Zmiany pozycji ordynatów nieświeskich w XVIII wieku

Andrzej Stroynowski

doi:10.18778/1644-857X.19.01.04

Autor

Andrzej Stroynowski Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie, Wydział Filologiczno-Historyczny, Instytut Historii, Zakład Historii Nowożytnej https://orcid.org/0000-0002-4747-3636

DOI:

https://doi.org/10.18778/1644-857X.19.01.04

Słowa kluczowe:

Rzeczpospolita XVIII wieku, Radziwiłłowie, Nieśwież, ordynacje

Abstrakt

Pozycja Radziwiłłów ordynatów na Nieświeżu wyrażała się w koligacjach, pełnionych urzędach, posiadanym majątku i wpływach politycznych. W celu określenia ich pozycji najistotniejsze jest przedstawienie ich wpływów politycznych, które zmieniały się w ciągu całego wieku. Tu omówiono zmiany pozycji trzech kolejnych ordynatów: kanclerza Karola Stanisława, hetmana Michała Kazimierza i wojewody Karola Stanisława, który zdobył największą popularność i pozycję polityczną.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD] Archiwum Radziwiłłów [AR] dz. II 2864, 2881, 3158, 3169, 3198;
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD] Archiwum Radziwiłłów [AR] dz. IV 19, 21, 28, 33, 238, 612, 616, 621, 623;
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD] Archiwum Radziwiłłów [AR] dz. IVa 28, 29;
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD] Archiwum Radziwiłłów [AR] dz. V 1054, 1335, 2182, 12807, 14944;
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD] Archiwum Radziwiłłów [AR] dz. VI, II-79, II-80ª.
Google Scholar

Biblioteka Czartoryskich w Krakowie [B. Czart.] rkps 686, 920.
Google Scholar

Codzienne kłopoty, wielkie interesa i podwójna elekcja. Korespondencja radziwiłłowskich urzędników z księżną Anną z Sanguszków Radziwiłłową i jej synem Michałem Kazimierzem z lat 1733/1734 roku, wyd. J. Dygdała, Warszawa 2013.
Google Scholar

Diarjusz Sejmu Ordynaryjnego według kadencji swojej w Warszawie przypadającego, a 2 Octobris 1758 zaczętego, [w:] Diarjusze sejmowe z wieku XVIII, t. III, wyd. W. Konopczyński, Warszawa 1937, s. 251–292.
Google Scholar

Karpiński F., Anegdoty i sensacje obyczajowe wieku Oświecenia w Polsce. Dokumenty, wspomnienia, facecje, zebrał i oprac. R. Kaleta, Warszawa 1958.
Google Scholar

Kausch J.J., Wizerunek narodu polskiego. Opis podróży ze Śląska do Krakowa w Małopolsce, [w:] Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców, oprac. W. Zawadzki, t. II, Warszawa 1963, s. 267–379.
Google Scholar

Kitowicz J., Opis obyczajów za panowania Augusta III, wyd. 3, oprac. R. Pollak, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970.
Google Scholar

Kołłątaj H., Stan oświecenia w Polsce w ostatnich latach panowania Augusta III (1750–1764), oprac. J. Hulewicz, Wrocław 1953.
Google Scholar

Korespondencja księcia Karola Stanisława Radziwiłła wojewody wileńskiego „Panie Kochanku” 1744–1790 z archiwum w Werkach, wyd. C. Jankowski, Kraków 1898.
Google Scholar

Kotłubaj E., Galeria nieświeżska portretów Radziwiłłowskich, Wilno 1859.
Google Scholar

Koźmian K., Pamiętniki, t. III, Wrocław 1972.
Google Scholar

Matuszewicz M., Diariusz życia mego, oprac. B. Królikowski, komentarz Z. Zielińska, t. I, Warszawa 1986.
Google Scholar

Naruszewicz A.S., Dyjaryjusz podróży Jego Królewskiej Mości na sejm grodzieński, wyd. M. Bober-Jankowska, Warszawa 2008.
Google Scholar

Niemcewicz J.U., Pamiętniki czasów moich, oprac. J. Dihm, t. I, Warszawa 1957.
Google Scholar

