Bieg z przeszkodami. Ambiwalencje sukcesu artystycznego w poszerzonym polu kultury
DOI:
https://doi.org/10.18778/1733-8069.16.2.07Słowa kluczowe:
sukces artystyczny, strategie adaptacji, dynamika karier, poszerzenie pola kultury, sektor kulturyAbstrakt
Celem artykułu jest analiza ambiwalentnego charakteru kategorii sukcesu w świecie społecznym artystów. W tekście przedstawiam znaczenia sukcesu z perspektywy twórców, osadzając narracje zogniskowane wokół sukcesu w kontekście przemian poszerzonego pola kultury. Wyjaśniam, jakie znaczenie ma transformacja pola kultury dla strategii adaptacyjnych stosowanych przez artystów. Odwołując się do prekarnych doświadczeń twórców, dokonuję rekonstrukcji sposobów zarządzania przez nich ich własnymi karierami. Bazując na zebranym materiale empirycznym, próbuję jednocześnie odpowiedzieć na pytanie o trudności i wątpliwości związane z osiąganiem sukcesu w środowisku artystycznym oraz opisać uwarunkowania defensywno-kompensacyjnej strategii zarządzania sukcesem. W zakończeniu tekstu formułuję wnioski dotyczące sposobów hakowania przez artystów reguł gry zainstalowanych w poszerzonym polu kultury.
Pobrania
Bibliografia
Abbing Hans (2002) Why Are Artists Poor? The Exceptional Economy of the Arts. Amsterdam: Amsterdam University Press.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1515/9789048503650
Allen Paul (2014) Artist Management for the Music Business. New York: Routledge.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4324/9781315885148
Bachórz Agata, Stachura Krzysztof (2015a) Trajektorie sukcesu artystycznego. Strategie adaptacji artystów w polu kultury. Gdańsk: Instytut Kultury Miejskiej.
Google Scholar
Bachórz Agata, Stachura Krzysztof (2015b) W poszukiwaniu punktów stycznych. Rekonstrukcja dyskursu o problemach (nie)uczestnictwa w kulturze. Gdańsk: Instytut Kultury Miejskiej.
Google Scholar
Bachórz Agata i in. (2016) Kulturalna hierarchia. Nowe dystynkcje i powinności w kulturze a stratyfikacja społeczna. Gdańsk: Instytut Kultury Miejskiej.
Google Scholar
Bachórz Agata i in. (2019) Gra w kulturę. Przemiany pola kultury w erze poszerzenia. Gdańsk: Instytut Kultury Miejskiej.
Google Scholar
Baczko-Dombi Anna, Wysmułek Ilona (2014) Czynniki sukcesu. Ciężka praca i talent czy pochodzenie i szczęście? IFiS PAN: Zespół Porównawczych Analiz Nierówności Społecznych [dostęp 3 lutego 2020 r.]. Dostępny w Internecie: http://polishpanelsurvey.files.wordpress.com/2014/03/polpan_czynniki-sukcesu.pdf
Google Scholar
Battenfield Jackie (2009) The Artist’s Guide. How to Make a Living Doing What You Love. Boston: Da Capo Lifelong Books.
Google Scholar
Becker Howard S. (2008) Art Worlds. 25th Anniversary Edition. Updated and Expanded. Berkeley, Los Angeles, London: University of California Press.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv11hpss4
Beeching Angela Myles (2010) Beyond Talent: Creating a Successful Career in Music. Oxford: Oxford University Press.
Google Scholar
Belfiore Eleonora (2002) Art as a Means of Alleviating Social Exclusion: Does It Really Work? A Critique of Instrumental Cultural Policies and Social Impact Studies in the UK. „International Journal of Cultural Policy”, vol. 8, no. 1, s. 91–106.
