Jakiej płci są piłkarzy(n)ki? Żeński futbol i antropologia zaangażowana

Autor

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.17.1.05

Słowa kluczowe:

antropologia sportu, piłka nożna, antropologia płci, sztuka ze społecznością, antropologia zaangażowana

Abstrakt

Artykuł dotyczy projektu „Piłkarzy(n)ki” ‒ queerowo-feministycznej interwencji artystycznej i obiektu do gry stworzonego z lokalną społecznością Poznania. Projekt ten powstał w wyniku dwuletnich badań etnograficznych (2016−2018) na temat marginalizacji żeńskiego futbolu w Polsce. Korzystam w nim z metodologii i teorii antropologii zaangażowanej (Scheper-Hughes 1995) oraz badań w działaniu jako sztuki ze społecznością (Červinková 2012; Bishop 2015; Rakowski 2018), poddając jednocześnie te nurty krytycznemu namysłowi. Artykuł pokazuje, jak inicjatywa łącząca badanie oraz działanie pomaga w uchwyceniu głosu dyskryminowanych piłkarek. Opisany projekt jest odpowiedzią na binarny podział płci w futbolu, symboliczną przemoc (Bourdieu, Wacquant 2001) oraz bezpodstawną degradację, której doświadczyły zawodniczki żeńskiej drużyny klubu Kotwica Kórnik. W tekście stawiam tezę, że piłka nożna to społeczna soczewka, która pokazuje, jak ukształtowany jest porządek płci naszego społeczeństwa.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Wika Krauz - Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych UW, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UW, Nauki o Kulturze i Religii

Wika Krauz, mgr, absolwentka Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UW, doktorantka w Szkole Doktorskiej Nauk Humanistycznych UW. Główne obszary zainteresowań naukowych: antropologia płci i seksualności, sportu, twarzy i ciała, socjologia i antropologia medycyny, feminizm, badania w działaniu, sztuka ze społecznością, autoetnografia.

Bibliografia

Augé Marc (2011) Nie-miejsca. Wprowadzenie do antropologii hipernowoczesności. Przełożył Roman Chymkowski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Birrell Susan (1988) Discourses on the Gender/Sport Relationship: From Women in Sport to Gender Relations. „Exercise and Sport Sciences Reviews”, vol. 16, s. 459−502.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1249/00003677-198800160-00017

Bishop Claire (2015) Sztuczne piekła. Sztuka partycypacyjna i polityka widowni. Przełożył Jacek Staniszewski. Warszawa: Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana.
Google Scholar

Bourdieu Pierre, Wacquant Loic J. D. (2001) Zaproszenie do socjologii refleksyjnej. Przełożyła Anna Sawisz. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Butler Judith (2008) Uwikłani w płeć. Feminizm i polityka tożsamości. Przełożyła Karolina Krasuska. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Google Scholar

Caudwell Jayne (2003) Sporting Gender: Women’s Footballing: Bodies as Sites/Sights for the (Re)Articulation of Sex, Gender, and Desire. „Sociology of Sport”, vol. 20, s. 371–386.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1123/ssj.20.4.371

Červinková Hana (2012) Badania w działaniu i zaangażowana antropologia edukacyjna. „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja”, t. 1, nr 57, s. 7−15.
Google Scholar

Collier Jane Fishburne, Rosaldo Michelle Z., Yanagisako Sylvia (2007) Czy rodzina istnieje? Nowe ujęcia antropologiczne [w:] Renata E. Hryciuk, Agnieszka Kościańska, red., Gender. Perspektywa antropologiczna, t. 1. Organizacja społeczna. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 60−75.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323551300.pp.60-75

Connell Raewyn, Messerschmidt James W. (2005) Hegemonic masculinity: Rethinking the concept. „Gender and Society”, vol. 19, no. 6, s. 829−859.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0891243205278639

Connell Raewyn (2013) Socjologia płci. Płeć w ujęciu globalnym. Przełożyła Olga Siara. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 15–60.
Google Scholar

