Comparative Economic Research. Central and Eastern Europe

Wpływ innowacji na rozwój biznesu. Przykład umiarkowanych innowatorów i krajów Grupy Wyszehradzkiej

Małgorzata Jabłońska — Thu, 28 Mar 2024 00:00:00 +0100

W artykule przeanalizowano związek pomiędzy wymiarami innowacyjności według European Innovation Scoreboard, a wskaźnikiem przedsiębiorczości w grupie krajów umiarkowanych innowatorów. Wykorzystując korelację liniową Pearsona, autor przeprowadził analizę danych opartą na badaniu empirycznym z wykorzystaniem otwartych danych z Sumarycznego Indeksu Innowacji – European Innovation Scoreboard (SII-EIS) oraz Eurostatu za lata 2013–2019. Okres ten obejmuje moment, w którym wszystkie kraje Grupy Wyszehradzkiej (tj. Czechy, Węgry, Polska i Słowacja – V4) zostały zaliczone do tej samej grupy innowacji według EIS. Ze względu jednak na ograniczenia objętościowe artykułu zdecydowano, że do analizy porównawczej zostaną uwzględnieni Umiarkowani Innowatorzy z 2019 r., czyli z okresu, w którym V4 ostatni raz były łącznie klasyfikowane jako Umiarkowani Innowatorzy. Wyniki badań pozytywnie weryfikują wyjściową hipotezę badawczą, że wskaźniki EIS wykazują różną siłę powiązań ze wskaźnikiem przedsiębiorczości w krajach V4 oraz wśród innych gospodarek zaliczanych do kategorii Umiarkowanych Innowatorów (wg SII-2020). Zmienne opisujące ilość i jakość innowacji przedsiębiorców silnie i pozytywnie wpływają na poziom przedsiębiorczości krajów V4. W pozostałych krajach zmienne pochodzące z atrakcyjności inwestycyjnej gospodarek wykazują istotną i dodatnią korelację ze wskaźnikiem przedsiębiorczości. Na podstawie analizy wyników można stwierdzić, że istnieje silna dodatnia korelacja pomiędzy wskaźnikiem przedsiębiorczości, a wskaźnikiem innowacyjności ogółem, który co roku zestawiany jest na podstawie zestawu zmiennych dla krajów Unii Europejskiej. Badanie wykazało, że na wskaźnik przedsiębiorczości w tych krajach duży wpływ mają wskaźniki reprezentujące następujące grupy czynników: innowatorzy (małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) posiadające innowacje produktowe lub procesowe; MŚP posiadające innowacje marketingowe lub organizacyjne oraz MŚP wprowadzające innowacje we własnym zakresie; atrakcyjne systemy badawcze (międzynarodowe współpublikacje naukowe (Andersson, Ejermo, 2004)); finansowanie i wsparcie (nakłady na kapitał wysokiego ryzyka), inwestycje firmowe (przedsiębiorstwa zapewniające szkolenia w celu rozwijania lub podnoszenia umiejętności swoich pracowników w zakresie ICT) oraz powiązania (innowacyjne MŚP współpracujące z innymi). Wpływ powyższych czynników na rozwój przedsiębiorczości w krajach V4 powoduje, że działania proinnowacyjne podejmowane w działających przedsiębiorstwach silnie korelują z podjęciem decyzji o rozpoczęciu własnej działalności gospodarczej. Można zatem stwierdzić, że przedsiębiorczość w tych krajach ma zupełnie inne podstawy rozwoju niż w pozostałych krajach będących Umiarkowanymi Innowatorami, gdzie powyższe czynniki nie miały znaczenia.

Analiza komparatywna głównych bloków integracyjnych

Leszek Jerzy Jasiński — Thu, 28 Mar 2024 00:00:00 +0100

Dlaczego procesy integracyjne w niektórych częściach świata posuwają się w korzystny sposób do przodu, co gdzie indziej nie ma miejsca? Dlaczego niektóre bloki integracyjne są ważne dla krajów, które do nich należą, a nie dzieje się to na całym świecie? Artykuł zawiera komparatywną analizę międzynarodowych struktur gospodarczych, której celem jest wskazanie, co czyni integrację istotną i efektywną.