Google Scholar
Bendassolli Pedro F., Wood Jr. Thomaz (2012) Careers Boundaries in the Arts in Brazil: An Exploratory Study. „The Qualitative Report”, vol. 17, s. 1–27 [dostęp 15 sierpnia 2019 r.]. Dostępny w Internecie: http://www.nova.edu/ssss/QR/QR17/bendassoli.pdf
Google Scholar
Blumer Herbert (2008) Interakcjonizm symboliczny. Perspektywa i metoda. Przełożyła Grażyna Woroniecka. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Google Scholar
Błaszczyk Mateusz, Cebula Michał (2016) Uczestnictwo w kulturze a uczestnictwo w mieście. O kapitałach kulturowych i różnorodności stylów życia mieszkańców dużego miasta. „Studia Socjologiczne”, t. 1, s. 100–126.
Google Scholar
Bogacz-Wojtanowska Ewa i in. (2015) Ogólnopolskie Badanie Losów Zawodowych Absolwentów Uczelni Artystycznych – raport ogólny. Kraków [dostęp 15 sierpnia 2019 r.]. Dostępny w Internecie: http://artystapostudiach.pl/public/download/Badanie%20Los%C3%B3w%20Zawodowych%20Absolwent%C3%B3w%20Uczelni%20Artystycznych.%20Raport%20z%20bada%C5%84%20ilo%C5%9Bciowych%202017.pdf
Google Scholar
Boltanski Luc, Chiapello Eve (2007) The New Spirit of Capitalism. London: Verso.
Google Scholar
Bourdieu Pierre (1993) The Field of Cultural Production. Essays on Art and Literature. Cambridge: Polity Press.
Google Scholar
Bourdieu Pierre (1996) The Rules of Art. Genesis and Structure of the Literary Field. Cambridge: Polity Press.
Google Scholar
Bowness Alan (1989) The Conditions of Success. How the Modern Artist Rises to Fame. London: Thames & Hudson.
Google Scholar
Bridgstock Ruth S. (2013) Professional Capabilities for Twenty-First Century Creative Careers: Lessons from Outstandingly Successful Australian Artists and Designers. „The International Journal of Art and Design Education”, vol. 32, no. 2, s. 176–189.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1111/j.1476-8070.2013.01756.x
Burland Karen, Davidson Jane W. (2002) Training the Talented. „Music Education Research”, vol. 4, no. 1, s. 121–140.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/14613800220119813
Charmaz Kathy (2009) Teoria ugruntowana. Praktyczny przewodnik po analizie jakościowej. Przełożyła Barbara Komorowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Czarnecki Sławomir i in. (2012) Poszerzenie pola kultury. Diagnoza potencjału sektora kultury w Gdańsku. Gdańsk: Instytut Kultury Miejskiej.
Google Scholar
Denzin Norman K. (1990) Reinterpretacja metody biograficznej w socjologii: znaczenie a metoda w analizie biograficznej [w:] Jan Włodarek, Marek Ziółkowski, red., Metoda biograficzna w socjologii. Warszawa, Poznań: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 55–69.
Google Scholar
Dobosz Katarzyna, Jarmuł Agnieszka, Poręba Adam, red. (2011) Kultura szeroka. Księga wyjścia na przykładzie 25 lubelskich środowisk kulturalnych. Lublin: Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”.
Google Scholar
Domański Henryk (2012) Prestiż. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Google Scholar
Drozdowski Rafał (2017). Dlaczego trudno brać kulturę na serio?. „Kultura i Rozwój”, t. 3, nr 4, s. 41–52.
Google Scholar
Dyoniziak Ryszard (1968) Awans społeczny a poczucie sukcesu lub zawodu życiowego. „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, t. 30, nr 1, s. 253–270.
Google Scholar
Fatyga Barbara (2017) Teoria żywej kultury: źródła i powody jej powstania. „Kultura i Rozwój”, t. 3, nr 4, s. 29–39.
Google Scholar
Fatyga Barbara, Dudkiewicz Magdalena, Tomanek Paweł (2012) „Kultura pod pochmurnym niebem”. Dynamiczna diagnoza kultury Warmii i Mazur. Raport i rekomendacje praktyczne. Olsztyn, Warszawa: Centrum Inicjatyw i Edukacji Kulturalnej.
Google Scholar
Folga-Januszewska Dorota, Kiliszek Joanna, red., (2018) Wizualne Niewidzialne. Sztuki wizualne w Polsce. Stan, rola i znaczenie. Warszawa: Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie.
Google Scholar
Forkert Kirsten (2013) Artistic Lives. Surrey, Burlington: Ashgate.
