Dispositif Analysis in Eastern Europe: The Outline of a Research Program

Magdalena Nowicka-Franczak

doi:10.18778/1733-8069.16.4.08

Autor

Magdalena Nowicka-Franczak Zakład Badań Komunikacji Społecznej, Katedra Socjologii Kultury Instytut Socjologii, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Uniwersytet Łódzki, ul. Rewolucji 1905 r. 41/43 90-214 Łódź https://orcid.org/0000-0002-4535-4246

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.16.4.08

Słowa kluczowe:

analiza dyspozytywu, Europa Wschodnia, interdyscyplinarność, neoliberalizm, Polska

Abstrakt

Artykuł dotyczy zastosowań analizy dyspozytywu, inspirowanej przez późne prace Michela Foucaulta, w innym kontekście niż oryginalny. Autorka prezentuje główne założenia metodologiczne analizy dyspozytywu oraz czynniki, które blokują pełne wykorzystanie jej krytycznego i interdyscyplinarnego potencjału. Na podstawie przeglądu dorobku analizy dyspozytywu w postsocjalistycznej Europie Wschodniej autorka formułuje propozycję interdyscyplinarnego programu badawczego. Jego celem jest zaadaptowanie tego podejścia do badań wschodnioeuropejskich siatek władzy przy uwzględnieniu zarówno innego kontekstu historycznego, kulturowego i geopolitycznego niż w krajach Europy Zachodniej, jak i specyficznego postrzegania neoliberalizmu u Foucaulta. Rekomendacje metodologiczne są przedstawione na przykładzie dwóch obszarów badań: 1) pracy w polskim społeczeństwie potransformacyjnym i 2) reakcji na pedofilię w polskim Kościele katolickim.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Magdalena Nowicka-Franczak - Zakład Badań Komunikacji Społecznej, Katedra Socjologii Kultury Instytut Socjologii, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Uniwersytet Łódzki, ul. Rewolucji 1905 r. 41/43 90-214 Łódź

Magdalena Nowicka-Franczak is an Assistant Professor at the Department of Research on Social Communication, University of Lodz. Her academic interests focus on the public debate in Central and Eastern Europe, collective memory of Shoah and WWII, post-Foucauldian discourse analysis, and postcolonial studies. Her book, titled Niechciana debata. Spór o książki Jana Tomasza Grossa [Unwanted Debate: A Dispute on the Books by Jan Tomasz Gross] (2017), won Stanislaw Ossowski Prize of the Polish Sociological Association.

Bibliografia

Alvargonzález, David. 2011. “Multidisciplinarity, Interdisciplinarity, Transdisciplinarity, and the Sciences.” International Studies in the Philosophy of Science 25(4):387-403.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/02698595.2011.623366

Amaral, Luiz Guilherme Leite. 2016. The Church According to Foucault’s Concept of Apparatus, in Portuguese at INTERCOM – Estudos Interdisciplinares da Comunicação do XXI Congresso de Ciências da Comunicação na Região Sudeste. Retrevied March 16, 2019 https://www.academia.edu/32558718/The_Church_According_to_Foucaults_Concept_of_Apparatus
Google Scholar

Angermuller, Johannes. 2010. “Widerspenstiger Sinn. Skizze eines diskursanalytischen Forschungsprogramms nach dem Strukturalismus.” Pp. 71-100 in Diskursanalyse meets Gouverne mentalitätsforschung. Perspektiven auch das Verhältniss von Subjekt, Sprache, Macht und Wissen, edited by Johannes Angermuller and Silke van Dyk. Frankfurt am Main, New York: Campus.
Google Scholar

Augustyniak, Piotr. 2015. Homo polacus: Eseje o polskiej duszy. Cracow: Znak.
Google Scholar

Augustyniak, Piotr. 2019. Wyspiański: Burzenie polskiego kościoła. Studium o “Wyzwoleniu.” Cracow: Znak.
Google Scholar

Barthes, Roland. 1972. Mythologies. New York: Hill and Wang.
Google Scholar

Blanchet, Thomas, Lucas Chancel, and Amory Gethin. 2019. “How unequal is Europe? Evidence from Distributional National Accounts, 1980-2017”. WID.world WORKING PAPER, 6. Retrieved October 15, 2020 https://wid.world/document/bcg2019-full-paper/
Google Scholar

