Zmiany ludnościowe małych miast w strefach zaplecza głównych aglomeracji miejskich w Polsce

Robert Szmytkie; Dominik Sikorski

doi:10.18778/1733-3180.31.01

Autor

Robert Szmytkie Uniwersytet Wrocławski, Wydział Nauk o Ziemi i Kształtowania Środowiska, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Zakład Geografii Społeczno-Ekonomicznej, Plac Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław https://orcid.org/0000-0001-6415-9342
Dominik Sikorski Uniwersytet Wrocławski, Wydział Nauk o Ziemi i Kształtowania Środowiska, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Zakład Geografii Społeczno-Ekonomicznej, Plac Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław https://orcid.org/0000-0003-2612-3490

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-3180.31.01

Słowa kluczowe:

zmiany ludnościowe, typy demograficzne miast, małe miasta, aglomeracje miejskie, Polska

Abstrakt

Celem artykułu jest identyfikacja głównych trendów zmian ludnościowych w małych miastach położonych w strefach zaplecza największych aglomeracji miejskich w Polsce w latach 1995–2018. Założono, że sytuacja ludnościowa małych miast jest w głównej mierze zależna od ich położenia względem miasta centralnego (a w zasadzie dostępności komunikacyjnej do miasta centralnego) oraz jego kondycji społeczno-gospodarczej. Analizę przeprowadzono dla miast położonych w strefach bezpośredniego oddziaływania ośrodków stanowiących rdzenie głównych, a zarazem największych pod względem liczby ludności aglomeracji miejskich w Polsce, tzn. Warszawy, Krakowa, Łodzi, Wrocławia, Poznania i Trójmiasta, koncentrując się na miastach małych, liczących do 20 tys. mieszkańców (67). Analiza trendów i głównych czynników zmian ludnościowych przy pomocy diagramu Webba umożliwiła wydzielenie 8 typów małych miast w zależności od ich sytuacji demograficznej. W korzystnej sytuacji ludnościowej są w szczególności małe miasta położone w pierwszym pierścieniu gmin otaczających miasto centralne i wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Bagiński E., 1998, Małe miasta w strukturze osiedleńczej Polski, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław.
Google Scholar

Bartosiewicz B., Kwiatek-Sołtys A., Kurek S., 2019, Does the process of shrinking concern also small towns? Lessons from Poland, „Quaestiones Geographicae”, 38 (4): 91–105.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2478/quageo-2019-0039

Bartosiewicz B., Marszał T. (red.), 2011, Kierunki i uwarunkowania rozwoju małych miast z perspektywy 20 lat transformacji. Studium przypadków, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar

Chądzyńska E., 2013, Kierunki rozwoju wybranych małych miast dolnośląskich w okresie 1995–2008, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica”, 15 (3): 305–317.
Google Scholar

Cieślak M. (red.), 1992, Demografia. Metody analizy i prognozowania, PWN, Warszawa.
Google Scholar

Dragan W., Chmielewska M., 2015, Restituted towns in the face of 21st century demographic changes / Miasta restytuowane w obliczu przemian demograficznych w XXI wieku, [w:] Krzysztofik R., Dymitrow M. (red.), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy, University of Gothenburg, Gothenburg: 271–293.
Google Scholar

Dziewoński K., 1990, Koncepcje i metody badawcze z dziedziny osadnictwa, „Prace Geograficzne IGiPZ PAN”, 154, Wydawnictwo PAN, Warszawa.
Google Scholar

Dziewoński K., Kiełczewska-Zaleska M., Kosiński L., Kostrowicki J., Leszczycki S. (red.), 1957, Studia geograficzne nad aktywizacją małych miast, „Prace Geograficzne IG PAN”, 9, PWN, Warszawa.
Google Scholar

Harasimowicz A., 2015, Efekty aglomeracji – czynnik czy bariera rozwoju miast? Analiza wybranych aspektów w świetle literatury przedmiotu, „Studia Miejskie”, 20: 23–34.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.25167/sm.2444

Heffner K. (red.), 2008a, Współczesne problemy rozwoju ośrodków lokalnych, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice.
Google Scholar

Heffner K., 2008b, Zmiany roli i kierunków rozwoju małych miast w strefach metropolitalnych, [w:] Heffner K., Marszał T. (red.), Ośrodki lokalne w strefie oddziaływania wielkich miast, „Biuletyn KPZK PAN”, 238: 6–23.
Google Scholar

Heffner K., Marszał T. (red.), 2005, Problemy rozwoju małych miast w wymiarze lokalnym i regionalnym, „Biuletyn KPZK PAN”, 220, Warszawa.
Google Scholar

