Stres a objawy depresji i sposoby radzenia sobie u kobiet z niepłodnością i kobiet w ciąży wysokiego ryzyka

Autor

  • Jolanta Chanduszko-Salska Społeczna Akademia Nauk, Instytut Psychologii Stosowanej
  • Karolina Kossakowska Uniwersytet Łódzki, Instytut Psychologii, Zakład Psychopatologii i Psychologii Klinicznej

DOI:

https://doi.org/10.18778/1427-969X.22.05

Słowa kluczowe:

niepłodność, ciąża wysokiego ryzyka, stres, depresja, sposoby radzenia sobie

Abstrakt

Zdiagnozowanie niepłodności stanowi jedno z najsilniej stresujących wydarzeń życiowych, a doświadczanie niepowodzeń w prokreacji nasila stres i zwiększa ryzyko wystąpienia depresji. Z kolei w okresie okołoporodowym kilkakrotnie może wzrosnąć ryzyko wystąpienia problemów psychicznych, w szczególności gdy ciąża jest zagrożona. Sposoby radzenia sobie kobiet w sytuacji zdiagnozowania niepłodności lub ciąży zagrożonej mogą sprzyjać łagodzeniu lub nasila­niu się u nich napięcia psychicznego.

Celem badań było określenie nasilenia przeżywanego stresu, depresji oraz wskazanie sposobów radzenia sobie ze stresem przez kobiety z problemem niepłodności oraz kobiety w ciąży wysokiego ryzyka. Sprawdzono ponadto, czy badane kobiety różnią się w zakresie uwzględnionych w badaniu zmiennych.

Badaniami objęto łącznie 220 kobiet. Grupę pierwszą stanowiły kobiety leczące się z powodu niepłodności (N = 61), drugą – aktualnie niepodejmujące leczenia niepłodności z zastosowaniem metod wspomaganego rozrodu i nieplanujące leczenia w najbliższych miesiącach (N = 33), trzecią – kobiety w ciąży wysokiego ryzyka (n = 67), czwartą grupę – kontrolną – stanowiły kobiety w ciąży prawidłowej, bez wcześniejszych problemów z płodnością (N = 59). W badaniach wykorzystano Skalę Odczuwanego Stresu (SOS), Inwentarz Depresji Becka (BDI) i Wielowymiarowy Inwentarz Radzenia Sobie (COPE) oraz ankietę socjodemograficzną.

Badane grupy kobiet różniły się tak pod względem odczuwanego stresu, jak i objawów depresji, a także w zakresie wybieranych sposobów radzenia sobie. Najwyższy poziom stresu był obecny u kobiet leczących się z powodu niepłodności, natomiast objawy depresji stwierdzano u kobiet w ciąży wysokiego ryzyka. Kobiety leczące się z powodu niepłodności, spośród sposobów radzenia sobie ze stresem najczęściej wybierały aktywne radzenie sobie, zaprzeczanie i odwracanie uwagi. Podobne wyniki uzyskano dla grupy kobiet z problemem niepłodności niepodejmujących leczenia. Kobiety w ciąży zagrożonej najczęściej poszukiwały wsparcia emocjonalnego, zwracały się ku religii lub koncentrowały na emocjach i ich rozładowaniu lub zaprzestaniu działań.

Wyniki badań wskazują na silniej przeżywany stres przez kobiety niepłodne, natomiast wyższe nasilenie depresji u kobiet w ciąży zagrożonej. Różne są też sposoby radzenia sobie ze stresem w badanych grupach. Poszerzenie wiedzy w tym względzie powinno przyczynić się do opracowania stosownych do potrzeb metod pomocy psychologicznej kobietom oczekującym poczęcia i narodzin dziecka, a doświadczającym w tym względzie trudności.