Criado Perez Caroline (2020) Niewidzialne kobiety. Jak dane tworzą świat skrojony pod mężczyzn. Przełożyła Anna Sak. Kraków: Karakter.
Google Scholar

de Certeau Michel (2008) Wynaleźć codzienność: sztuki działania. Przełożyła Katarzyna Thiel-Jańczuk. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Google Scholar

Dufur Mikaela J., Linford Matthew K. (2010) Title IX: Consequences for Gender Relations in Sport. „Sociology Compass”, vol. 4/9, s. 732−748.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1751-9020.2010.00317.x

Dzik Aleksandra (2008) Kobieta w męskim świecie – konflikt czy spójność ról? Studium socjologiczne kobiet uprawiających „męskie” sporty. Na przykładzie wspinaczki wysokogórskiej, narciarstwa wysokogórskiego oraz ekstremalnych rajdów przygodowych. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 4, nr. 1, s. 116−135.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.4.1.05

Engels Fryderyk (1884) The Origin of the Family, Private Property and the State. Chicago: Charles H. Kerr & Company.
Google Scholar

Fasting Kari (2003) Small country – Big Results. Women’s Football in Norway. „Soccer and Society”, vol. 4, no. 2-3, s. 149−161.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/14660970512331390885

Fine Michelle, Bertram Corrine (1999) Sexing the globe [w:] D. Epstein, J. Sears, eds., A dangerous knowing: Sexuality, pedagogy and popular culture. London: Cassell, s. 153−163.
Google Scholar

Firestone Sulamith (1970) Dialectic of Sex: A Case for Feminist Revolution. New York: Morrow.
Google Scholar

Firth Raymond (2004) Czy antropologia społeczna ma przyszłość? [w:] Marian Kempny, Ewa Nowicka, red., Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Warszawa: PWN, s. 24–25.
Google Scholar

Grabowska Magdalena (2013) Od „gender” do „transgender”: ewolucja kategorii płci społeczno-kulturowej w naukach społecznych i prawie międzynarodowym. Warszawa: Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej.
Google Scholar

Grześkowiak Kamila (2014) Kto kopie jak baba? Renegocjowanie pozycji kobiet w sporcie na przykładzie piłki nożnej [w:] Michał Buchowski, Małgorzata Z. Kowalska, red., Nie tylko piłka w grze. Antropologiczne reprezentacje EURO 2012. Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje, s. 143–161.
Google Scholar

Hammersley Martyn, Atkinson Paul (2001) Metody badań terenowych. Przełożył Sławomir Dymczyk. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Google Scholar

Hillier Lynne (2005) Safe Spaces: The Upside of the Image Problem for Same Sex Attracted Young Women Playing Australian Rules Football. „Football Studies”, vol. 8, s. 51−64.
Google Scholar

Hryciuk Renata, Korolczuk Elżbieta (2012) Pożegnanie z Matką Polką? Dyskursy, praktyki i reprezentacje macierzyństwa we współczesnej Polsce. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323511175.pp.7-26

Izdebska Karolina (2018) Budowanie i splatanie, czyli społeczność jako „twórcza materia”. Z zapisków badaczki [w:] Jaśmina Wójcik, Igor Stokfiszewski, Izabela Jasińska, red., Sztuka ze społecznością. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, s. 98−115.
Google Scholar

Jacobs Barbara (2004) The Dick, Kerr’s Ladies. London: Robinson.
Google Scholar

Jakubowska Honorata (2006) Kobiety i piłka nożna. „Czas Kultury”, t. 2, s. 18−38.
Google Scholar

Jakubowska Honorata (2013) Sport kobiet i mężczyzn: uwarunkowania, różnice, granice. „Człowiek i Społeczeństwo”, t. 36, s. 7−10.
Google Scholar