Heffner K., Marszał T. (red.), 2006a, Uwarunkowania rozwoju małych miast, „Biuletyn KPZK PAN”, 226, Warszawa.
Google Scholar

Heffner K., Marszał T., 2006b, Uwarunkowania rozwoju i zmiany w zagospodarowaniu małych miast w Polsce w drugiej połowie XX w., [w:] Heffner K., Marszał T. (red.), Uwarunkowania rozwoju małych miast, „Biuletyn KPZK PAN”, 226: 7–20.
Google Scholar

Heffner K., Polko A. (red.), 2010, Transformacja funkcji miejskich w ośrodkach lokalnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice.
Google Scholar

Jażewicz I., 2005, Przemiany społeczno-demograficzne i gospodarcze w małych miastach Pomorza Środkowego w okresie transformacji gospodarczej, „Słupskie Prace Geograficzne”, 2: 71–79.
Google Scholar

Kałuża D., 2010, Migracje wewnętrzne a poziom rozwoju społeczno-gospodarczego wybranych największych miast w Polsce, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica”, 237: 29–41.
Google Scholar

Kantor-Pietraga I., Krzysztofik R., 2009, Rozwój demograficzny miast na obszarze województwa śląskiego od XIII do XXI wieku, Uniwersytet Śląski, Sosnowiec.
Google Scholar

Kantor-Pietraga I., Krzysztofik R., Runge J., 2012, Kontekst geograficzny i funkcjonalny kurczenia się małych miast w Polsce południowej, „Studia Ekonomiczne”, 92: 9–24, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach.
Google Scholar

Konecka-Szydłowska B., 2012, Szanse i zagrożenia rozwoju nowo utworzonych małych miast, „Studia Miejskie”, 7: 123–134.
Google Scholar

Konecka-Szydłowska B., 2016, Powiązania społeczno-gospodarcze i znaczenie małych miast aglomeracji poznańskiej, „Studia Ekonomiczne”, 279: 162–177.
Google Scholar

Konecka-Szydłowska B., Weltrowska J., 2006, Population changes in the towns of Wielkopolska Voivodeship, „Bulletin of Geography. Socio-Economic Series”, 5: 21–32.
Google Scholar

Kostrowicki J., 1953, Problematyka małych miast w Polsce w związku z badaniami nad warunkami ich aktywizacji, „Przegląd Geograficzny”, 25 (4): 12–52.
Google Scholar

Krzysztofik R., Szmytkie R., 2011, Studia na procesami i strukturami osadniczymi sieci miast Polski Południowej, Uniwersytet Śląski, Sosnowiec.
Google Scholar

Krzysztofik R., Szmytkie R., 2018, Procesy depopulacji w Polsce w świetle zmian bazy ekonomicznej miast, „Przegląd Geograficzny”, 90 (2): 309–329.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.2.6

Kwiatek-Sołtys A., 2004, Małe miasta województwa małopolskiego w okresie transformacji systemowej, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków.
Google Scholar

Kwiatek-Sołtys A., 2015, Population changes as litmus paper of the socio-economic development level of small towns in Poland, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Geographica”, 8: 39–53.
Google Scholar

Małuszyńska E., 1988, Cień wielkiego miasta. Procesy urbanizacyjne w strefie Poznania, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, 50 (3): 229–244.
Google Scholar

Markowski T., Marszał T., 2006, Metropolie, obszary metropolitalne, metropolizacja. Problemy i pojęcia podstawowe, Warszawa.
Google Scholar

Marszał T., 1998, Trends in the Development of Small Towns in Poland. Experiences and Prospects, „Regional Symbiosis”, 6: 61–72.
Google Scholar

Matczak A., Szymańska D., 1997, Studia nad strukturą przestrzenno-funkcjonalną miasta. Przykład Brodnica, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Google Scholar

Męczyński M., Konecka-Szydłowska B., Gadziński J., 2010, Poziom rozwoju społeczno-gospodarczego i klasyfikacja małych miast Wielkopolski, Ekspertyza na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego w Poznaniu, 69.
Google Scholar

Paradysz J., 2006, Prognozowanie demograficzne dla małych obszarów na przykładzie miasta Poznania w latach 2005–2030, „Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu”, 1142: 17–33.
Google Scholar

Parysek J., 2004, Trajektorie rozwoju miast polskich w latach 1992–2002, [w:] Parysek J. (red.), Rozwój regionalny i lokalny w Polsce w latach 1989–2002, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań: 117–132.
Google Scholar

Prognoza ludności gmin na lata 2017–2030, 2017, Departament Badań Demograficznych i Rynku Pracy, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.
Google Scholar