Bibliografia

An Y., Sun Z., Li L., Zhang Y., Ji H. (2013). Relationship between psychological stress and reproductive outcome in women undergoing in vitro fertilization treatment: Psychological and neurohormonal assessment. Journal of Assisted Reproduction and Genetics, 30, 35–41. Doi: 10.1007/s10815-012-9904-x.
Google Scholar

Berghuis J. P., Stanton A. (2002). Adjustment to a dyadic stressor: a longitudinal study of doping and depressive symptoms in infertile couples over an insemination attempt. Journal of Consulting Clinical Psychiatry, 2, 433–438. Doi: 10.1037/0022-006X.70.2.433.
Google Scholar

Bidzan M. (2006). Psychologiczne aspekty niepłodności. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Google Scholar

Bielawska-Batorowicz E. (2006). Psychologiczne aspekty prokreacji. Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”.
Google Scholar

Boivin J., Schmidt L. (2005). Infertility-related stress in men and women predicts treatment outcome 1 year later. Fertility and Sterility, 83, 1745–1752. Doi: 10.1016/j.fertnstert.2004.12.039.
Google Scholar

Byatt N., Hicks-Courant K., Davidson A., Levesque R., Mick E., Allison J., Moore Simas T. L. (2014). Depression and anxiety among high-risk obstetric inpatients. General Hospital Psychiatry, 36(6), 644–649. Doi: 10.1016/j.genhosppsych.2014.07.011.
Google Scholar

Carver Ch. S., Sheier M. F., Weintraub J. K. (1989). Assessing coping strategies: A theoretically based approached. Journal of Personality and Social Psychology, 56(2), 267–283.
Google Scholar

Chan C. H., Ng E. H., Chan C. L., Ho Chan T. H. (2006). Effectiveness of psychosocial group intervention for reducing anxiety in women undergoing in vitro fertilization: A randomized controlled study. Fertility and Sterility, 85(2), 339–346. Doi: 10.1016/j.fertnstert.2005.07.1310.
Google Scholar

Chanduszko-Salska J. (2016). Znaczenie pomocy psychologicznej i psychoterapii we wspomaganiu leczenia niepłodności. Postępy Andrologii Online, 3(1), 12–22. http://www.postepyandrologii.pl/pdf/29-07-2016%20Chanduszko-Salska%20-01%201-2016.pdf [dostęp 2.12.2018].
Google Scholar

Cohen S., Kamarck T., Mermelstein R. (1983). A global measure of perceived stress. Journal of Health and Social Behaviour, 24(4), 385–396.
Google Scholar

Domar A. D., Broome A., Zuttermeister P. C., Seibel M., Friedman R. (1992). The prevalence and predictability of depression in infertile women. Fertility and Sterility, 58(6), 1158–1163. Doi: 10.1016/S0015-0282(16)55562-9.
Google Scholar

Gourounti C., Karpathiotaki N., Vaslamatzis G. (2015). Psychosocial Stress in High Risk Pregnancy. International Archives of Medicine, 8(95), 1–9. Doi: 10.3823/1694.
Google Scholar

Hammarberg K., Fisher J. R., Wynter K. H. (2008). Psychological and social aspects of pregnancy, childbirth and early parenting after assisted conception: A systematic review. Human Reproduction, 14, 395–414. Doi: 10.1093/humupd/dmn030.
Google Scholar

Heaman M. I., Gupton A. L. (1998). Perceptions of bed rest by women with high-risk pregnan¬cies: A comparison between home and hospital. Birth, 25(4), 252–258. Doi: 10.1046/j.1523-536X.1998.00252.x.
Google Scholar

Joelsson L. S., Tyden T., Wanggren K., Georgakis M. K., Stern J., Berglund A., Skalkidou A. (2017). Anxiety and depression symptoms among sub-fertile women, women pregnant after infertility treatment, and naturally pregnant women. European Psychiatry, 3556, 1–8. Doi: 10.1016/j.eurpsy.2017.07.004.
Google Scholar

Juczyński Z., Ogińska-Bulik N. (2009). Narzędzia Pomiaru Stresu i Radzenia Sobie ze Stresem. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych, Polskie Towarzystwo Psychologiczne.
Google Scholar

Kahyaoglu Sut H., Balkanli Kaplan P. (2014). Quality of life in women with infertility via the FertiQoL and the Hospital Anxiety and Depression Scales. Nursing and Health Science, 28. Doi: 10.1111/nhs.12167.
Google Scholar