Jakubowska Honorata (2015) Dlaczego kobiety nie oglądają piłki nożnej kobiet [w:] R. Kossakowski, J. Kurowski, J. Nowakowski, red., Modern futbol a świat kibiców. Pszczółki: Wydawnictwo Orbis Exterior, s. 71−88.
Google Scholar

Kościańska Agnieszka (2004) Ku odpowiedzialności. Etnologia w Polsce: tradycje i wyzwania. „Maszyna interpretacyjna. Pismo kulturalno-społeczne”, t. 6−7, nr 19−20, s. 12−13.
Google Scholar

Ogrodzka Dorota (2020) Pytania o kobiecość we wsiach Zaława i Cukrówka „Kultura oddolna” [dostęp 27 września 2020]. Dostępny w Internecie: https://kulturaoddolna.pl/pytania-o-kobiecosc/
Google Scholar

Pawłowska Kinga (2017) The Power of the Weak: Strategies of Power and Tactics of Resistance in Organization. “Social Studies: Theory and Practice”, t. 3, s. 39−60.
Google Scholar

Pfister Gertrude (2011) Women in Sport – Gender Relations and Future Perspectives [w:] Richard Giulianotti, ed., Sociology of Sport, vol. 2. Social Divisions and Conflicts in Sport. Los Angeles, London, New Delhi, Singapore, Washington: SAGE, s. 57−74.
Google Scholar

Plińska Weronika, Rakowski Tomasz (2010) Etnografia jako działanie społeczne/animacja kultury. „Prace Etnograficzne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, t. 38, s. 85–93.
Google Scholar

Rakowski Tomasz (2013) Etnografia/animacja/sztuka. Obrona metodologiczna. „Stan rzeczy”, t. 4, s. 38−63.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.51196/srz.4.4

Rakowski Tomasz (2018) Wieś, podmiotowości, działanie: sztuka wśród społeczności (community arts) [w:] Jaśmina Wójcik, Igor Stokfiszewski, Izabela Jasińska, red., Sztuka ze społecznością. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, s. 74−96.
Google Scholar

Scheper-Hughes Nancy (1995) The Primacy of the Ethical. Propositions for a Militant Anthropology. „Current Anthropology”, vol. 36, s. 409−440.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1086/204378

Sochacki Łukasz (2010) Antropologia zaangażowana (?). „Prace etnograficzne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, t. 38, s. 7−16.
Google Scholar

Songin-Mokrzan Marta (2013) Antropologia zaangażowana w Polsce. Poza postmodernistyczną koncepcję nauki. „Lud”, t. 97, s. 111−132.
Google Scholar

Songin-Mokrzan Marta (2014) Zwrot ku zaangażowaniu. Strategie konstruowania nowej tożsamości antropologii. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Google Scholar

Stokfiszewski Igor (2018) Sprawczość wspólnoty. W stronę radykalnego programu sztuki ze społecznością [w:] Jaśmina Wójcik, Igor Stokfiszewski, Izabela Jasińska, red., Sztuka ze społecznością. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, s. 14−51.
Google Scholar

Struzik Justyna (2012) Publiczna socjologia queer. „Studia Humanistyczne AGH”, t. 11/2, s. 93−103.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7494/human.2012.11.2.93

Suchocka Agnieszka (2011) Przemoc symboliczna jako element ukrytego programu kształcenia polskiej szkoły. „Zeszyty Naukowe AMW”, t. 4, s. 293−302.
Google Scholar

Williams Jean (2007) A Beautiful Game: International Perspectives on women’s football. Oxford: Berg.
Google Scholar

Wójcik Jaśmina, Stokfiszewski Igor, Jasińska Izabela, red. (2018) Sztuka ze społecznością. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2021-02-28

Jak cytować

Krauz, W. (2021). Jakiej płci są piłkarzy(n)ki? Żeński futbol i antropologia zaangażowana. Przegląd Socjologii Jakościowej, 17(1), 56–70. https://doi.org/10.18778/1733-8069.17.1.05