Bourdieu, Pierre. 1986. “The Forms of Capital.” Pp. 241-58 in Handbook of Theory and Research for Sociology of Education, edited by J. G. Richardson. New York, London: Greenwood Press.
Google Scholar

Buden, Boris. 2010. “Children of Postcommunism.” Radical Philosophy 159:18-25.
Google Scholar

Bugaj, Ryszard. 2015. Plusy dodatnie i ujemne, czyli polski kapitalizm bez solidarności. Warsaw: Poltext.
Google Scholar

Bührmann, Andrea D. 2004. “Das Auftauchen des unternehmerischen Selbst und seine gegenwärtige Hegemonialität. Einige grundlegende Anmerkungen zur Analyse des (Trans) Formierungsgeschehens moderner Subjektivierungsweisen.” Forum Qualitative Sozialforschung 6(1). Retrieved August 7, 2019 http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:0114-fqs0501165
Google Scholar

Bührmann, Andrea D., and Werner Schneider. 2008. Vom Diskurs zum Dispositiv. Eine Einführung in die Dispositivanalyse. Bielefeld: transcript.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/9783839408186

Choi, Bernard C. K. and Anita W. P. Pak. 2006. “Multidisciplinarity, Interdisciplinarity and Transdisciplinarity in Health Research, Services, Education and Policy: 1. Definitions, Objectives, and Evidence of Effectiveness.” Clinical and Investigative Medicine 29:351-364.
Google Scholar

Chutorański, Maksymilian. 2015. “Urządzenie (edukacyjne): sieci, dyskursy, ludzie, nie-ludzie.” Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja 18(4):7-21.
Google Scholar

Cruikshank, Barbara. 1999. The Will to Empower. Democratic Citizens and Other Subjects. Ithaca: Cornell University Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7591/9781501733918

Czyżewski, Marek. 2012. Wiedza specjalistyczna i praktyka społeczna – przemiany i pułapki. Pp. 71-93 in Kontrowersje dyskursywne. Między wiedzą specjalistyczną a praktyką społeczną, edited by Arkadiusz Jabłoński, Jan Szymczyk, and Mariusz Zemło. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Google Scholar

Czyżewski, Marek et al. 2017. “Wprowadzenie.” Pp. 9-25 in Analiza dyskursu publicznego. Przegląd metod i perspektyw badawczych, edited by Marek Czyżewski et al. Warsaw: Sedno.
Google Scholar

Dean, Mitchell. 2018. “Foucault and the Neoliberalism Controversy.” Pp. 40-53 in The SAGE Handbook of Neoliberalism, edited by Damien Cahill et al. London: SAGE Publications.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4135/9781526416001.n5

Diaz-Bone, Rainer. 2007. “Die französische Epistemologie und ihre Revisionen. Zur Rekonstruktion des methodologischen Standortes der Foucaultschen Diskursanalyse.” Forum Qualitative Sozialforschung 8 (2). Retrieved September 7, 2019 http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:0114-fqs0702241
Google Scholar

Ditrych, Ondřej. 2011. “The Dispositif of “Eastern Neighborhood”: A Framework for Analysis.” Pp. 27-34 in The Scale of Globalization. Think Globally, Act Locally, Change Individually in the 21st Century, edited by Přemysl Mácha, and Tomáš Drobík. Ostrava: University of Ostrava. Retrieved December 27, 2019 http://conference.osu.eu/globalization/publ2011/27-34_Ditrych.pdf
Google Scholar

Ditrych, Ondřej. 2014. Tracing the Discourses of Terrorism: Identity, Genealogy and State. New York: Palgrave Macmillan.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1057/9781137394965

Eco, Umberto, and Thomas A. Sebeok, eds. 1984. The Sign of Three: Dupin, Holmes, Peirce. Bloomington: Indiana University Press.
Google Scholar

Eyal, Gil, Ivan Szelenyi, and Eleanor R. Townsley. 2001. Making Capitalism Without Capitalists: The New Ruling Elites in Eastern Europe. London, New York: Verso.
Google Scholar

Florence, Maurice. 1988. “(Auto)biography: Michel Foucault 1926–1984.” History of the Present 4:13-15.
Google Scholar

Foucault, Michel. 1978. The History of Sexuality. Volume I: An Introduction. New York: Pantheon Books.
Google Scholar