Podróże litewskiego magnata do Gdańska, Człuchowa, a nawet i dalej… Fragmenty „Diariusza” Michała Kazimierza Radziwiłła „Rybeńki” z lat 1721, 1737 i 1752, wyd. J. Dygdała, Warszawa 2013.
Google Scholar

Radziwiłł K.S., Diariusz peregrynacji europejskiej (1684–1687), oprac. A. Kucharski, Toruń 2011.
Google Scholar

Radziwiłł K.S., Korespondencya ks. Karola Stanisława Radziwiłła wojewody wileńskiego „Panie Kochanku” (1762–1790) ze zbiorów familijnych, red. K. Waliszewski, Kraków 1888.
Google Scholar

Radziwiłł K.S., Listy księcia Karola Stanisława Radziwiłła „Panie Kochanku” (1751–1790) z różnych archiwów, red. E. Łuniński, Warszawa 1906.
Google Scholar

Rzewuski H., Pamiętnik Soplicy, oprac. Z. Lewinówna, Warszawa 1978.
Google Scholar

Schlemüller W., Diariusz podróży na sejm grodzieński 1752, [w:] Cudzoziemcy o Polsce. Relacje i opinie, wybrał i oprac. J. Gintel, t. II, Kraków 1971, s. 22–34.
Google Scholar

Stanisław August Poniatowski, Pamiętniki, oprac. Z. Góralski, t. I, Warszawa 1995.
Google Scholar

Volumina legum, wyd. J. Ohryzko, t. VII–VIII, Petersburg 1860.
Google Scholar

Volumina legum. Wydawnictwo Komisyi Prawniczej Akademii Umiejętności w Krakowie, t. IX, Kraków 1889.
Google Scholar

Zaleski B., Korespondencja krajowa Stanisława Augusta z lat 1784 do 1792, Poznań 1872.
Google Scholar

Anusik Z., Stroynowski A., Problemy majątkowe Radziwiłłów w XVIII w., „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 1987, t. XLVIII, s. 79–115.
Google Scholar

Anusik Z., Stroynowski A., Radziwiłł Dominik, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXX, Wrocław 1987, s. 176–178.
Google Scholar

Anusik Z., Stroynowski A., Radziwiłł Hieronim Wincenty, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXX, Wrocław 1987, s. 188–190.
Google Scholar

Anusik Z., Stroynowski A., Radziwiłłowie w epoce saskiej. Zarys dziejów politycznych i majątkowych, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 1989, z. 33, s. 49–58.
Google Scholar

Bajer J., Mariani A., Macocha idealna. Aktywność Anny Luizy z Mycielskich Radziwiłłowej w świetle francuskiej korespondencji dyplomatycznej (1764–1765), „Studia Europaea Gnesnensia” 2014, t. X, s. 281–311.
Google Scholar

Bartoszewicz J., Zamek bialski. (Dzieje miasteczka. Obrazy z życia magnatów. Akademia bialska), Lwów 1881.
Google Scholar

Bartoszewicz K., Radziwiłłowie, Warszawa–Kraków 1927.
Google Scholar

Bernatowicz T., Alba w czasach Karola Radziwiłła „Panie Kochanku”, [w:] „In artium hortis”. Studia i szkice z dziejów sztuki, konserwacji zabytków i muzealnictwa. Wojciechowi Fijałkowskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Warszawa 1997, s. 121–129.
Google Scholar

Bernatowicz T., Mitra i buława. Królewskie ambicje książąt w sztuce Rzeczypospolitej szlacheckiej (1697–1763), Warszawa 2011.
Google Scholar

Boniecki A., Herbarz polski, t. I–XVII, Warszawa 1899–1913.
Google Scholar

Borucki M., Po radziwiłłowsku. O życiu i działalności politycznej wojewody wileńskiego księcia Karola Radziwiłła „Panie Kochanku”, Warszawa 1980.
Google Scholar

Buczek K., Z dziejów polskiej archiwistyki prywatnej, [w:] Studia historyczne ku czci Stanisława Kutrzeby, t. II, Kraków 1938, s. 38–41.
Google Scholar

Codello A., Rywalizacja Paców i Radziwiłłów w latach 1666–1669, „Kwartalnik Historyczny” 1964, R. LXXI, s. 913–930.
Google Scholar

