Przywracanie i utrwalanie pamięci w społeczeństwie polskim o żołnierzach formacji granicznych Drugiej Rzeczypospolitej poległych w walkach obronnych z niemieckimi i sowieckimi wojskami we wrześniu 1939 roku

Halina Łach

doi:10.18778/0208-6050.105.11

Autor

Halina Łach Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Wydział Humanistyczny, Instytut Historii, Katedra Historii Powszechnej https://orcid.org/0000-0002-1279-7673

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6050.105.11

Słowa kluczowe:

żołnierze Korpusu Ochrony Pogranicza, żołnierze Straży Granicznej, Druga Rzeczypospolita Polska, kampania polska 1939, utrwalanie pamięci społecznej o żołnierzach formacji granicznych

Abstrakt

Artykuł prezentuje refleksję nad potrzebą utrwalania pamięci społecznej o żołnierzach formacji granicznych Drugiej Rzeczypospolitej, którzy podczas kampanii polskiej w 1939 r. toczyli bohaterską walkę z wojskami niemieckimi i sowieckimi. Żołnierze oddziałów Korpusu Ochrony Pogranicza (KOP) i Straży Granicznej (SG), wchodząc do związków taktycznych, walczyli w obronie Wielunia, Helu, Węgierskiej Górki, Szacka i Wytyczna. Po wojnie historia wydarzeń z Września i pamięć o żołnierzach KOP i SG była ukrywana. Ważne fakty dotyczące zmagań i bojów żołnierzy zostały wyparte ze zbiorowej świadomości Polaków czy też celowo były pomijane. Dopiero po 1989 r., w nowej rzeczywistości polityczno-gospodarczej pojawiło się w społeczeństwie zainteresowanie pamięcią o żołnierzach KOP i SG, którzy w wojnie obronnej zginęli bądź przeżyli gehennę obozów jenieckich. Głównym celem poszukiwań badawczych było ukazanie miejsc walk obronnych żołnierzy formacji granicznych we wrześniu 1939 r. oraz przedstawienie w czasach obecnych działań jednostek samorządu, organizacji społecznych i organów Straży Granicznej Rzeczypospolitej Polskiej w przywracaniu i utrwalaniu pamięci w społeczeństwie polskim. Rozważania w artykule konkretyzują się na postawionej tezie, która brzmi: Utrwalanie i upamiętnianie w społeczeństwie polskim miejsc walk żołnierzy formacji granicznych we wrześniu 1939 r. stanowią trwałe wartości dla dziedzictwa narodu i państwa polskiego, które należy popularyzować w procesie wychowania i kształcenia w szczególności młodego pokolenia.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Tekst ujednolicony Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 roku o Straży Granicznej, [w:] Polskie formacje graniczne: Straż Graniczna 1918–1939: dokumenty organizacyjne: wybór źródeł, t. II, wstęp, wybór i oprac. M. Jabłonowski, B. Polak, Koszalin 1999, s. 187–200.
Google Scholar

Antoszewski E.Z., Manowce polityki historycznej. Manipulowanie świadomością historyczną narodu, Warszawa 2013.
Google Scholar

Biernat F., Rola Korpusu Ochrony Pogranicza w ochronie polskiej granicy wschodniej i w wojnie obronnej 1939 roku, [w:] Szkice z dziejów wojskowych Polski w latach 1918–1939, red. B. Miśkiewicz, Poznań 1979, s. 51–102.
Google Scholar

Dominiczak H., Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939, Warszawa 1992.
Google Scholar

Dominiczak H., Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996, Warszawa 1997.
Google Scholar

Dubaj S., Zarys historii powstania pomników, miejsca upamiętnienia ofiar – żołnierzy Wojska Polskiego poległych w bitwie z Armią Czerwoną pod Wytcznem, [w:] Korpus Ochrony Pogranicza. Materiały z konferencji naukowej w 80-rocznicę powstania Korpusu Ochrony Pogranicza, Kętrzyn 2005, s. 297–304.
Google Scholar

Goryński G., Pamięć potomnych, [w:] Ślady pamięci. 80 rocznica powstania KOP, „Jednodniówka”, Stowarzyszenie Weteranów Polskich Formacji Granicznych, Warszawa 2004, s. 61–62.
Google Scholar

Goryński G., Udział żołnierzy Korpusu Ochrony Pogranicza w walkach obronnych na Półwyspie Helskim we wrześniu 1939 r., [w:] Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powołania. Materiały z konferencji popularnonaukowej, red. L. Grochowski, Kętrzyn 1994, s. 160–166.
Google Scholar