Foucault, Michel. 1980. “The Confession of the Flesh.” Pp. 194-228 in Power/ Knowledge: Selected Interviews & Other Writings 1972–1977 by Michel Foucault, edited by Colin Gordon. New York: Pantheon Books.
Google Scholar

Foucault, Michel. 2000. “The Subject and Power.” Pp. 326-348 in Power, edited by James D. Faubion. New York: New York Press.
Google Scholar

Foucault, Michel. 2008. The Birth of Biopolitics: Lectures at the Collège de France 1978–1979. London: Palgrave.
Google Scholar

Foucault, Michel. 2018. Histoire de la sexualité IV: Les aveux de la chair. Paris: Gallimard.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14375/NP.9782072700378

Foucault, Michel and Paolo Caruso. 1999. “Who Are You, Professor Foucault?” Pp. 87-103 in Religion and Culture, edited by Jeremy R. Carrette. New York: Routledge.
Google Scholar

Gomułka, Stanisław. 1985. “Kornai’s Soft Budget Constraint and the Shortage Phenomenon: A Criticism and Restatement.” Economics of Planning 19(1):1-11.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/BF00400016

Hamann, Julian et al. 2019. “The Academic Dispositif: Towards a Context-Centred Discourse Analysis.” Pp. 57-81 in Quantifying Approaches to Discourse for Social Scientists. Postdisciplinary Studies in Discourse, edited by Ronny Scholz. Cham: Palgrave Macmillan.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-97370-8_3

Hoffarth, Britta. 2013. “Schmutzige Witze. Erkundung eines Bildungsereignisses im Geschlechter-Dispositiv.” Pp. 91-110 in Verortungen des Dispositiv-Begriffs. Analytische Einsätze zu Raum, Bildung, Politik, edited by Joannah Caborn Wengler, Britta Hoffarth, and Łukasz Kumięga. Wiesbaden: Springer VS.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-531-94260-5_6

Hušek, Petr and Kateřina Tvrdá. 2016. “The Collective Singularity of Anti-Racist Actors: A Case Study of the Roma Minority in the Czech Republic.” Ethnic and Racial Studies 39(1):49-67.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/01419870.2016.1096406

Jäger, Siegfried. 2012. Kritische Diskursanalyse. Eine Einführung. Duisburg: Edition DISS.
Google Scholar

Keller, Reiner. 1998. Müll. Die gesellschaftliche Konstruktion des Wertwollen. Opladen: Westdeutscher Verlag.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-322-99391-5

Keller, Reiner. 2005. Wissenssoziologische Diskursanalyse. Grundlegung eines Forschungsprogramms. Wiesbaden: VS Verlag.
Google Scholar

Keller, Reiner. 2007. “Diskurse und Dispositif analysieren. Die Wissenssoziologische Diskursanalyse als Beitrag zu einer wissensanalytischen Profilierung der Diskursforschung.” Forum Qualitative Sozialforschung 2(8). Retrieved December 7, 2019 http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:0114-fqs0702198
Google Scholar

Kideckel, David. 2014. “Post-socialism as Uncertainty, Uncertainty about Post-socialism.” Pp. 15-26 in Does East Go West?: Anthropological Pathways Through Postsocialism, edited by Christian Giordano, Francois Ruegg, and Andrea Boscoboinik. Berlin: LIT Verlag.
Google Scholar

Kornai, János. 1980. Economics of Shortage. Amsterdam: North-Holland Pub. Co.
Google Scholar

Kovacs, János M. 1992. Reform and Transformation. Eastern European Economics on the Threshold of Change. London: Routledge.
Google Scholar

Krasnodębski, Zdzisław. 2003. Demokracja peryferii. Gdansk: słowo/obraz terytoria.
Google Scholar

Kubala, Konrad. 2019. Racjonalność w dyskursach o pracy w Polsce (po) transformacyjnej. Lodz: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Kumięga, Łukasz. 2013. Rechtsextremistischer Straßendiskurs in Deutschland. Frankfurt am Main: Peter Lang Verlag.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3726/978-3-653-03685-5

Lakatos, Imre. 1968. “Criticism and the Methodology of Scientific Research Programmes.” Proceedings of the Aristotelian Society 69:149-186.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/aristotelian/69.1.149

Lakatos, Imre. 1999. “Lecture 8: The Methodology of Scientific Research Programmes.” Pp. 96-108 in For and Against Method, edited by Matteo Motterlini. Chicago, IL: University of Chicago Press.
Google Scholar

