici – dal 1918 al 1938, “Geopolitica”, 11: 491–495.
Google Scholar

Prezzolini G., 1915, La Dalmazia, Libreria della Voce, Firenze.
Google Scholar

Rachello C., 1939, Aspetti dell᾿evoluzione economica di Trieste, “Geopolitica”, 3: 167–170.
Google Scholar

Revelli P., 1913, Una questione di geografia politica: l᾿Adriatico e il dominio del Mediterraneo orientale, “Rivista geografica italiana”, 111–112.
Google Scholar

Scocchi A., 1940, L᾿Italia e i Balcani nel pensiero di Mazzini, 11: 486–490.
Google Scholar

Scrosoppi P., 1941, Aspetti storici della questione geografico-etnica in Transilvania – I parte, “Geopolitica”, 11: 538–542.
Google Scholar

Scrosoppi P., 1941, Aspetti storici della questione geografico-etnica in Transilvania – II parte, “Geopolitica”, 12: 576–585.
Google Scholar

Sertoli Salis R., 1941, Croazia storica e politica, “Geopolitica”, 6–7: 303–311.
Google Scholar

Sinibaldi G., 2010, La geopolitica in Italia (1939–1942), libreria universitaria.it Edizioni, Padova.
Google Scholar

Susmel E.D., 1960, “Opera omnia di Benito Mussolini”, 31, La Fenice.
Google Scholar

Three asterisks, 1939, Il problema della Transilvania, “Geopolitica”, 5: 267–274.
Google Scholar

Three asterisks, 1939, Le tre vie della Romania, “Geopolitica”, 12: 608–609.
Google Scholar

Vinci A., 1990, Geopolitica e Balcani: l᾿esperienza di un gruppo di intellettuali in un Ateneo di confine, “Storia e Società”, 47: 87–127.
Google Scholar

Violante A., 2013, The creation of Kingdom of Croatia in 1941 on the pages of the periodical “l᾿Illustrazione italiana”, “Security Dimensions – International & National Studies”, 10.
Google Scholar

Wörsdörfer R., 2004, Il confine orientale – Italia e Jugoslavia dal 1915 al 1955, Il Mulino, Bologna.
Google Scholar