Grzelak C.K., Badania nad dziejami Korpusu Ochrony Pogranicza, [w:] Ślady pamięci. 80 rocznica powstania KOP, „Jednodniówka”, Stowarzyszenie Weteranów Polskich Formacji Granicznych, Warszawa 2004, s. 30–36.
Google Scholar

Grzelak C.K., Kresy w czerwieni. Agresja Związku Sowieckiego na Polskę w 1939 roku, Warszawa 1998.
Google Scholar

Grzelak C.K., Szack, Wytyczno 1939. Korpus Ochrony Pogranicza na Kresach Wschodnich 1939 r., Warszawa 2013.
Google Scholar

Grzelak C.K., Wrzesień 1939. W szponach dwóch wrogów, Warszawa 2013.
Google Scholar

Halbwachs M., Społeczne ramy pamięci, Warszawa 2008.
Google Scholar

Jurga T., Obrona Polski 1939. Życiorysy dowódców jednostek polskich w wojnie obronnej 1939 r., oprac. W. Strzałkowski, Warszawa 1990.
Google Scholar

Kula H.M., Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939, Warszawa 1994.
Google Scholar

Kula M., Naród, historia i dużo kłopotów, Kraków 2011.
Google Scholar

Kupczak L., Uroczystości rocznicowe w Węgierskiej Górce, [w] Ślady pamięci. 80 rocznica powstania KOP, „Jednodniówka”, Stowarzyszenie Weteranów Polskich Formacji Granicznych, Warszawa 2004, s. 77–80.
Google Scholar

Matuszak Z., Przygotowanie i udział w działaniach wojennych Straży Granicznej we wrześniu 1939 r., [w:] 80 rocznica powstania Straży Granicznej II Rzeczypospolitej, t. II, Warszawa–Kętrzyn 2008, s. 217–236.
Google Scholar

Paprocki M., Prochwicz J., Korpus Ochrony Pogranicza w planach mobilizacyjnych II Rzeczypospolitej, [w:] Materiały z konferencji naukowej w 80-rocznicę powstania Korpusu Ochrony Pogranicza, Kętrzyn 2005, s. 177–182.
Google Scholar

Pomorski J., Korpus Ochrony Pogranicza w obronie Rzeczypospolitej 1924–1939, Pruszków 1998.
Google Scholar

Półwysep Helski. Historia orężem pisana, red. A. Drzewiecki, M. Kardas, Gdynia 2009.
Google Scholar

Romanowski E., Zarys działań przeprowadzonych w Wytycznie pod moim kierunkiem w latach 1988–1994 w zakresie upamiętniania tragedii żołnierzy zgrupowania Korpusu Ochrony Pogranicza, [w:] Ślady pamięci. 80 rocznica powstania KOP, „Jednodniówka”, Stowarzyszenie Weteranów Polskich Formacji Granicznych, Warszawa 2004, s. 37–41.
Google Scholar

Rubas M.J., Katyńska lista strat polskich formacji granicznych. Żołnierze Korpusu Ochrony Pogranicza i funkcjonariusze Straży Granicznej pomordowani i zaginieni na wschodzie na przełomie lat 1939–1940, Warszawa 2000.
Google Scholar

Rubas M.J., Obchody 80. Rocznicy powołania KOP, [w:] Ślady pamięci. 80 rocznica powstania KOP, „Jednodniówka” nr 2, Stowarzyszenie Weteranów Polskich Formacji Granicznych, Warszawa 2007, s. 19–31.
Google Scholar

Szawłowski R. (Karol Liszewski), Wojna polsko-sowiecka 1939, t. I, Warszawa 1996.
Google Scholar

Ślęziak K., Miejsca pamięci ofiar II wojny światowej na Żywiecczyźnie – kontekst społeczny i edukacyjny, [w:] Historia – pamięć – tożsamość w edukacji humanistycznej, t. III (Pamięć człowieka, pamięć miejsca, miejsca pamięci: studia historyczno-antropologiczne), red. naukowa B. Popiołek, A. Chłosta-Sikorska, A. Słaby, Kraków 2015, s. 421–432.
Google Scholar

Zawilski A., Bitwy polskiego września 1939, Kraków 2011.
Google Scholar

Żołnierze Korpusu Ochrony Pogranicza i Straży Granicznej – ofiary Zbrodni Katyńskiej, wstęp i red. A. Ochał, oprac. i wybór A. Markiewicz-Cybulska, E. Milewski, J. Nikołajuk, A. Ochał, M. Rubas, Warszawa 2016.
Google Scholar

http://www.tugazeta.pl/1,wazny-dzien-dla-szkoly-w-boleslawcu,1226.html (dostęp: 26 VII 2019).
Google Scholar