Przedmiotem badania jest osiem bloków: Unia Europejska, umowa Stany Zjednoczone–Meksyk–Kanada, Wspólny Rynek Południa, Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo‑Wschodniej, Euroazjatycka Unia Gospodarcza, Południowoazjatyckie Stowarzyszenie Współpracy Regionalnej, Unia Afrykańska i Regionalne Kompleksowe Partnerstwo Gospodarcze. Autor rozpatruje pięć szczebli integracji: strefę wolnego handlu, unię celną, jednolity rynek, unię ekonomiczną i unię monetarną. Aby dobrze zrozumieć postęp integracji, trzeba brać pod uwagę wiele zjawisk i opisujących je wskaźników. Współczynnik grawitacji ekonomicznej jest dogodnym sposobem określenia znaczenia struktur integracyjnych dla umawiających się krajów.

Porównanie efektywności europejskich sektorów bankowych w perspektywie finansjalizacji. Zastosowanie metody DEA

Thu, 28 Mar 2024 00:00:00 +0100

Wprowadzenie w tematykę badania: Wzrosło znaczenie sektora finansowego w stosunku do sfery realnej, w ostatnich latach nastąpiło przejście od kapitalizmu przemysłowego do kapitalizmu finansowego. Proces wzrostu znaczenia sektora finansowego określany jest mianem finansjalizacji. Zjawisko to niewątpliwie kojarzy się z finansami, operacjami finansowymi czy wzrostem znaczenia zysków generowanych przez działalność finansową. Przyjęliśmy, że finansjalizacja jest procesem długotrwałym, charakteryzującym się wzrostem sektora bankowego. Cel artykułu: Porównanie efektywności sektorów bankowych w krajach Unii Europejskiej w perspektywie finansjalizacji.

Metody: Badanie polegało na określeniu efektywności sektorów bankowych dla 28 krajów europejskich, z wykorzystaniem nieradialnego modelu BCC zorientowanego na nakłady w 2017 roku oraz ocenie zmian efektywności badanych sektorów z wykorzystaniem indeksu Malmquista w latach 2008–2017.

Wyniki i wartość dodana: W rezultacie ustalono, że przy określonych nakładach i efektach sektory bankowe siedmiu krajów były w 2017 roku efektywne. Efektywne, w perspektywie finansjalizacji, sektory bankowe występowały na Cyprze, w Danii, Francji, Luksemburgu, na Malcie, w Szwecji i Wielkiej Brytanii. Następnie określono efektywność poszczególnych nakładów dla sektorów bankowych z każdego badanego kraju oraz wskazano liderów benchmarków. Analiza dynamiki zmian efektywności sektorów bankowych wykazała, że najwyższe wartości wskaźnika Malmquista między latami 2008 a 2017 obliczono dla Szwecji (wzrost efektywności o 37,7%).

Wpływ bezpieczeństwa ekonomicznego na zrównoważoną przedsiębiorczość w Europie Środkowo‑Wschodniej – od kryzysu finansowego do pandemii COVID–19

Magdalena Kowalska, Anna Misztal, Rafał Matera — Thu, 28 Mar 2024 00:00:00 +0100

Głównym celem artykułu jest ocena wpływu bezpieczeństwa ekonomicznego na zrównoważoną przedsiębiorczość w krajach Europy Środkowej i Wschodniej (CEECs), w tym w Bułgarii, Chorwacji, Czechach, Estonii, na Węgrzech, Litwie, Łotwie, w Polsce, Rumunii, Słowacji i Słowenii w okresie od 2008 do 2020 r. Nowością artykułu jest opracowanie wskaźników zrównoważonej przedsiębiorczości i jej trzech filarów: ekonomicznego, społecznego i środowiskowego. W części empirycznej autorzy ocenili wpływ bezpieczeństwa ekonomicznego na zrównoważoną przedsiębiorczość i przeprowadzili analizę porównawczą jego wpływu na komponenty przedsiębiorczości: ekonomiczny, społeczny i środowiskowy. Do badań wykorzystano współczynniki korelacji Pearsona, klasyczną metodę najmniejszych kwadratów i metodę równań pozornie niepowiązanych (SUR). Wyniki analizy wskazują, że zrównoważona przedsiębiorczość i bezpieczeństwo ekonomiczne w analizowanych krajach rosną, choć ich dynamika jest zróżnicowana, ponadto bezpieczeństwo ekonomiczne ma statystycznie istotny wpływ na zrównoważoną przedsiębiorczość. Autorzy dostrzegają, że prowadzenie stabilnej i odpowiedzialnej polityki makroekonomicznej wpływa na realizację celów zrównoważonego rozwoju. Istotne jest stworzenie jak najlepszych warunków do wzrostu w długim okresie, co jest wyzwaniem ze względu na problem znalezienia optymalnych relacji pomiędzy czynnikami decydującymi o bezpieczeństwie ekonomicznym i zrównoważonym rozwoju.