Google Scholar
Foucault Michel (2011) Narodziny biopolityki. Przełożył Michał Herer. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Giddens Anthony (1991) Modernity and Self-Identity: Self and Society in the Late Modern Age. Cambridge: Polity Press.
Google Scholar
Giuffre Katherine (1999) Sandpiles of Opportunity: Success in the Art World. „Social Forces”, vol. 77, no. 3, s. 815–832.
Google Scholar
Gladwell Malcolm (2008) Outliers. The Story of Success. New York, Boston, London: Little, Brown and Company.
Google Scholar
Gładys-Jakóbik Jolanta, Książkiewicz Izabela (2005) Podsumowanie: polska miara sukcesu [w:] Jolanta Gładys-Jakóbik, red., Różne oblicza i uwarunkowania sukcesu we współczesnej Polsce. Warszawa: Szkoła Główna Handlowa, s. 133–146.
Google Scholar
Grant Daniel (2010) The Business of Being an Artist. Fourth Edition. New York: Allworth Press.
Google Scholar
Grzeszczyk Ewa (2003) Sukces: amerykańskie wzory – polskie realia. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Google Scholar
Hauser Arnold (1974) Społeczna historia sztuki i literatury, t. 2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar
Heinich Nathalie (2007) Być artystą. Rzecz o przekształceniach statusu malarzy i rzeźbiarzy. Warszawa: Vizja Press & IT.
Google Scholar
Hughes Diane i in. (2013) What constitutes artist success in the Australian music industries?. „International Journal of Music Business Research”, vol. 2, no. 2, s. 61–80.
Google Scholar
Ilczuk Dorota (2017) Wsparcie dla twórców i artystów. Perspektywa międzynarodowa. Warszawa: Uniwersytet SWPS, Wydział Nauk Humanistycznych i Społecznych.
Google Scholar
Ilczuk Dorota i in. (2015) Artyści na rynku pracy. Kraków: Attyka.
Google Scholar
Kaczmarek Stella, Posłuszna Joanna (2019) Uwarunkowania finansowania twórców i artystów w Polsce. „Optimum. Economic Studies”, t. 3, nr 97, s. 177–188.
Google Scholar
Kłosowski Wojciech, red., (2011) Kierunek kultura. W stronę żywego uczestnictwa w kulturze. Warszawa: Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki.
Google Scholar
Kos Ewa Arleta (2018) Doświadczenia biograficzne kobiet odnoszących sukcesy zawodowe. Warunki uczestnictwa społecznego. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Kowalewski Maciej, Nowak Anna, Thurow Regina (2015) Nowe role środowisk twórczych: pracownicy socjalni, terapeuci, doradcy [dostęp 15 sierpnia 2019 r.]. Dostępny w Internecie: https://www.academia.edu/19969733/M._Kowalewski_A._Nowak_R._Thurow_2015_Nowe_role_%C5%9Brodowisk_tw%C3%B3rczych_pracownicy_socjalni_terapeuci_doradcy._Raport_z_bada%C5%84
Google Scholar
Kozłowski Michał, Sowa Jan, Szreder Kuba (2014a) Fabryka sztuki. Podział pracy oraz dystrybucja kapitałów społecznych w polu sztuk wizualnych we współczesnej Polsce. Warszawa: Wolny Uniwersytet Warszawy.
Google Scholar
Kozłowski Michał, Sowa Jan, Szreder Kuba (2014b) Konkluzje badania: prekarność, projekt i miłość do sztuki [w:] ciż, Fabryka sztuki. Podział pracy oraz dystrybucja kapitałów społecznych w polu sztuk wizualnych we współczesnej Polsce. Warszawa: Wolny Uniwersytet Warszawy, s. 34–76.
Google Scholar
Krajewski Marek (2013) W kierunku relacyjnej koncepcji uczestnictwa w kulturze. „Kultura i Społeczeństwo”, t. 1, s. 29–67.