Leder, Andrzej. 2014. Prześniona rewolucja: Ćwiczenia z logiki historycznej. Warsaw: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Google Scholar

Lubaś, Marcin. 2017. “Sprzężenia krytyczne: antropologia, postsocjalizm, postkolonialność. Słowo wstępne.” Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Etnograficzne 45(4):VII–XX.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4467/22999558.PE.17.023.8886

Lyubenova, Rositsa. 2017. “Socialist Family as a Biopolitical Dispositif.” Pp. 123-134 in The New Diversity of Family Life in Europe: Mobile Ethnic Groups and Flexible Boundaries, edited by Banu Çitlak et al. Springer: Wiesbaden.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-658-17857-4_8

Łuczeczko, Paweł. 2012. “Antropologia współczesności w Polsce: narodziny, rozwój, perspektywy.” Rocznik Antropologii Historii 2(1):21-45.
Google Scholar

Maesse, Jens. 2017. “The Elitism Dispositif: Hierarchization, Discourses of Excellence and Organizational Change in European Economics.” Higher Education 73: 909-927.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/s10734-016-0019-7

Marttila, Tomas. 2015. “Post-Foundational Discourse Analysis: A Suggestion for a Research Program.” Forum Qualitative Sozialforschung 16(3). Retrieved December 7, 2019 http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:0114-fqs150319
Google Scholar

Mitterhofer, Hermann. 2016. Das Repräsentations-Dispositiv. Paderborn: Wilhelm Fink.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.30965/9783846761168

Mraović, Boriša. 2018. Heroism of Labor: The Anti-Fascist Front of Women and the Socialist Dispositif 1945–1953. Retrieved August 5, 2019 viewpointmag.com/2018/09/30/heroism-of-laborthe-anti-fascist-front-of-women-and-the-socialist-dispositif-1945-1953/
Google Scholar

Napiórkowski, Marcin. 2018. Mitologia współczesności. Warsaw: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Niediek, Imke. 2010. Das Subjekt im Hilfesystem. Eine Studie zur Individuellen Hilfeplanung im Unterstützten Wohnen für Menschen mit einer geistigen Behinderung. Wiesbaden: VS Verlag.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-531-92503-5

Nowicka-Franczak, Magdalena. 2017. Niechciana debata. Spór o książki Jana Tomasza Grossa. Warsaw: Sedno.
Google Scholar

Nowicka-Franczak, Magdalena. in print. “Post-Foucauldian Discourse and Dispositif Analysis in the Post-Socialist Field of Research: Methodological Remarks.” Qualitative Sociology Review 17(1).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8077.17.1.6

Ostrowicka, Helena. 2015. Przemyśleć z Michelem Foucaultem edukacyjne dyskursy o młodzieży: Dyspozytyw i urządzanie. Cracow: Impuls.
Google Scholar

Ostrowicka, Helena. 2016. “Apetyt na wiedzę? O perspektywie badania konsumpcjonizmu poznawczego.” Parezja 1:26-41.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15290/parezja.2016.05.03

Ostrowicka, Helena. 2019. Regulating Social Life: Discourses on the Youth and the Dispositif of Age. Cham: Palgrave Macmillan.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-16888-9

Ostrowicka, Helena, Justyna Spychalska-Stasiak, and Łukasz Stankiewicz. 2020. The Dispositif of the University Reform: Higher Education Policy Discourse in Poland. New York: Routledge.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780429199639

Paulus, Stefan. 2015. “Methodologische Uberlegungen und methodisches Vorgehen bei einer intersektionalen Dispositivanalyse.” Forum Qualitative Sozialforschung 16(1). Retrieved December 7, 2019 http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:0114-fqs1501210
Google Scholar

Peeters, Hugues and Philippe Charlier. 1999. “Contributions à une théorie du dispositif.” Hermès 25:15-23.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4267/2042/14969

Pezelj, Andrej. 2015. “Painting According to Foucault, in Spite of Foucault: The Pastoral Origins of Contemporary Art.” Pp. 240-251 in Engaging Foucault, vol. 2, edited by Marjan Ivković, Gazela Pudar Draško, and Srđan Prodanović. Belgrade: University of Belgrade, Institute for Philosophy and Social Theory.
Google Scholar

