Błąd glottodydaktyczny w zakresie podsystemu fonicznego – głos w dyskusji

Michalina Biernacka

doi:10.18778/0860-6587.26.12

Autor

Michalina Biernacka Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Instytut Filologii Polskiej i Logopedii, Zakład Lingwistyki Stosowanej i Kulturowej, ul. Pomorska 171/173, 90-236 Łódź. https://orcid.org/0000-0002-2414-9745

DOI:

https://doi.org/10.18778/0860-6587.26.12

Słowa kluczowe:

błąd wymowy, norma glottodydaktyczna, interferencja, nienormatywność

Abstrakt

Klasyfikacje błędów popełnianych przez cudzoziemców uczących się języka polskiego jako obcego oparte są zazwyczaj albo na podziałach typowych dla polszczyzny (np. za A. Markowskim), albo na ujęciach interferencyjnych (np. za H. Komorowską). Odkąd ukute zostały terminy norma glottodydaktyczna i błąd glottodydaktyczny, uchybienia zaczęły być rozpatrywane bardzo indywidualnie, z uwzględnieniem interjęzyka uczących się, co jednak spowodowało uproszczenia w ich opisie. Wyjątkowo trudny w opracowaniu zdaje się podsystem foniczny języka polskiego, którego wariantywność form nie przekłada się na odpowiednie zróżnicowanie normy (nawet przy dwubiegunowości wzorcowej i użytkowej). Błędy wymowy cudzoziemców zaczęły ostatnio być również przedmiotem zainteresowania logopedii, lecz choć poczytuje się to jako cenne naukowo, to nie bez zastrzeżeń przyjmuje się wszelkie współczesne koncepcje. Celem artykułu jest zabranie głosu w dyskusji na temat sposobu postrzegania błędów fonetycznych popełnianych przez obcokrajowców.

Bibliografia

Ananiewa N., 1997, Zjawisko interferencji w początkowym etapie nauczania języka polskiego w środowisku rosyjskojęzycznym, w: W. T. Miodunka (red.), Nauczanie język polskiego jako obcego. Materiały z pierwszej konferencji polonistów zagranicznych i polskich zwołanej z inicjatywy Grupy „Bristol” do Instytutu Polonijnego UJ, Kraków, s. 197–202.
Google Scholar

Arabski J., 1985, O przyswajaniu języka drugiego (obcego), Warszawa.
Google Scholar

Bańko M., 2008, O normie i błędzie, „Poradnik Językowy”, nr 5, s. 3–17.
Google Scholar

Biernacka M., 2015, Trudności w nauczaniu wymowy polskiej cudzoziemców w świetle wyników badań ankietowych, „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, t. 22, G. Zarzycka (red.), s. 252–265.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/0860-6587.22.17

Błąd językowy w perspektywie komunikacyjnej, 2008, Kita M., Czempka-Wewióra M., Ślawska M. (red.), Katowice.
Google Scholar

Chomicz-Jung K., 1990, Norma glottodydaktyczna i jej rola w procesie glottodydaktycznym, „Przegląd Glottodydaktyczny”, nr 11, s. 21-38.
Google Scholar

Cienkowski W., 1980, Błędy w języku ojczystym a błędy w języku obcym. Terminologia i problematyka, „Poradnik Językowy”, nr 8, s. 442–447.
Google Scholar

Dąbrowska A., Pasieka M., 2015, Teorie, klasyfikacje oraz problemy badania i oceny błędów glottodydaktycznych, „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, t. 22, G. Zarzycka (red.), s. 21–47.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/0860-6587.22.02

Dukiewicz L., Sawicka I., 1995, Gramatyka współczesnego języka polskiego. Fonetyka i fonologia, Kraków.
Google Scholar

Dunaj B., 2003, Zagadnienia poprawności językowej 1. Wymowa samogłosek nosowych, „Język Polski”, t. LXXXIII, s. 125–126.
Google Scholar

Dunaj B., 2004, Zagadnienia poprawności językowej 2. Wymowa połączeń ai, ei, ii, oi, ói, ui, yi, „Język Polski”, t. LXXXIV, s. 206–209.
Google Scholar

Dunaj B., 2006, Zasady poprawnej wymowy polskiej, „Język Polski”, t. LXXXVI, z. 3, s. 161–172.
Google Scholar

Flege J. E., 1995, Second language speech learning: Theory, findings, and problems, w: W. Strange (red.), Speech perception and linguistic experience: Issues in cross-language research, Baltimore, s. 233–277.
Google Scholar

Gonet W., 1993, Próba określenia normy wymowy polskich samogłosek ustnych, w: S. Grabias (red.), Opuscula Logopaedica in honorem Leonis Kaczmarek, Lublin, s. 232–253.
Google Scholar

Grochala B., 2015, Norma wzorcowa vs norma użytkowa a glottodydaktyka, „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, t. 22, G. Zarzycka (red.), s. 87–98.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/0860-6587.22.06

Grucza F. (red.), 1978, Z problematyki błędów obcojęzycznych, Warszawa.
Google Scholar

Janowska I., Lipińska E., Rabiej A., Seretny A., Turek P. (red), 2011, Programy nauczania języka polskiego jako obcego. Poziomy A1–C2, Kraków.
Google Scholar

Jenkins J., 1998, Which pronunciation norms and models for English as an International Language?, “ELT Journal”, nr 52(2), s. 119–126.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/elt/52.2.119