Kainz K. (2001). The role of the psychologist in the evaluation and treatment of infertility. Womens Health Issues, 11(6): 481–485. Doi: 10.1016/S1049-3867(01)00129-3.
Google Scholar

Klonoff-Cohen H., Chu E., Natarajan L., Sieber W. (2001). A prospective study of stress among women undergoing in vitro fertilization or gamete intrafallopian transfer. Fertility and Sterility, 76, 675–687. Doi: 10.1016/S0015-0282(01)02008-8.
Google Scholar

Koss J., Rudnik A., Bidzan M. (2014). Doświadczanie stresu a uzyskiwane wsparcie społeczne przez kobiety w ciąży wysokiego ryzyka. Doniesienie wstępne. Family Forum, 4, 183–201.
Google Scholar

Kossakowska K. (2016). Incidence and determinants of postpartum depression among healthy pregnant women and high-risk pregnant women. Postępy Psychiatrii i Neurologii, 25(1), 1–21. Doi: 10.1016/j.pin.2016.02.002.
Google Scholar

Kossakowska-Petrycka K., Chanduszko-Salska J. (2009). Poziom stresu i radzenie sobie ze stresem w ciąży wysokiego ryzyka a występowanie depresji poporodowej. W: K. Janowski, A. Cudo (red.), Człowiek chory. Aspekty biopsychospołeczne, t. 2, 11–21. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Google Scholar

Koszycki D., Bisserbe J.-C., Blier P., Bradwejn J., Markowitz J. (2012). Interpersonal psychotherapy versus brief supportive therapy for depressed infertile women: First pilot randomized controlled trial. Archives of Womens Mental Health, 15, 193–201. Doi: 10.1007/s00737-012-0277-z.
Google Scholar

Littleton H. L., Breitkopf C. R., Berenson A. B. (2007). Correlates of anxiety symptoms during pregnancy and association with perinatal outcomes: A meta-analysis. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 196(5), 424–432. Doi: 10.1016/j.ajog.2007.03.042.
Google Scholar

Loftus J., Andriot A. L. (2012). “That’s what makes a woman”: Infertility and coping with a failed life course transition. Sociological Spectrum, 32, 226–243. Doi: 10.1080/02732173.2012.663711.
Google Scholar

Lykeridou K., Gourounti K., Sarantaki A., Loutradis D., Vaslamatzis G., Deltsidou A. (2011). Occupational social class, coping responses and infertility related stress of women undergoing infertility treatment. Journal of Clinical Nursing, 20, 1971–1980. Doi: 10.1111/j.1365-2702.2011.03696.x.
Google Scholar

Lynch C. D., Sundaram R., Maisog J. M., Sweeney A. M., Buck Louis G. M. (2014). Preconception stress increases the risk of infertility: Results from a couple-based prospective cohort study – the LIFE study. Human Reproduction, 29, 1067–1075. Doi: 10.1093/humrep/deu032.
Google Scholar

Makara-Studzińska M., Morylowska J., Sidor K. (2009). Zaburzenia depresyjne i lękowe w ciąży. Przegląd Ginekologiczno-Położniczy, 9, 63–66.
Google Scholar

Maloni J. A., Kutil R. (2000). Antepartum support group for women hospitalized on bed rest. MCN. The American Journal of Maternal Child Nursing, 25(4), 204–210 . Doi: 10.1097/00005721-200007000-00008.
Google Scholar

Martins M. V., Costa P., Peterson B. D., Costa M. E., Schmidt L. (2014). Marital stability and repartnering: Infertility-related stress trajectories of unsuccessful fertility treatment. Fertility and Sterility, 102(6), 1716–1722. Doi: 10.1016/j.fertnstert.2014.09.007.
Google Scholar

Matthiesen S. M. S., Frederiksen Y., Ingerslev H. J., Zachariae R. (2011). Stress, distress and outcome of assisted reproductive technology (ART): A meta-analysis. Human Reproduction, 26, 2763–2776. Doi: 10.1093/humrep/der246.
Google Scholar

Mercer R., Ferketich S. (1988). Stress and social support as predictors of anxiety and depression during pregnancy. Advanced Nursing Sciences, 10, 83–95.
Google Scholar