Sarzyński K., 2018, Sytuacja demograficzna małych miast w cieniu metropolii na przykładzie województwa małopolskiego, „Space – Society – Economy”, 24: 75–89.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-3180.24.05

Smętkowski M., Jałowiecki B., Gorzelak G., 2009, Obszary metropolitalne w Polsce – diagnoza i rekomendacje, „Studia Regionalne i Lokalne”, 1 (35): 52–73.
Google Scholar

Sokołowski D., Brudnicki R., Jaroszewska-Brudnicka R., 2011, Przekształcenia małych miast województwa kujawsko-pomorskiego, [w:] Bartosiewicz B., Marszał T. (red.), Przemiany przestrzeni i potencjału małych miast w wybranych regionach Polski z perspektywy 20 lat transformacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź: 119–139.
Google Scholar

Sołtys J., 2011, Przemiany małych miast w województwie pomorskim, [w:] Bartosiewicz B., Marszał T. (red.), Przemiany przestrzeni i potencjału małych miast w wybranych regionach Polski z perspektywy 20 lat transformacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź: 141–155.
Google Scholar

Spórna T., 2012, Modele przemian urbanizacyjnych w województwie śląskim, Uniwersytet Śląski, Sosnowiec.
Google Scholar

Straszewicz L., 1985, Strefa podmiejska. Pojęcia i definicje, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica”, 5: 7–16.
Google Scholar

Suchta J., Jasiński J., 2011, Małe miasta Warmii i Mazur w procesie transformacji, [w:] Bartosiewicz B., Marszał T. (red.), Przemiany przestrzeni i potencjału małych miast w wybranych regionach Polski z perspektywy 20 lat transformacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź: 77–91.
Google Scholar

Szczygielski J., 1972, Indywidualność geograficzna zdegradowanych miast w województwie łódzkim, „Zeszyty Naukowe UŁ”, Seria II, 49.
Google Scholar

Szmytkie R., 2013, W kwestii metropolii i obszarów metropolitalnych, „Przegląd Administracji Publicznej”, 2: 35–47.
Google Scholar

Szmytkie R., 2015, Zjawisko kurczenia się miast bardzo małych w Polsce, [w:] Wolaniuk A. (red.), Współczesne czynniki i bariery rozwoju miast, XXVIII Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź: 259–276.
Google Scholar

Szukalski P., 2012, Sytuacja demograficzna Łodzi, Wydawnictwo Biblioteka, Łódź.
Google Scholar

Szymańska D., Grzelak-Kostulska E., 2005a, Małe miasta w Polsce – zmiany ludnościowe i funkcjonalne w drugiej połowie XX wieku, [w:] Heffner K. (red.), Małe miasta a rozwój lokalny i regionalny, Akademia Ekonomiczna w Katowicach, Katowice: 59–90.
Google Scholar

Szymańska D., Grzelak-Kostulska E., 2005b, Problematyka małych miast w Polsce w świetle literatury, [w:] Heffner K., Marszał T. (red.), Problemy rozwoju małych miast w wymiarze lokalnym i regionalnym, „Biuletyn KPZK PAN”, 220: 21–36.
Google Scholar

Śleszyński P., 2013, Delimitacja Miejskich Obszarów Funkcjonalnych stolic województw, „Przegląd Geograficzny”, 85 (2): 173–197.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7163/PrzG.2013.2.2

Śleszyński P., 2015, Problemy delimitacji miejskich obszarów funkcjonalnych w Polsce, „Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna”, 29: 37–53.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/rrpr.2015.29.04

Śleszyński P., 2016, Współczesne i prognozowane uwarunkowania demograficzno-migracyjne w rozwoju miejskiego systemu osadniczego Polski, „Konwersatorium Wiedzy o Mieście”, 1 (29): 97–106.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2543-9421.01.11

Webb J.W., 1963, The natural and migrational components of population changes in England and Wales, 1921–1931, „Economic Geography”, 2: 130–148.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/142506

Zborowski A., Raźniak P., 2013, Suburbanizacja rezydencjonalna w Polsce – ocena procesu, „Studia Miejskie”, 9: 37–50.
Google Scholar

Zuzańska-Żyśko E., 2005, Małe miasta w okresie transformacji. Studium w regionie śląskim, Wydawnictwo Naukowe Śląsk, Katowice.
Google Scholar

Zuzańska-Żyśko E., 2007, Małe miasta w strefie oddziaływania ośrodków regionalnych, [w:] Heffner K., Marszał T. (red.), Małe miasta w obszarach metropolitalnych, „Biuletyn KPZK PAN”, 232: 62–78.
Google Scholar