Ograniczenia finansowe rozwoju firmy: rola wieku firmy w krajach ASEAN–6

Yee Ling Ng, Wei Theng Lau, Wei Ni Soh, Nazrul Hisyam Ab Razak — Thu, 28 Mar 2024 00:00:00 +0100

W artykule oceniono wpływ wieku firmy na relację między ograniczeniami finansowymi, mierzonymi wskaźnikami KZ i WW, a trzema alternatywnymi miarami wzrostu firm (wzrost aktywów, ROA i ROE) w regionie ASEAN–6. W niniejszym badaniu wykorzystano próbę obejmującą firmy notowane na giełdzie regionu ASEAN–6 w latach 2009–2019 przy użyciu metody efektów stałych (Fixed Effects) i systemowej uogólnionej metody momentów (System GMM). Stwierdzono, że wiek firmy łącznie z ograniczeniami finansowymi wpływa pozytywnie na rozwój firmy. Negatywny wpływ ograniczeń finansowych na wzrost firm jest mniej dotkliwy w przypadku firm starszych.

Wpływ ograniczeń w handlu usługami cyfrowymi na eksport przed i w trakcie pandemii COVID–19

Thu, 28 Mar 2024 00:00:00 +0100

Technologia cyfrowa przeniknęła do różnych dziedzin, w tym handlu międzynarodowego. Niniejsze opracowanie ma na celu analizę wpływu barier w handlu usługami cyfrowymi/otwartości na handel tymi usługami na eksport przed pandemią COVID–19 (2015–2016) i w czasie pandemii (2019–2020). Na podstawie modelu Gravity wydaje się, że na eksport wpływa restrykcyjność handlu usługami cyfrowymi, w tym ograniczenia dotyczące infrastruktury i łączności (X1), ograniczenia dotyczące transakcji elektronicznych (X2) i pozostałe ograniczenia (X3). Do analizy danych z różnych krajów (17 krajów europejskich, 8 krajów azjatyckich i 3 krajów Ameryki Łacińskiej) pochodzących z baz danych statystycznych OECD wykorzystano równanie regresji danych panelowych. Wyboru krajów dokonano, opierając się na dostępności i jednorodności danych. Wyniki pokazały, że wpływ restrykcyjności handlu usługami cyfrowymi na eksport był niski przed pandemią i wzrósł w dobie pandemii. Przed pandemią obostrzenia w transakcjach elektronicznych miały słaby i negatywny wpływ na eksport, tymczasem w czasie pandemii wszystkie obostrzenia miały wpływ na eksport, z wyjątkiem pozostałych ograniczeń. W czasie pandemii ograniczenia dotyczące infrastruktury i łączności miały negatywny wpływ na ekstort. Natomiast ograniczenia dotyczące transakcji elektronicznych miały pozytywny wpływ na eksport ze względu na spadek globalnego eksportu i zmniejszenie przez kilka krajów ograniczeń dotyczących transakcji elektronicznych.

Modele biznesowe ukraińskich banków: wpływ Rewolucji Godności, pandemii COVID–19 i agresji militarnej Rosji

Igor Kravchuk — Thu, 28 Mar 2024 00:00:00 +0100

Celem niniejszego artykułu jest identyfikacja kluczowych modeli działalności bankowej na Ukrainie i ich zmian pod wpływem Rewolucji Godności, pandemii COVID–19 i wprowadzenia stanu wojennego. Zaproponowana metoda badawcza wykorzystuje analizę skupień głównych wskaźników działalności bankowej na podstawie hierarchicznej metody aglomeracyjnej Warda i indeksu Tau jako kryterium oceny optymalnej liczby skupień. Badanie obejmuje wszystkie ukraińskie banki w latach 2013–2022.

Działania Narodowego Banku Ukrainy w 2014 r. (po Rewolucji Godności) miały pozytywny wpływ na modele ukraińskich banków: modele bankowe stały się bardziej transparentne i odporne na wstrząsy finansowe. W latach 2021–2022 zidentyfikowano pięć modeli bankowych: banki uniwersalne, banki finansowania hurtowego, banki korporacyjno‑inwestycyjne, banki detaliczne oraz banki prowizyjne.