Dunin-Borkowski J., Genealogia żyjących utytułowanych rodów polskich, Lwów 1895.
Google Scholar

Dworzaczek W., Genealogia, Warszawa 1959.
Google Scholar

Dygdała J., Przeździecki Antoni, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIX, Kraków 1986, s. 51–54.
Google Scholar

Dymnicka-Wołoszyńska H., Radziwiłł Antoni, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXX, Wrocław 1987, s. 155–156.
Google Scholar

Dymnicka-Wołoszyńska H., Radziwiłł Hieronim Florian, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXX, Wrocław 1987, s. 185–188.
Google Scholar

Dymnicka-Wołoszyńska H., Radziwiłł Jerzy, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXX, Wrocław 1987, s. 237–238.
Google Scholar

Dymnicka-Wołoszyńska H., Radziwiłł Józef Mikołaj, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXX, Wrocław 1987, s. 238–240.
Google Scholar

Dymnicka-Wołoszyńska H., Radziwiłł Michał Kazimierz, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXX, Wrocław 1987, s. 299–306.
Google Scholar

Dymnicka-Wołoszyńska H., Radziwiłłowa z Mycielskich Anna Ludwika, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXX, Wrocław 1987, s. 387–388.
Google Scholar

Eichhorn K.F., Stosunek xiążęcego domu Radziwiłłów do innych domów xsiążęcych w Niemczech, Warszawa 1843.
Google Scholar

Falniowska-Gradowska A., Królewszczyzny i starostwa w dawnej Rzeczypospolitej, Wrocław 1984.
Google Scholar

Gerie W.I., Borba za polskij priestoł w 1733 hodu. Dopołnienиie, Moskwa 1862.
Google Scholar

Gierowski J., W cieniu Ligi Północnej, Wrocław 1971.
Google Scholar

Grajnert J., Książę Karol Radziwiłł „Panie Kochanku”. Opowiadanie na tle dziejów naszych ubiegłego stulecia, wyd. 2, Poznań 1914.
Google Scholar

Iwaszkiewicz J., Z dziejów wielkiej fortuny, „Biblioteka Warszawa” 1911, R. IV, s. 479–501.
Google Scholar

Jaroszuk J., Radziwiłł Michał Kazimierz, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXX, Wrocław 1987, s. 292–299.
Google Scholar

Jaroszuk J., Radziwiłłowa z Sobieskich Katarzyna, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXX, Wrocław 1987, s. 392–396.
Google Scholar

Judkowiak B., Arystokratyczna tożsamość książąt nieświeskich w świetle obrazów literackich i teatralnych. W kręgu twórczości Franciszki Urszuli Radziwiłłowej, [w:] Socialinių tapatumų reprezentacijos Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės kultūroje, t. IV, Vilnius 2010, s. 433–436.
Google Scholar

Kalinka W., Sejm Czteroletni, wyd. 4, t. I, Warszawa 1991.
Google Scholar

Karkucińska W., Anna z Sanguszków Radziwiłłowa (1676–1746). Działalność gospodarcza i mecenat, Warszawa 2000.
Google Scholar

Karkucińska W., Radziwiłłowa z Sanguszków Anna Katarzyna, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXX, Wrocław 1987, s. 384–387.
Google Scholar

Konopczyński W., Brzostowski Michał, [w:] Polski słownik biograficzny, t. III, Kraków 1937, s. 52–53.
Google Scholar

Konopczyński W., Dzieje Polski nowożytnej, wyd. 2, oprac. M. Nagielski, t. II, Warszawa 1986.
Google Scholar

Konopczyński W., Fryderyk Wielki a Polska, wyd. 2, Poznań 1981.
Google Scholar

Konopczyński W., Polska w dobie wojny siedmioletniej, t. I–II, Warszawa–Kraków 1909–1911.
Google Scholar

Korzon T., Odrodzenie w upadku. Wybór prac historycznych (recenzja W. Kalinki, Początki Sejmu Wielkiego, „Ateneum” 1881), oprac. M. Serejski, A.F. Grabski, Warszawa 1975.
Google Scholar

Kościałkowski S., Antoni Tyzenhauz. Podskarbi nadworny litewski, t. I, Londyn 1970.
Google Scholar