Milazzo A., Mnatzaganian G., Elshaug A. G., Hemphill S. A., Hiller J. E., Health A. (2016). Depression and anxiety outcomes associated with failed assisted reproductive technologies: A systematic review and meta-analysis. PLOS One, 11(11), e0165805. Doi: 10.1371/journal.pone.0165805.
Google Scholar

Monti F., Agostini F., Fagandini P., La Sala G. B., Blickstein I. (2009). Depressive symptoms during late pregnancy and early parenthood following assisted reproductive technology. Fertility and Sterility, 91, 851–857. Doi: 10.1016/j.fertnstert.2008.01.021.
Google Scholar

Monti F., Agostini F., Fagandini P., Paterlini M., La Sala G. B., Blickstein I. (2008). Anxiety symptoms during late pregnancy and early parenthood following assisted reproductive technology. Journal of Perinatal Medicine, 36, 425–432. Doi: 10.1515/JPM.2008.074.
Google Scholar

Myers S., Burger, O., Johns S. E. (2016). Postnatal depression and reproductive success in modern, low-fertility contexts. Evolution, Medicine, and Public Health, 1, 71–84. Doi: 10.1093/emph/eow003.
Google Scholar

Nargund V. H. (2015). Effects of psychological stress on male fertility. Nature Reviews Urology, 12(7), 373–382. Doi: 10.1038/nrurol.2015.112.
Google Scholar

Oleś P. (1996). Z problematyki interwencji kryzysowej i radzenia sobie ze stresem. Studia z Psychologii w KUL, 8, 249–265.
Google Scholar

Olhansky E. (2003). A theoretical explanation for previously infertile mothers’ vulnerability to depression. Journal of Nursing Scholarship, 35(3), 263–268. Doi: 10.1111/j.1547-5069.2003.00263.x.
Google Scholar

Olshansky E., Sereika S. (2005). The transition from pregnancy to postpartum in previously infertile women: A focus on depression. Archives of Psychiatry Nursing, 19(6), 273–280. Doi: 10.1016/j.apnu.2005.08.003.
Google Scholar

Peterson B., Boivin J., Norré J., Smith C., Thorn P., Wischmann T. (2012). An introduction to infertility counseling: A guide for mental health and medical professionals. Journal of Assisted Reproduction and Genetics, 29(3), 243–248. Doi: 10.1007/s10815-011-9701-y.
Google Scholar

Podolska M. (2007). Niepłodność i jej następstwa psychologiczne. Stan badań i perspektywy. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Google Scholar

Podolska M., Bidzan M. (2011). Infertility as a psychological problem. Ginekologia Polska, 82, 44–49, https://journals.viamedica.pl/ginekologia_polska/article/view/46385/33172 [dostęp 2.12.2018].
Google Scholar

Ramezandeh F., Aghssa M. M., Abedinia N., Zayeri F., Khanafshar N., Shariat M. (2004). A survey of relationship between anxiety, depression and duration of infertility. BMC Womens Health, 4(1), 9. Doi: 10.1186/1472-6874-4-9.
Google Scholar

Rutkowska A., Rolińska A., Kwaśniewski W., Makara-Studzińska M., Kwaśniewska A. (2011). Lęk – jako stan i jako cecha u kobiet w ciąży prawidłowej i wysokiego ryzyka. Current Problems of Psychiatry, 12(1), 56–59.
Google Scholar

Schmidt L., Holstein B. E., Christensen U., Boivin J. (2005). Communication and coping as predictors of fertility problem stress: Cohort study of 816 participants who did not achieve a delivery after 12 months of fertility treatment. Human Reproduction, 20, 3248–3256. Doi: 10.1093/humrep/dei193.
Google Scholar

Stanton A., Lobel M., Sears S. (2002). Psychosocial Aspects of Selected Issues in Women’s Reproductive Health: Current Status and Future Directions. Journal of Consulting and Clinical Psy-chology, 70, 751–770. Doi: 10.1037/0022-006X.70.3.751.
Google Scholar

Steuden S., Szymona K. (2003). Psychologiczne aspekty macierzyństwa i ojcostwa w sytuacji ciąży wysokiego ryzyka. W: J. Meder (red.), Problemy zdrowia psychicznego kobiet (109–121). Kraków: Komitet Redakcyjno-Wydawniczy Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego.
Google Scholar