Google Scholar
Krajewski Marek (2017) „Ja poszerzam”, „Ty poszerzasz”… Poszerzanie pola kultury i wynikające stąd nieporozumienia [w:] Cezary Obracht-Prondzyński, Piotr Zbieranek, red., Pomorskie poszerzenie pola kultury. Dylematy – konteksty – działania. Gdańsk: Nadbałtyckie Centrum Kultury, Pomorskie Centrum Badań nad Kulturą UG, s. 29–42.
Google Scholar
Krajewski Marek, Schmidt Filip (2017) Co to znaczy być artystą/artystką. „Kultura i Społeczeństwo”, t. 1, s. 69–97.
Google Scholar
Krajewski Marek, Schmidt Filip (2018) Wyniki badań [w:] Dorota Folga-Januszewska, Joanna Kiliszek, red., Wizualne Niewidzialne. Sztuki wizualne w Polsce. Stan, rola i znaczenie. Warszawa: Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, s. 3–124.
Google Scholar
Kurz Iwona (2019) Powrót centrali, państwowcy wyklęci i kasa. Raport z „dobrej zmiany” w kulturze. Warszawa: Instytut Studiów Zaawansowanych.
Google Scholar
Lahire Bernard (2010) The Double Life of Writers. „New Literary History”, vol. 41, no. 2, s. 443–465.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1353/nlh.2010.0001
Leśniewski Andrzej (2015) Wizerunek artysty kreowany rządowymi/samorządowymi politykami kulturalnymi [w:] Natalia Brylowska, Anna Pekaniec, red., Sztuka, polityka, pieniądze. Sytuacja artysty w świecie współczesnym. Gdańsk: Instytut Kultury Miejskiej, s. 51–62.
Google Scholar
Lewicki Mikołaj, Filiciak Mirosław (2017) Wynalezienie poszerzonego pola kultury. „Kultura i Rozwój”, t. 1, nr 2, s. 7–31.
Google Scholar
Lysgård Hans Kjetil (2013) The Definition of Culture in Culture-Based Urban Development Strategies: Antagonisms in the Construction of a Culture-Based Development Discourse. „International Journal of Cultural Policy”, vol. 19, no. 2, s. 182–200.
Google Scholar
Łazarowicz-Kowalik Marta (2015) Anatomia sukcesu w nauce. Studium socjologiczne laureatów konkursów fundacji na rzecz nauki polskiej [dostęp 3 lutego 2020 r.]. Dostępny w Internecie: https://depotuw.ceon.pl/bitstream/handle/item/1448/praca%20doktor-ska_Marta%20%C5%81azarowicz-Kowalik.pdf
Google Scholar
Łuczaj, Kamil (2018) Sytuacja estetyczna w świecie agencji reklamowych. Co socjologia reklamy może zaczerpnąć z estetyki i socjologii sztuki?. „Pogranicze. Studia Społeczne”, t. 34, s. 64–84.
Google Scholar
Menger Pierre-Michel (2018) Inequalities in the Arts [ w:] Jeffrey A. Halley, Daglind E. Sonolet, eds., Bourdieu in Question. New Directions in French Sociology of Art. Leiden, Boston: Brill, s. 161–180.
Google Scholar
Merton Robert K. (1968) The Matthew Effect in Science. „Science”, vol. 159, s. 56–63.
Google Scholar
Młodożeniec Marek, Knapińska Anna (2013) Czy nauka wciąż ma męską płeć? Udział kobiet w nauce. „Nauka”, t. 2, s. 47−72.
Google Scholar
Możdżyński Paweł (2018) Eventy i projekty. Transfery innowacji pomiędzy polem sztuki a życiem codziennym i gospodarką w XX i XXI wieku. „Pogranicze. Studia Społeczne”, t. 34, s. 7–18.
Google Scholar
Mulkay Michael, Chaplin Elizabeth (1982) Aesthetics and the Artistic Career: A Study of Anomie in Fine-Art Painting. „The Sociological Quarterly”, vol. 23, s. 117–138.
Google Scholar
Murzyn-Kupisz Monika, Działek Jarosław, red., (2017) The Impact of Artists on Contemporary Urban Development in Europe. Cham: Springer.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-53217-2
Osęka Andrzej (1975) Mitologie artysty. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar
Pinheiro Diogo L., Dowd Timothy J. (2009) All That Jazz: The Success of Jazz Musicians in Three Metropolitan Areas. „Poetics”, vol. 37, s. 490–506.