Kościałkowski S., Ze studiów nad dziejami ekonomii królewskich na Litwie, „Rocznik Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie” 1911–1914, t. V, s. 93–112.
Google Scholar

Kraszewski J.I., Król w Nieświeżu, Warszawa 1962.
Google Scholar

Kriegseisen W., Dobra słuckie wojewody wileńskiego Karola Stanisława Radziwiłła „Panie Kochanku” w 1767, „Miscellanea Historico-Archivistica” 2000, t. XI, s. 136–142.
Google Scholar

Królikowski B., Wśród Sarmatów. Radziwiłłowie i pamiętnikarze, Lublin 2000.
Google Scholar

Lech J., Powstanie chłopów białoruskich w starostwie krzyczewskim (1740), „Przegląd Historyczny” 1960, t. LI, z. 2, s. 315–323.
Google Scholar

Lesińska K., Radziwiłł Michał Hieronim, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXX, Wrocław 1987, s. 306–309.
Google Scholar

Lisek A., Postawa Radziwiłłów w okresie przedostatniego bezkrólewia i w pierwszych miesiącach wojny domowej (1733–1734), [w:] Radziwiłłowie. Obrazy literackie. Biografie. Świadectwa historyczne, red. K. Stępnik, Lublin 2003, s. 357–370.
Google Scholar

Łachacz K.E., „(--) Pokaż całemu światu, że mnie cokolwiek kochasz--”: o sposobach wyrażania uczuć w listach Franciszki Urszuli z Wiśniowieckich Radziwiłłowej do męża Michała Kazimierza Radziwiłła „Rybeńki”, Warszawa 2017.
Google Scholar

Maciejewski M., Kanonizacja Radziwiłła „Panie Kochanku” w gawędzie romantycznej, „Miscellanea Historico-Archivistica” 1989, t. III, s. 277–289.
Google Scholar

Macuk A., Baraćba mahnackich hrupowak u WKŁ (1717–1763 hh.), Minsk 2010.
Google Scholar

Macuk A., Polityka rosyjska w Rzeczypospolitej w 1733 roku a kandydatura „Piasta”, „Klio. Czasopismo Poświęcone Dziejom Polski i Powszechnym” 2014, t. XXIX, nr 2, s. 41–110.
Google Scholar

Macuk A., Wybory posłów sejmowych na sejmikach powiatowych Wielkiego Księstwa Litewskiego w 1758 r., [w:] Kultura parlamentarna epoki staropolskiej. Studia pod redakcją Andrzeja Stroynowskiego, Warszawa 2013, s. 369–370.
Google Scholar

Manyś B., O problemach zdrowotnych magnackich dzieci w XVIII w. na przykładzie potomstwa Michała Kazimierza Radziwiłła zw. „Rybeńko” i Anny z Mycielskich Radziwiłłowej, „Medycyna Nowożytna” 2018, t. XXIV, z. 2, s. 85–102.
Google Scholar

Mańkowski A., Czapski Franciszek Stanisław, [w:] Polski słownik biograficzny, t. IV, Kraków 1938, s. 183–184.
Google Scholar

Mariani A., Podróż zagraniczna Michała Kazimierza Radziwiłła „Rybeńki” (1721–1723). Między tożsamością rodową a poczuciem przynależności do arystokracji europejskiej, [w:] Europejski wiek osiemnasty: uniwersalizm myśli, różnorodność dróg, red. M. Dębowski, A. Grześkowiak-Krwawicz, M. Zwierzykowski, Kraków 2013, s. 211–220.
Google Scholar

Mencel T., Magnateria polska Galicji w polityce władz austriackich w latach 1795–1809, [w:] Ziemiaństwo polskie 1795–1945, red. J. Leskiewiczowa, Warszawa 1985, s. 27–84.
Google Scholar

Michalski J., Od wrogości do przyjaźni. Czartoryscy wobec Karola Radziwiłła „Panie Kochanku”, „Miscellanea Historico-Archivistica” 2000, t. XI, s. 151–158.
Google Scholar

Michalski J., Radziwiłł Karol Stanisław, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXX, Wrocław 1987, s. 248–262.
Google Scholar