Porter-Szücs, Brian. 2011. Faith and Fatherland: Catholicism, Modernity, and Poland. New York: Oxford University Press.
Google Scholar

Profant, Tomáš. 2018. “The Social Construction of Slovakia as a Donor and its Power Effects.” Europe-Asia Studies 70(3):365-387.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/09668136.2018.1453486

Rabinow, Paul and Anthony Stavrianakis. 2013. Demands of the Day: On the Logic of Anthropological Inquiry. Chicago: University of Chicago Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226037073.001.0001

Raffnsøe, Sverre, Marius Gudmand-Høyer, and Morten S. Thaning. 2011. Foucault. Munich: Wilhelm Fink.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.36198/9783838584522

Raffnsøe, Sverre, Marius Gudmand-Høyer, and Morten S. Thaning. 2016. “Foucault’s Dispositif: The Perspicacity of Dispositif Analytics in Organizational Research.” Organization 23(2):272-298.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/1350508414549885

Ricken, Norbert. 2015. “Bildung als Dispositiv: Bemerkungen zur (Macht-)Logik eines Subjektivierungsmusters.” Pp. 41-58, in Medien – Bildung – Dispositive: Beiträge zu einer interdisziplinären Medienbildungsforschung, edited by J. Othmer and Andreas Weich. Wiesbaden: Springer VS.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-658-07186-8_3

Ritzer, George and Nathan Jurgenson. 2010. “Production, Consumption, Prosumption.” Journal of Consumer Culture 10(1):13-36.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/1469540509354673

Rose, Nadine. 2013. “Gebildete Körper – Verkörperte Ordnungen. Subjektivierungen im Ausländer-Dispositiv.” Pp. 111-128 in Verortungen des Dispositiv-Begriffs. Analytische Einsätze zu Raum, Bildung, Politik, edited by Joannah Caborn Wengler, Britta Hoffarth, and Łukasz Kumięga. Wiesbaden: Springer VS.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-531-94260-5_7

Schmidt, Jan C. 2008. “Towards a Philosophy of Interdisciplinarity: An Attempt to Provide a Classification and Clarification.” Praxis and Poiesis 5:53-71.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/s10202-007-0037-8

Sulima, Roch. 2000. Antropologia codzienności. Cracow: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Thelen, Tatjana. 2011. “Shortage, Fuzzy Property and other Dead Ends in the Anthropological Analysis of (Post)socialism.” Critique of Anthropology 31(1):43-61.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0308275X10393436

Toader, Florenta. 2014. “Politics and Leadership on Facebook during the 2012 Romanian Parliamentary Elections and the 2014 Euro-parliamentary Elections.” Management Dynamics in the Knowledge Economy 2(2):399-419.
Google Scholar

Toader, Florenta. 2017. “Discursive Strategies Used by Romanian Politicians in the Context of the Refugee Crisis.” Pp. 269-288 in Why Europe? Narratives and Counter-narratives of European Integration, edited by Alina Bârgaoanu, Raluca Buturoiu, and Loredana Radu. Berlin: Peter Lang Academic Research.
Google Scholar

Truschkat, Inga. 2008. Kompetenzdiskurs und Bewerbungsgespräche – Eine Dispositivanalyse (neuer) Rationalitäten sozialer Differenzierung. Wiesbaden: VS Verlag.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-531-91046-8

Wallerstein, Immanuel. 1974. The Modern World-System. New York: Academic Press.
Google Scholar

Warczok, Tomasz and Tomasz Zarycki. 2014. “Bourdieu Recontextualized: Redefinitions of Western Critical Thought in the Periphery.” Current Sociology 62(3):334-351.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0011392114523974

Wasilewski, Jacek. 2012 Opowieści o Polsce: Retoryka narracji. Warsaw: Headmade.
Google Scholar

Wnuk-Lipiński, Edmund. 1996. Demokratyczna rekonstrukcja. Z socjologii radykalnej zmiany ustrojowej. Warsaw: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Zamora, Daniel and Michael C. Behrent, eds. 2016. Foucault and Neoliberalism. Cambridge: Polity Press.
Google Scholar

Zarycki, Tomasz. 2014. “Innowacjonizm jako legitymizacja. Dyskursy innowacji, gospodarki opartej na wiedzy, społeczeństwa informacyjnego i pokrewne w perspektywie krytycznej.” Zarządzanie Publiczne 1(27):20-34.
Google Scholar