Szymona-Pałkowska K. (2005). Psychologiczna analiza doświadczeń rodziców w sytuacji ciąży wysokiego ryzyka. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Google Scholar

Szymona-Pałkowska K., Steuden S. (2009). Doświadczanie zagrożenia utraty dziecka przez kobiety w sytuacji ciąży wysokiego ryzyka. W: S. Steuden, K. Janowski (red.), Psychospołeczne konteksty doświadczania straty (41–57). Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Google Scholar

Teixeira C., Figueiredo B., Conde A., Pacheco A., Costa R. (2009). Anxiety and depression during pregnancy in women and men. Journal of Affective Disorders, 119, 143–148. Doi: 10.1016/j. jad.2009.03.005.
Google Scholar

Tendais I., Figueiredo B. (2016). Parents’ anxiety and depression symptoms after successful infertility treatment and spontaneous conception: Does singleton/twin pregnancy matter? Human Reproduction, 31(10), 2303–2312. Doi: 10.1093/humrep/dew212.
Google Scholar

Trzęsowska-Greszta E., Jastrzębski J., Sikora R., Fiałek M., Trębicka P. (2017). Poziom depresji u kobiet z utrudnioną prokreacją a styl radzenia sobie ze stresem i płeć psychologiczna. Fides et Ratio (191–221). http://www.stowarzyszeniefidesetratio.pl/Presentations0/2017-15Greszta.pdf [dostęp 2.12.2018].
Google Scholar

Verhaak C. M., Lintsen A. M. E., Evers A. W. M., Braat D. D. M. (2014). Who is at risk of emotional problems and how do you know? Screening of women going for IVF treatment. Human Reproduction, 25, 1234–1240. Doi: 10.1093/humrep/deq054.
Google Scholar

Verhaak C. M., Smeenk J. M. J., van Minnen A., Kremer J. A. M., Kraaimaat F. W. (2005). A longitudinal, prospective study on emotional adjustment before, during and after consecutive fertility treatment cycles. Human Reproduction, 20, 2253–2260. Doi: 10.1093/humrep/dei015.
Google Scholar

Volgsten H., Skoog Svanberg A., Olsson P. (2010). Unresolved grief in women and men in Sweden three years after undergoing unsuccessful in vitro fertilization treatment. Acta Obstetricia et Gynecologica, 89, 1290–1297. Doi: 10.3109/00016349.2010.512063.
Google Scholar

Wang J., Wu X., Lai W., Long E., Zhang X., Li W., Lin H. (2017). Prevalence of depression and depressive symptoms among outpatients: A systematic review and meta-analysis. BMJ Open, 7:e017173. Doi: 10.1136/bmjopen-2017-017173.
Google Scholar

Warawan L., Wycisk J. (2013). Satysfakcja małżeńska u kobiet niepłodnych z uwzględnieniem stylu radzenia sobie ze stresem. Psychologia Jakości Życia, 12, 75–89.
Google Scholar

WHO (2000). Manual for the Standardized Investigation and Diagnosis of the Infertile Couple. Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar

Widomska-Czekajska T., Górajek-Jóźwik J. (2010). Encyklopedia dla pielęgniarek i położnych, t. 1. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
Google Scholar

Yali A. M., Lobel M. (1999). Coping and distress in pregnancy: An investigation of medically high risk women. Journal of Psychosomatic Obstetrics and Gynaecology, 20(1), 39–52.
Google Scholar

Zawadzki B., Popiel A., Pragłowska E. (2009). Charakterystyka psychometryczna polskiej adaptacji Kwestionariusza Depresji BDI-II Aarona Becka. Psychologia – Etiologia – Genetyka, 19, 71–95.
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2019-08-08

Jak cytować

Chanduszko-Salska, J., & Kossakowska, K. (2019). Stres a objawy depresji i sposoby radzenia sobie u kobiet z niepłodnością i kobiet w ciąży wysokiego ryzyka. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Psychologica, (22), 73–96. https://doi.org/10.18778/1427-969X.22.05

Numer

Dział

Articles