Google Scholar
Platman Kerry (2004) ‘Portfolio Careers’ and the Search for Flexibility in Later Life. „Work, Employment and Society”, vol. 18, no. 3, s. 573–599.
Google Scholar
Prus Robert (1995) Symbolic Interaction and Ethnographic Research. Intersubjectivity and the Study of Human Lived Experience. Albany: State University of New York Press.
Google Scholar
Rokicka Ewa, Kruczkowska Patrycja (2013) Instytucje kultury i ich wykluczeni [w:] też, red., Ekskluzja w dyskursie pracowników instytucji kultury. Łódź: Katedra Socjologii Ogólnej Uniwersytetu Łódzkiego, s. 2–24.
Google Scholar
Sadura Przemysław (2017) Poszerzanie bez uprzedzeń. Instytucje lokalne i podziały społeczne w nowym dyskursie o kulturze. „Kultura i Rozwój”, t. 3, nr 4, s. 53–70.
Google Scholar
Shibutani Tamotsu (1955) Reference Groups as Perspectives. „American Journal of Sociology”, vol. 60, s. 562–569.
Google Scholar
Siechowicz Paweł, Wiśniewska Aleksandra, Kurek Przemysław (2016) Inwestycje w kulturze a bieżąca działalność kulturalna w latach 2001‒2013. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
Google Scholar
Strauss Anselm (1978) A Social World Perspective [w:] Norman Denzin, ed., Studies in Symbolic Interaction, Volume 1. Greenwich: JAI Press, s. 119–128.
Google Scholar
Szreder Kuba (2018) Instituting the Common in Artistic Circulation: From Entrepreneurship of the Self to Entrepreneurship of the Multitude. „Praktyka Teoretyczna”, t. 1, nr 27, s. 193–223.
Google Scholar
Szulborska-Łukaszewicz Joanna (2017) Zarządzanie i teatr. O statusie artysty w Polsce. „Zarządzanie w Kulturze”, t. 18, nr 3, s. 373–394.
Google Scholar
Wagner Ina, Wodak Ruth (2006) Performing success: identifying strategies of self-presentation in women’s biographical narratives. „Discourse & Society”, vol. 17, no. 3, s. 385–411.
Google Scholar
Wagner Izabela (2015) Producing Excellence. The Making of Virtuosos. New Brunswick: Rutgers University Press.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.36019/9780813570075
Walczak Wojciech, Wyrzykowska Katarzyna M., Socha Ziemowit (2016) Dynamika karier muzyków w obszarze całego środowiska muzycznego. Warszawa: Fundacja Polskiej Rady Muzycznej.
Google Scholar
Woźniak Wojciech (2013) Instytucja kultury jako miejsce pracy. Wnioski z wywiadów swobodnych [w:] Ewa Rokicka, Patrycja Kruczkowska, red., Ekskluzja w dyskursie pracowników instytucji kultury. Łódź: Katedra Socjologii Ogólnej Uniwersytetu Łódzkiego, s. 146–178.
Google Scholar
Wyrzykowska Katarzyna M., Zawadzka Kinga (2018) Wybrańcy czy ofiary losu? Kilka uwag o prestiżu zawodowym osób wykonujących profesje muzyczne w Polsce. „Pogranicze. Studia Społeczne”, t. 34, s. 149–169.
Google Scholar
Zawistowski Władysław (2017) Poszerzając, nie zapominajmy o punkcie odniesienia [w:] Cezary Obracht-Prondzyński, Piotr Zbieranek, red., Pomorskie poszerzenie pola kultury. Dylematy – konteksty – działania. Gdańsk: Nadbałtyckie Centrum Kultury, Pomorskie Centrum Badań nad Kulturą UG, s. 297–300.
Google Scholar
Znaniecki Florian (1937) Rola społeczna artysty. „Wiedza i Życie”, t. 8/9, s. 13–31.
Google Scholar
Zolberg Vera L (2015) A Cultural Sociology of the Arts. „Current Sociology Review”, vol. 63, no. 6, s. 896–915.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1177/0011392114551652
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
