Procesy parcelacji gruntów folwarcznych i likwidacji serwitutów w okresie międzywojennym na przykładzie wsi Boczki i Rzepiszew

Monika Cepil; Tomasz Figlus

doi:10.18778/1643-0700.19.03

Autor

Monika Cepil Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geografii Politycznej, Historycznej i Studiów Regionalnych, 90-142 Łódź, ul. Kopcińskiego 31
Tomasz Figlus Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geografii Politycznej, Historycznej i Studiów Regionalnych, 90-142 Łódź, ul. Kopcińskiego 31

DOI:

https://doi.org/10.18778/1643-0700.19.03

Słowa kluczowe:

geografia historyczna, osadnictwo, wieś, folwark, parcelacja, serwituty, reformy rolne, okres międzywojenny, gmina Szadek, Boczki, Rzepiszew

Abstrakt

W artykule przedstawiono wyniki badań dotyczących procesu parcelacji majątków folwarcznych i likwidacji serwitutów, jakie miały miejsce w okresie międzywojennym. Szczegółowe analizy na podstawie przeprowadzonej kwerendy archiwalnej objęły dwie jednostki osadnicze położone na obszarze współczesnej gminy Szadek, tzn. wsie Boczki i Rzepiszew. W pierwszej części artykułu zaprezentowano wybrane aspekty prawno-administracyjne, związane z realizacją reform rolnych oraz strukturę przestrzenną majątków ziemskich istniejących w badanym okresie na terenie gminy. W dalszej części opracowania przedstawiono wyniki studiów nad przebiegiem parcelacji wsi i likwidacji serwitutów na wybranych przykładach, uwzględniając kwestie prawne analizowanych procesów oraz ich reperkusje w postaci przemian struktur osadniczych.

Bibliografia

Archiwum Państwowe w Łodzi, Oddział w Sieradzu, Akta gminy Starostwa Szadek w Szadku, Akta dotyczące spraw parcelacji, komasacji, melioracji, serwitutów, sadownictwa, pszczelnictwa, sygn. 36.
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Łodzi, Oddział w Sieradzu, Akta gminy Starostwa Szadek w Szadku, Akta dotyczące spraw parcelacji, komasacji, melioracji, serwitutów, sadownictwa, pszczelnictwa, sygn. 65.
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Łodzi, Oddział w Sieradzu, Akta gminy Starostwa Szadek w Szadku, Akta urzędu gminy Szadek dotyczące spraw parcelacji, komasacji, melioracji sadownictwa, pszczelnictwa, zalesienia nieużytków, sygn. 89.
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Łodzi, Urząd Wojewódzki Łódzki, Sprawa lustracji lasów w maj. Boczki pow. sieradzkiego, sygn. 3819.
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Łodzi, Urząd Wojewódzki Łódzki, Sprawa wydzielenia 21 ha gruntów leśnych z maj. Kobyła Chmielowa pow. sieradzkiego, w związku z dobrowolną likwidacją służebności wsi Boczki Kobylskie, sygn. 3835.
Google Scholar

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dn. 17 marca 1921 r., (Dz.U. 1921, nr 44, poz. 267).
Google Scholar

Mapa Szczegółowa Polski Wojskowego Instytutu Geograficznego, P42 S28 A, ark. Schadeck (Szadek), 1:25 000, wyd. niemieckie z 1944 r., Oberkommando des Heeres, Generalstab, Archiwum Kartograficzne Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Google Scholar

Mapa Szczegółowa Polski Wojskowego Instytutu Geograficznego, P42 S28 B, ark. Wodsjerody (Wodzierady), 1:25 000, wyd. niemieckie z 1941 r., Reichsamt für Landesaufnahme, zbiory Biblioteki Wydziału Nauk Geograficznych Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Parcelacja i Osadnictwo (parę słów o reformie rolnej), Towarzystwo Oświaty Narodowej, Warszawa 1921.
Google Scholar

Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, województwo łódzkie, t. II, Warszawa 1925.
Google Scholar

Ustawa z dn. 7 maja 1920 r. o likwidacji serwitutów na terenie b. Królestwa Kongresowego (Dz.U. 1920, nr 42, poz. 249).
Google Scholar

Ustawa z dn. 6 lipca 1920 r. o organizacji urzędów ziemskich (Dz.U. 1920, nr 70, poz. 461).
Google Scholar

Ustawa z dn. 15 lipca 1920 r. o wykonaniu reformy rolnej (Dz.U. 1920, nr 70, poz. 462).
Google Scholar