Negatywny wpływ COVID–19 na ukraińską gospodarkę znalazł odzwierciedlenie we wszystkich zidentyfikowanych modelach banków w następujący sposób: 1) znacząco wzrosła rola papierów wartościowych w aktywach z powodu spadku akcji kredytowej ze względu na wzrost jej ryzyka; 2) wzrosło wykorzystanie funduszy od banku centralnego do zarządzania zobowiązaniami, a to potwierdza pogorszenie warunków finansowania na rynku depozytów. Zidentyfikowano następujące istotne zmiany w systemie bankowym Ukrainy pod koniec 2022 r. (w czasie wojny): 1) zmniejszenie liczby banków wykorzystujących głównie fundusze od NBU do wspierania swojej działalności; 2) wycofanie w ciągu roku tylko czterech banków przez Narodowy Bank Ukrainy (w tym dwóch z większościowymi akcjonariuszami z Rosji); 3) wzrost udziału portfela nieskarbowych dłużnych papierów wartościowych w aktywach banków; 4) spadki wartości wskaźników ROE i ROA we wszystkich modelach bankowych w czasie wojny, a trzy modele bankowe stały się nieopłacalne; 5) znacznie wyższy poziom udziału kredytów zagrożonych w portfelu kredytowym dla wszystkich modeli bankowych, zwłaszcza dla modelu bankowości detalicznej.

Wartością dodaną badania jest analiza zmian modeli działalności banków w Ukrainie na poziomie mikro (odzwierciedlonych w sprawozdaniach finansowych), zwłaszcza w czasie wojny.

Rozwój sektora banków spółdzielczych w wybranych krajach Europy Środkowej i Wschodniej

Anna Nowacka — Thu, 28 Mar 2024 00:00:00 +0100

Celem opracowania jest ocena rozwoju sektora banków spółdzielczych w wybranych krajach Europy Środkowej i Wschodniej na tle przeciętnych statystyk segmentu w tych krajach i w odniesieniu do największej europejskiej spółdzielczej grupy bankowej w Niemczech. W niniejszym artykule zaprezentowano wyniki analizy sektora banków spółdzielczych w następujących krajach: Polsce, Bułgarii, Rumunii i na Węgrzech oraz w Niemczech, które są członkami Europejskiego Stowarzyszenia Banków Spółdzielczych (EACB). Kryterium doboru wynikało z dostępności szczegółowych danych dotyczących banków spółdzielczych, publikowanych przez EACB w ujęciu czasowym i przestrzennym. Okres analiz obejmował lata 2016–2021.

Podstawą empiryczną problematyki poruszonej w artykule jest przegląd literatury przedmiotu oraz analiza porównawcza rozwoju sektora banków spółdzielczych z wykorzystaniem syntetycznego wskaźnika rozwoju we wskazanych krajach w latach 2016–2021.

Analizy teoretyczna i empiryczna wskazują, że Rumunię cechuje najniższy poziom rozwoju segmentu bankowości spółdzielczej. Natomiast polski i bułgarski spółdzielczy sektor bankowy rozwijały się na podobnym poziomie. Największą dynamiką zmian w tej grupie krajów Europy Środkowej i Wschodniej wyróżniały się Węgry. Porównując te kraje do niemieckiego sektora banków spółdzielczych, należy zauważyć, że ich poziom rozwoju był prawie półtora raza niższy, a w przypadku Rumunii nawet trzykrotnie niższy w latach 2016–2021.

Interakcje między polityką rynku pracy a nierównościami dochodowymi w grupach krajów Unii Europejskiej

Agnieszka Szulc‑Obłoza, Małgorzata Szczepaniak — Thu, 28 Mar 2024 00:00:00 +0100

Spójność społeczna i zrównoważony rynek pracy pozostają celami polityki zrównoważonego rozwoju. Jednak nierówności dochodowe i polityka rynku pracy są częściej analizowane oddzielnie. Aby wypełnić zidentyfikowaną lukę, artykuł przedstawia wyniki analizy interakcji między aktywnymi i pasywnymi politykami rynku pracy a nierównościami dochodowymi w krajach Unii Europejskiej. 27 krajów podzielono na dwa klastry na podstawie wydatków na aktywną i pasywną politykę rynku pracy w 2019 roku. Klastry te stanowią podstawę do analizy interakcji pomiędzy polityką rynku pracy a nierównościami dochodowymi scharakteryzowanymi różnymi miernikami. Wyniki wykazują, że interwencje na rynku pracy wchodzą w interakcje z nierównościami dochodowymi, zmniejszając nierówności dochodu rozporządzalnego, a więc przyczyniają się do spójności społecznej. Spójność społeczna jest rozumiana jako przejaw sprawiedliwości wewnątrzpokoleniowej.