Kaleta R., 2009, Dyskusja nad błędem językowym w wybranych polskich pracach językoznawczych wydanych w latach 1978–2008 (przegląd), „Lingwistyka Stosowana. Przegląd”, nr 1, s. 151–171.
Google Scholar

Kania J., 1982, Szkice logopedyczne, Warszawa.
Google Scholar

Kapusta M., 2000, Wykorzystanie sieci Kohonena do wizualizacji mowy patologicznej, praca doktorska, materiały Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.
Google Scholar

Kirkova-Naskova A., 2010, Native speaker perceptions of accented speech: the English pronunciation of Macedonian EFL learners, „Research in Language”, nr 8, s. 41–61.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2478/v10015-010-0004-7

Kleśta J., 2004, Analiza akustyczna polskich spółgłosek trących bezdźwięcznych realizowanych przez dzieci niesłyszące, „Audiofonologia”, nr 26, s. 105–118.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/il.2006.13.8

Komorowska H., 1980, Nauczanie gramatyki języka obcego a interferencja. Audiolingwalizm, kognitywizm, interferencja, Warszawa.
Google Scholar

Komorowska H., 2001, Metodyka nauczania języków obcych, Warszawa.
Google Scholar

Lorenc, A., 2016, Wymowa normatywna polskich samogłosek nosowych i spółgłoski bocznej, Warszawa.
Google Scholar

Madelska L., 2005, Słownik wariantywności fonetycznej współczesnej polszczyzny, Collegium Columbinum, Kraków.
Google Scholar

Madelska L., 2010, Posłuchaj, jak mówię (Podręcznik ucznia; Poradnik dla rodziców i nauczycieli; Film dydaktyczny). Materiały do ćwiczenia słuchu i wymowy dla dzieci oraz dla dorosłych, uczących się języka polskiego jako obcego, Wiedeń.
Google Scholar

Miodek J., 2001, O normie językowej, w: J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski, Lublin, s. 73–83.
Google Scholar

NKJP: www.nkjp.pl [28.08.2019].
Google Scholar

Pätzold M., Simpson A. M.,1997, Acoustic analysis of German vowels in the Kiel Corpus of Read Speech, w: A. P. Simpson, K. J. Kohler, T. Rettstadt, (red.), The Kiel Corpus of Read/Spontaneous Speech --- Acoustic data base, processing tools and analysis results, s. 215–247.
Google Scholar

Perlin J., 1995, Kategorie interferencji fonemicznych, w: K. Polański (red.), „Biuletyn PTJ”, z. LI, Warszawa, s. 75–86.
Google Scholar

Pluta-Wojciechowska D., 2005, Wymowa polska „jakby ktoś gryzł szkło”, czyli o trudnościach artykulacji głosek języka polskiego u obcokrajowców, „Poradnik Językowy”, nr 5, s. 83–94.
Google Scholar

Pluta-Wojciechowska D., 2012, Patofonetyka – nowy przedmiot kształcenia czy nowe ujęcie starych tematów, w: S Milewski, K. Kaczorowska-Bray (red.), Logopedia. Wybrane aspekty historii, teorii i praktyki, Gdańsk, s. 96–116.
Google Scholar

Pluta-Wojciechowska D., 2015, Wymowa cudzoziemców uczących się języka polskiego jako L2 w oczach logopedy. Rekonesans zagadnień, „Forum Logopedyczne”, nr 23, s. 26–34.
Google Scholar

Pluta-Wojciechowska D., 2017, Dyslalia obwodowa. Diagnoza i terapia logopedyczna wybranych form zaburzeń, Bytom.
Google Scholar

PPSPW: Podręczny słownik poprawnej wymowy polskiej, 1994, W. Lubaś, i S. Urbańczyk (red.), Kraków–Katowice.
Google Scholar

PSJS: Podręczny słownik językoznawstwa stosowanego, 1984, A. Szulc (red.), Warszawa.
Google Scholar

Roach P., 2011, Glossary – a Little Encyclopaedia of Phonetics. Pozyskano z https://www.peterroach.net/uploads/3/6/5/8/3658625/english-phonetics-and-phonology4-glossary.pdf [28.08.2019].
Google Scholar

SDJO: Słownik dydaktyki języków obcych, 1994, A. Szulc (red.), Warszawa,
Google Scholar

SJP PWN: https://sjp.pwn.pl/szukaj/deformacja.html [28.08.2019].
Google Scholar

STJ: Słownik terminologii językoznawczej, 1970, Z. Gołąb, A. Heinz, K. Polański (red.), Warszawa.
Google Scholar

SWP: Słownik wymowy polskiej, 1977, M. Karaś, M. Madejowa (red.), Warszawa–Kraków.
Google Scholar

Więcek-Poborczyk I., 2014, Normy wymawianiowe polszczyzny a wariantywność wymowy, Warszawa.
Google Scholar

WSPP: Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN, 2006, A. Markowski (red.), Warszawa.
Google Scholar

Xue S.A., Hao G.J., Mayo R., 2006, Volumetric measurements of vocal tracts for male speakers from different races, “w: Clinical Linguistics and Phonetics”, nr 20(9), s. 691–702.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/02699200500297716

Zarzycka G., 2015, Polonistyczna lapsologia glottodydaktyczna wczoraj i dzisiaj, „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, t. 22, G. Zarzycka (red.), s. 9–20.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/0860-6587.22.01

Żydek-Bednarczuk U. 1993, Błędy językowe a zjawisko interferencji międzyjęzykowej, „Przegląd Glottodydaktyczny”, t. 12, s. 69–82.
Google Scholar