Michalski J., Sejmiki poselskie 1788 roku, „Przegląd Historyczny” 1960, t. LI, z. 1, s. 52–73.
Google Scholar

Michalski J., Sejmiki poselskie 1788 roku, „Przegląd Historyczny” 1960, t. LI, z. 2, s. 331–367.
Google Scholar

Michalski J., Sejmiki poselskie 1788 roku, „Przegląd Historyczny” 1960, t. LI, z. 3, s. 465–482.
Google Scholar

Michalski J., Wokół powrotu Karola Radziwiłła z emigracji pobarskiej, „Kwartalnik Historyczny” 1999, R. CVI, z. 4, s. 21–72.
Google Scholar

Morzy J., Kryzys demograficzny na Litwie i Białorusi w II połowie XVII wieku, Poznań 1965.
Google Scholar

Mycielski J., Książę „Panie Kochanku” w świetle własnej korespondencji, Petersburg 1898.
Google Scholar

Mycielski J., Matka księcia „Panie Kochanku”, Kraków 1882.
Google Scholar

Mycielski M., Radziwiłł Udalryk Krzysztof, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXX, Wrocław 1987, s. 373–375.
Google Scholar

Penkała-Jastrzębska A., Problematyczne konkury. Nieznane okoliczności starań Michała Kazimierza Radziwiłła (1702–1762) o rękę Marii Zofii Sieniawskiej (1699–1771), „Klio. Czasopismo Poświęcone Dziejom Polski i Powszechnym” 2019, t. L, nr 3, s. 85–108.
Google Scholar

Rachuba A., Radziwiłł Dominik Mikołaj, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXX, Wrocław 1987, s. 173–176.
Google Scholar

Rachuba A., Radziwiłł Jan Mikołaj, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXX, Wrocław 1987, s. 199–202.
Google Scholar

Rachuba A., Radziwiłł Karol Stanisław, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXX, Wrocław 1987, s. 240–248.
Google Scholar

Rachuba A., Sejmiki generalne Wielkiego Księstwa Litewskiego w Wołkowysku i Słonimiu, [w:] Między Zachodem a Wschodem. Studia z dziejów Rzeczypospolitej w epoce nowożytnej, red. J. Staszewski, K. Mikulski, J. Dumanowski, Toruń 2002, s. 42–53.
Google Scholar

Radziwiłł M., Ostatnia wojewodzina wileńska, Lwów 1892.
Google Scholar

Ragauskienė R, Mirties nugalėti nepavyko: Biržų ir Dubingių kunigaikščių Radvilų biologinė istorija (XV a. pabaiga – XVII a.), Vilnius 2017.
Google Scholar

Rolnik D., Miejsce i rola Radziwiłłów w życiu publicznym Rzeczypospolitej lat 1764–1795 w świetle literatury pamiętnikarskiej czasów stanisławowskich, [w:] Radziwiłłowie. Biografie. Świadectwa historyczne, red. K. Stępniak, Lublin 2003, s. 385–402.
Google Scholar

Rybarski R., Skarbowość Polski w dobie rozbiorów, Kraków 1937.
Google Scholar

Rzewuski H., Pamiętnik Soplicy, oprac. Z. Lewinówna, Warszawa 1978.
Google Scholar

Sajkowski A., Karol Radziwiłł, [w:] Życiorysy historyczne, literackie i legendarne, red. Z. Stefanowska, J. Tazbir, Warszawa 1980, s. 135–154.
Google Scholar

Sajkowski A., Od Sierotki do Rybeńki. W kręgu radziwiłłowskiego mecenatu, Poznań 1965.
Google Scholar

Sajkowski A., Staropolska miłość. Z dawnych listów i pamiętników, Poznań 1981.
Google Scholar

Schmitt H., Dzieje Polski XVIII i XIX w., t. II, Kraków 1866.
Google Scholar

Sidorski D., „Panie Kochanku”, Katowice 1987.
Google Scholar

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. B. Chlebowski, F. Sulimirski, W. Walewski, t. I–XV, Warszawa 1880–1902.
Google Scholar

Stomma L., A jeśli było inaczej… Antropologia historii, Poznań 2008.
Google Scholar