Ustawa z dn. 28 grudnia 1925 r. o wykonaniu reformy rolnej (Dz.U. 1927, nr 1, poz. 1).
Google Scholar

Bandurka M., Zmiany administracyjne i terytorialne ziem województwa łódzkiego w XIX i XX w., Łódź 1995.
Google Scholar

Bartosiewicz B., Antoni Adam Leopold – rozmowa z ostatnim przedwojennym właścicielem Rzepiszewa, ,,Biuletyn Szadkowski” 2007, t. 7, s. 201–204.
Google Scholar

Cepil M., Figlus T., Parcelacja wsi w okresie międzywojennym i jej reperkusje osadnicze na przykładzie folwarków Orzeszków, Wielenin i Zieleń, ,,Biuletyn Uniejowski” 2018, t. 7, s. 29–45.
Google Scholar

Figlus T., Przemiany struktur przestrzennych osadnictwa wiejskiego w Polsce, [w:] M. Halamska, M. Stanny, J. Wilkin (red.), Ciągłość i zmiana. Sto lat rozwoju polskiej wsi, Wyd. Scholar, Warszawa 2019, s. 709–739.
Google Scholar

Figlus T., Zagadnienie morfogenezy i przemian rozplanowania wsi na tle rozwoju osadnictwa w zachodniej części gminy Szadek, ,,Biuletyn Szadkowski” 2016, t. 16, s. 91–116.
Google Scholar

Figlus T., Zagadnienie morfogenezy i przemian rozplanowania wsi na tle rozwoju osadnictwa we wschodniej części gminy Szadek, ,,Biuletyn Szadkowski” 2016, t. 16, s.117–140.
Google Scholar

Firlej K., Formy organizacyjne zagospodarowania ziem polskich na przestrzeni wieków, ,,Roczniki Ekonomiczne Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy”, 2011, nr 4, s. 21–36.
Google Scholar

Giliczyński B., Likwidacja serwitutów na zasadzie ustawy z dn. 7 maja 1920 r., Warszawa 1921.
Google Scholar

Groniowski K., Serwituty, [w:] A. Mączak (red.), Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 r., t. 2. Warszawa 1981, s. 258.
Google Scholar

Klemantowicz D., Większa własność ziemska okolic Szadku w okresie międzywojennym, ,,Biuletyn Szadkowski” 2007, t. 7, s. 61–76.
Google Scholar

Konopka K., Konieczność reform agrarnych w Drugiej Rzeczypospolitej Polskiej, ,,Economy and Management” 2009, nr 1, s. 7–19.
Google Scholar

Konopka K., Mechanizm reform agrarnych w Drugiej Rzeczypospolitej Polskiej (1918–1939), Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej, Białystok 2010.
Google Scholar

Kowalik-Bodzak D., Wpływ podziału spadkowego, komasacji i parcelacji na zmianę układów przestrzennych wsi w powiecie puławskim od połowy XIX w., „Dokumentacja Geograficzna” 1964, z. 4, s. 97–152.
Google Scholar

Machałek M., Przemiany polskiej wsi w latach 1918–1989, ,,Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 2013, t. 26 nr 3, s. 55–80.
Google Scholar

Mieszczankowski M., Rolnictwo II Rzeczypospolitej, Książka i Wiedza, Warszawa 1983.
Google Scholar

Noniewicz C., Reforma rolna na Wileńszczyźnie w okresie międzywojennym, ,,Optimum. Studia Ekonomiczne” 2014, nr 6(72), s. 93–112.
Google Scholar

Prochownik A., Przemiany struktury osadniczo-agrarnej wsi powiatu proszowickiego od polowy XIX wieku do 1960 r. (na wybranych przykładach), „Dokumentacja Geograficzna” 1965, z. 6, s. 159.
Google Scholar

Rosłoniec S., Serwituty, ,,Ziemia sieradzka”, 1922, nr 15.
Google Scholar

Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, wyd. B. Chlebowski, F. Sulimierski, W. Walewski, Warszawa 1880–1902.
Google Scholar

Stelmachowski A., Prawo rolne, Wyd. LexisNexis, Warszawa 2006.
Google Scholar

Turczyn M., Szadek na tle podziałów administracyjnych Polski, ,,Biuletyn Szadkowski” 2001, t. 1, s. 65–75.
Google Scholar

Ziętara W., Społeczny czy ekonomiczny charakter reform rolnych w Polsce w okresie między- i powojennym, ,,Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich” 2015, t. 102, z. 1, s. 31–45.
Google Scholar