Stroynowski A., Emigracyjne opowieści Radziwiłła „Panie Kochanku”, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Zeszyty Historyczne” 2010, t. XI (Z dziejów emigracji polskiej XVIII–XX w.), s. 257–276.
Google Scholar

Stroynowski A., Od Rybeńki do Panie Kochanku. Zmiana wizerunku magnata w XVIII wieku, [w:] Honesta et turpitudo. Magnateria Rzeczpospolitej w XVI–XVIII wieku, red. E. Dubas-Urwanowicz, M. Kupczewska, K. Łopatecki, J. Urwanowicz, Białystok 2019, s. 481–505.
Google Scholar

Stroynowski A., Opozycja sejmowa w dobie rządów Rady Nieustającej. Studium z dziejów kultury politycznej, Łódź 2005.
Google Scholar

Stroynowski A., Problem odrębności litewskiej w obradach sejmów lat 1778–1786, [w:] Rzeczpospolita państwem wielu narodowości i wyznań XVI–XVIII wiek, red. T. Ciesielski, A. Filipczak-Kocur, Warszawa–Opole 2008, s. 125–141.
Google Scholar

Szczygielski W.[acław], Radziwiłł Albrycht, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXX, Wrocław 1987, s. 148–150.
Google Scholar

Szczygielski W.[acław], Radziwiłł Stanisław, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXX, Wrocław 1987, s. 370–371.
Google Scholar

Szczygielski W.[ojciech], Referendum trzeciomajowe. Sejmiki lutowe, Łódź 1994.
Google Scholar

Szybik I., Massalski Ignacy Jakub, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XX, Wrocław 1975, s. 135–139.
Google Scholar

Taurogiński B., Z dziejów Nieświeża, Warszawa 1937.
Google Scholar

Waniczkówna H., Czartoryski Adam Kazimierz, [w:] Polski słownik biograficzny, t. IV, Kraków 1938, s. 249–257.
Google Scholar

Wierzbicka-Michalska K., Radziwiłłowa z Wiśniowieckich Franciszka Urszula, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXX, Wrocław 1987, s. 388–390.
Google Scholar

Wolff J., Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego 1386–1795, Kraków 1885.
Google Scholar

Zakrzewski A., Sejmiki Wielkiego Księstwa Litewskiego XVI–XVIII w. Ustrój i funkcjonowanie: sejmik trocki, Warszawa 2000.
Google Scholar

Zielińska T., Magnateria polska epoki saskiej. Funkcje urzędów i królewszczyzn w procesie przeobrażeń warstwy społecznej, Wrocław 1977.
Google Scholar

Zielińska T., Propaganda świetności domu radziwiłłowskiego epoki Michała K. Radziwiłła „Rybeńki” w ówczesnych „środkach masowego przekazu”, [w:] Między Wschodem a Zachodem. Rzeczpospolita XVI–XVIII w. Studia ofiarowane Zbigniewowi Wójcikowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Warszawa 1993, s. 205–214.
Google Scholar

Zielińska T., Radziwiłłowie herbu Trąby – dzieje rodu, [w:] S. Górzyński, J. Grala, W. Piwkowski, V. Urbaniak, T. Zielińska, Radziwiłłowie herbu Trąby, Warszawa 1996, s. 3–43.
Google Scholar

Zielińska Z., Massalski Michał Józef, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XX, Wrocław 1975, s. 141–143.
Google Scholar

Zielińska Z., Mechanizm sejmikowy i klientela radziwiłłowska za Sasów, „Przegląd Historyczny” 1971, t. LXII, z. 3, s. 397–416.
Google Scholar

Zielińska Z., Morawski Ignacy Feliks, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXI, Kraków 1976, s. 718–719.
Google Scholar

Zielińska Z., Walka „Familii” o reformę Rzeczypospolitej 1743–1752, Warszawa 1983.
Google Scholar

Zuba K., Michał Kazimierz Radziwiłł (1702–1762) – portret psychofizyczny, „Medycyna Nowożytna” 2002, t. IX, z. 1–2, s. 58–84.
Google Scholar

Żytkowicz L., Morykoni Benedykt Beniamin, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXII, Wrocław 1977, s. 20–21.
Google Scholar